Interview Marianne & Theo Hoogstraaten

Net als in eerdere thrillers hebben jullie in Kinderspel non-fictie elementen gebruikt. Ditmaal met betrekking tot de verharding in de samenleving ten opzichte van moslims. De zogeheten ‘islamisering’. Waarom vonden jullie het noodzakelijk om hier een boek over te schrijven?
‘We willen thrillers schrijven die ergens over gaan, die naast een spannend verhaal over relatieproblemen, foute mannen, ontvoerde kinderen, inspecteurs met problemen in de privésfeer die moorden oplossen, nog iets anders bieden. Onze snel veranderende samenleving biedt daarvoor tal van onderwerpen, zoals “islamisering” en de soms heftige reacties daarop uit de rechts-extremistische hoek. Het manifest dat Anders Breivik op internet heeft gezet, is daar een goed voorbeeld van. Zijn waarschuwing voor islamisering van Europa is niet mis te verstaan. Hoewel het niet onze ideeën zijn, wilden we ze toch verwerken in onze thriller. Waarom zou het gedachtegoed van een doorgeslagen gek verborgen moeten worden? Goed op de hoogte zijn van iets maakt mensen weerbaarder.’

Toch ligt dit onderwerp heel gevoelig in de samenleving. Hoe vind je hierin een balans?
‘In Kinderspel uiten Breivik-fans hun visie op de volgens hen snel uit de hand lopende islamisering van Nederland. Dit gebeurt bijvoorbeeld tijdens een sessie bij een psychotherapeut en in een aantal te publiceren pamfletten. Tegenwicht wordt onder anderen geboden door Sylvia, die cynische opmerkingen maakt over die pamfletten en de opsteller daarvan gestoord noemt. Ook reageren moslimjongeren heel anders dan je op grond van die pamfletten zou verwachten. Daar komt bij dat de uitingen van de twee “Nieuwe tempeliers, strijders voor Europa zonder moslims” vaak zo ongenuanceerd en extreem zijn, dat lezers met gezond verstand ze niet serieus zullen nemen.’

Jullie stellen wel vaker maatschappelijke problemen aan de kaak in jullie thrillers. Zoals bijvoorbeeld in Machteloos, waar de onderwerpen klokkenluiders en de kerncentrale van Petten aan de kaak werden gesteld. Wat trekt jullie daarin aan?
‘“Breivik is een van ons” staat in Kinderspel. Omdat hij voortkomt uit onze samenleving. Daarom staat hij prominent in het nieuws. Wat hij denkt en doet treft ons direct of indirect. Voor wat zich in en rond de kernreactor bij Petten afspeelde en afspeelt, geldt hetzelfde. Gaat het daar fout, dan betalen wij daar met z’n allen de prijs voor. Kijk maar wat er gebeurd is in Japan na Fukushima. Toch heeft het grote publiek er weinig belangstelling voor. Hoe kan dat? Door zo’n onderwerp in thrillervorm aan de orde te stellen, worden misschien meer mensen zich daar “en passant” van bewust. Toch zijn we in de eerste plaats thrillerschrijvers die hun lezers een meeslepend en spannend verhaal willen bieden. Maar we vinden het daarnaast fascinerend om beladen maatschappelijke thema’s in een thrillerjasje te gieten.’

In Kinderspel praten jullie over De Paardenmarkt, een zandbank vlak voor de kust van België, waar veel oude wapens, inclusief gifgasgranaten vol mosterdgas, zijn gedumpt. Dit gegeven wordt slechts zijdelings behandeld in het verhaal. Waarom hebben jullie ervoor gekozen om De Paardenmarkt slechts even te noemen? Was hier voor jullie niet veel meer mee te doen?
‘Uiteraard is er veel meer met dit gegeven te doen. Dat zou in dit verhaal echter te veel afleiden van het hoofdthema. Tijdens de presentatie van Kinderspel, met een interview door Gijs Korevaar tijdens Manuscripta, was de Belgische thrillerauteur Bram Dehouck een van de toehoorders. Hij vertelde ons achteraf dat het “Paardenmarkt-probleem” ook in de omgeving van Ieper speelt en dat daar slachtoffers zijn gevallen. Misschien iets voor hem of een andere Belgische auteur om er meer mee te doen?’

Kunnen jullie iets vertellen over de research met betrekking tot De Paardenmarkt?
‘Veel research was niet nodig. De gegevens over dat gifgasarsenaal en vele andere liggen gewoon op straat. Onder andere dagblad Trouw heeft er een uitvoerig artikel over gepubliceerd. Een tijdbom die het grote publiek blijkbaar niet aanspreekt en dus genegeerd wordt. Tot de ongelukken die erdoor plaatsvinden het niveau van incidenten ontstijgt. Het bekende verhaal van het kalf en de put.’

Hoelang hebben jullie erover gedaan om Kinderspel te schrijven?
‘Na de research hebben we in ongeveer acht maanden aan Kinderspel geschreven. De hoofdlijnen stonden al vrij snel vast, maar de invulling en uitwerking van de details leidde tot veel schrappen, schaven en schuiven. Daar zijn we lang mee bezig geweest, mede omdat we rekening wilden houden met de opmerkingen van onze proeflezers. Hun bijdrage was beslist nuttig.’

Kunnen jullie vertellen over hoe Kinderspel uiteindelijk tot stand is gekomen?
‘Het onderzoek naar de ideeën van Anders Breivik en de “Nieuwe Tempeliers” heeft veel tijd gekost. Breivik heeft zijn “manifest” onder de naam Andrew Barwick op internet gezet. Allesbehalve prettige kost om je door te worstelen, maar omdat we toch wat citaten nodig hadden hebben we het wel gedaan. Een dagje meelopen in de praktijk van een tandarts was daarna een verademing. We kregen veel medewerking van iedereen in de praktijk daar, ook van de patiënten bij wie we in de mond meekeken tijdens de behandeling. Heel apart! Al tijdens de researchfase kreeg de plot in grote lijnen vorm. Alleen in details zijn we daarvan later nog afgeweken. De “code” aan het einde was een gelukkige inval zoals je die als schrijver soms hebt.’

In Kinderspel krijgt Sylvia al vrij snel een relatie met Reinier, een van haar patiënten. Reinier heeft op zijn zachtst gezegd nogal extreme ideeën, maar jullie vertellen in het boek niet echt goed waarom hij tot deze ideeën is gekomen en hoe hij deze zo lang voor zichzelf heeft kunnen houden. Hebben jullie er bewust voor gekozen om zo weinig mogelijk over de (werkelijke) achtergrond en motivatie van Reinier te vertellen en zo, ja, waarom?
‘Je leest inderdaad meer over de achtergronden van Nick. Dat is bewust gedaan omdat de lezer anders misschien te snel de plot zou raden. Reinier is bovendien een “lone wolf”. Zo’n type spuit zijn ideeën op internet. Die van Breivik zijn inmiddels wel bekend, en Reinier is fan van Breivik. In de epiloog wordt wel een tipje van Reiniers psychische sluier opgelicht en tussen de regels door kom je toch veel over zijn motieven, zijn jeugd en zijn gezinsachtergrond te weten. Uit de manier waarop hij zichzelf toespreekt ook, zichzelf verwijt dat hij bijna medelijden met zijn slachtoffers had. Dat de man aanvankelijk normaal lijkt (een van ons is) maakt zijn ontmaskering alleen maar wranger.’

Hebben jullie weer op dezelfde manier gewerkt als bij jullie andere boeken?
‘In grote lijnen komt het erop neer dat Marianne in het eerste deel van het boek veel Sylvia/tandartspraktijk voor haar rekening heeft genomen en Theo meer Reinier/Nick. De rest van het boek werkten we zoals altijd volgens het principe dat je de stukken schrijft die je het beste liggen/die het best bij je passen.’

In Kinderspel wordt de hoofdrol wederom gespeeld door een vrouw en wordt het verhaal grotendeels verteld vanuit het perspectief van Sylvia, een alleenstaande moeder en tandarts. Kunnen we ooit een verhaal verwachten dat alleen maar vanuit het perspectief van een man wordt geschreven?
‘Niet uitgesloten! Overigens is Lokvrouw wel grotendeels vanuit het perspectief van een man geschreven.’

Wat vonden jullie het moeilijkste bij het schrijven van KINDERSPEL?
‘Het vinden van evenwicht.’

Waren er punten waar jullie het moeilijk eens over konden worden?
‘Niet echt.’

Als jullie vast komen te zitten in een verhaal, hoe gaan jullie hier dan mee om?
‘Omdat je met z’n tweeën schrijft kom je niet snel vast te zitten. Als de een vastloopt, draagt de ander wel weer een oplossing aan. Dat is het voordeel van samen schrijven.’

Met welk personage hadden jullie de meeste moeite?
‘Met Reinier en Nick. Het is erg moeilijk om je consequent in personen met zulke gedachten te verplaatsen en vanuit hun standpunt te handelen en beslissingen te nemen. Als schrijver moet je tijdens het schrijven echter door die weerzin heen.’

Hoe heeft jullie omgeving gereageerd op Kinderspel?
‘Tot nu toe hebben we alleen nog maar positieve reacties en recensies gehad. Verder valt er nog weinig over te zeggen. Voornamelijk omdat het boek nog maar net is uitgekomen.’

Kinderspel is uitgekomen bij De Crime Compagnie. Een nieuwe uitgeverij na jarenlange samenwerking met De Boekerij. In hoeverre heeft een verandering van uitgever invloed gehad op jullie werk?
‘Toen we Kinderspel schreven wisten we nog niet dat we van uitgever zouden veranderen. Pas toen de reorganisatie bij De Boekerij op gang kwam en onder anderen onze uitgeefster vertrok, werd duidelijk dat ook onze toekomst niet bij De Boekerij lag. Onze vaste redactrice zou zich niet meer met onze boeken bezighouden, een andere redacteur vertrok ook. Daarbij zou Kinderspel voorlopig niet worden uitgegeven. En dat voor een boek met zo’n grote actualiteitswaarde! Gelukkig wilden meerdere uitgeverijen wel tot uitgave op korte termijn overgaan. We hebben voor De Crime Compagnie van Ilse Karman gekozen omdat we haar benadering van de (e-book)markt toekomstgericht en vooruitstrevend vinden en omdat we een beetje genoeg hadden van een grote concern uitgeverij, waar je opnieuw geconfronteerd kunt worden met een fusie, allerlei personeelswisselingen en een nieuw uitgeefbeleid. Bovendien klikte het meteen met Ilse, iets wat tussen uitgever en auteur heel belangrijk is.’

Op veel thrillers staat tegenwoordig ‘literaire thriller’. Ook op jullie thrillers. Wat is nu eigenlijk het verschil tussen een literaire thriller en een gewone thriller?
‘Die vraag blijft de thrillerwereld bezighouden en wordt telkens weer gesteld. Voor de duidelijkheid: wij zetten dat er niet op en hebben er ook geen invloed op. Een uitgever kiest daar onder andere voor op grond van vorm, stijl, taalgebruik, uitwerking karakters, verwerking maatschappelijke thema’s enzovoort. Op Kinderspel had misschien ook “psychologische thriller” kunnen staan. Het is overigens niet zo dat wij ons inbeelden dat we literatuur aan het schrijven zijn. Anderen bepalen dat. Het voelt uiteraard wel prettig als in een blad als Levende Talen onze thriller Kruisgang “honderd procent literatuur” wordt genoemd, literatuur met een kleine l, dat wel.’

Hebben jullie nooit de behoefte gehad om een van jullie karakters opnieuw te laten terugkomen in een volgende thriller?
‘Nee, die neiging hebben we niet gevoeld. Misschien omdat we dat in onze jeugdboeken wel doen en dat niet willen overnemen in onze boeken voor volwassenen.’

Wat zijn jullie verwachtingen voor de toekomst op het gebied van schrijven?
‘We gaan zeker nog een aantal thrillers schrijven. Met de volgende thriller zitten we momenteel in de researchfase. Het gaat waarschijnlijk een verhaal worden met lijntjes naar het verleden.’

Kunnen we binnenkort ook weer een jeugdboek verwachten?
‘Jazeker. In het voorjaar verschijnt YoungStars, opnieuw bij uitgeverij Holland in Haarlem. Daarin doet een meisje mee aan een talentenjacht en dringt door tot de eindrondes. Dan wordt ze in een trein lastiggevallen door een man. Een jongen, die aan karatesport doet, schiet haar te hulp. Goed afgelopen, lijkt het. Maar schijn bedriegt en het incident in de trein krijgt grote gevolgen.’