Interview Peter de Zwaan

'Ik ben schrijver genoeg om dat te waarderen en ik heb er beslist geen behoefte aan om gehypet te worden. Gelukkig leent mijn werk zich daar ook niet voor. Je kunt me het best omschrijven als een vakman die altijd van de pen heeft geleefd. Gelukkig is die pen prima. Verder heb ik twee linkerhanden. Ik ben onhandig, ik kan nog geen spijker in de muur slaan, maar sinds ik heb leren schrijven ben ik daar alleen maar beter in geworden. En op je vraag wat ik als mijn beste boek beschouw, zeg ik: het laatste. Dat zeg ik altijd op die vraag. Ik ben niet iemand die veel achterom kijkt.'
We zitten in een kroeg in de buurt van het station van Enschede, een station dat volgens de Zwaan moeiteloos tot één van de grootste architectonische miskleunen in de hele wereld kan worden gerekend. In de kroeg wordt tijdens ons gesprek een klassiek pianorecital gegeven en dat komt de verstaanbaarheid niet ten goede, maar het bier smaakt er goed en met aantekeningen kan ik ook wel uit de voeten. De Zwaan: 'In mijn tijd bij de krant kon ik een interview noteren op de helft van een A- viertje, dat ging altijd goed. Een kwestie van geheugen.'

'Om maar met de deur in huis te vallen: je nieuwe boek moet ik nog lezen, mag ik daarom opmerken dat ik Een keel van glas (autobiografische roman over een man met keelkanker, red.) een van je meest geslaagde boeken vind?'
'Dat mag je best opmerken. Het is natuurlijk wel een van mijn meest persoonlijke boeken. Minder fictie en minder thriller dan veel andere boeken. In feite is dat boek een bewerking van mijn dagboeknotities die ik maakte toen ik in het ziekenhuis voor keelkanker werd behandeld. Ook toen ging het schrijven eigenlijk gewoon door.'

'Ik las dat Paul Verhoeven er een film van wilde maken. Dat verbaasde me. Niks ten nadele van Verhoeven maar in mijn ogen gaat het om een filmer die grotesk en spectaculair uitpakt. Terwijl Een keel van glas in mijn ogen een intiem drama is.'
'Realiseer ik me ook. Misschien heeft hij dat zelf inmiddels ook gedaan, want die film is er dus niet gekomen. Tussen idee en film sneuvelt er wel eens wat en dan druk ik me eufemistisch uit.'

'Teleurgesteld?'
'Nee. Boeken zijn voor mij belangrijker dan films en ik schrijf nooit een boek met in mijn achterhoofd het idee dat ik een verkapt filmscript zit te maken. Bovendien wordt er tegenwoordig al een fimoptie geclaimd als je een kookboek in elkaar hebt geflanst. Aan de andere kant kan een verfilming natuurlijk ook wel eens wat toevoegen aan je werk. Maar ik ben er om gelezen te worden en niet om gezien te worden. Ik schrijf eigenlijk om het schrijven. Schrijven is niet moeilijk, maar om een boek te schrijven waarvan mensen denken: zoiets heb ik nog niet eerder gelezen, dat is andere koek. Ik probeer dus op een geheel eigen wijze te schrijven en denk daarbij niet aan het grote publiek, maar wel aan mensen die van lezen houden. En ik wil mezelf ook graag verrassen.'

'Een van je hoofdfiguren is Meeks. Een schimmige Amerikaan, duister verleden, duistere toekomst die voortdurend op de rand van wet en maatschappij balanceert. Een alter ego?'
'Alter ego? Nou, ik leid zelf een ordentelijker leven dan Meeks en een strafblad is mij vreemd. Meeks is een bedenksel van me, een man met wie ik veel kanten op kan, zonder dat het ongeloofwaardig wordt.'

'Ik heb het idee dat Meeks op z'n zachtst gezegd, een merkwaardig type is.'
'Natuurlijk is Meeks een merkwaardig type. Ik schrijf nooit over doorsneemensen. Doorsneemensen zijn niet interessant. Vind jij huis-, tuin- en keukentypes interessant? Om die reden vinden veel mensen mij een soort misantroop. Maar het is nou eenmaal niet anders, de doorsnee is hoogst oninteressant.'

'Je hebt ook jaren de Bob Evers-serie van Willy van der Heide voortgezet. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw waren die boeken enorm populair. Is daar nog wat van over?'
'Ach, dat is iets waar je natuurlijk niet eeuwig mee door kunt gaan. Niet zo lang geleden heb ik er nog eentje gemaakt en die werd niet eens slecht ontvangen, maar de koek was in feite op toen ik Bob Evers met een mobieltje liet bellen.'

'Plot of stijl?'
'Je kent mijn werk dus je zou het antwoord moeten weten. Laat ik het zo zeggen: als je me een boek geeft met een virtuoze plot, maar met een bos hout geschreven en een boek met inventief gecomponeerde zinnen dan kies ik voor dat laatste.'

'De vuurwerkramp van Harmen Saliger?'
'Is mijn laatste en naar mijn maatstaven dus mijn beste boek. Ik heb een prachtige opening bedacht: De dag dat S.E. Fireworks ontplofte was de gelukkigste dag in het leven van Harmen Saliger.'

'Tsja. Die ramp was natuurlijk een drama, maar ik ben geen faction schrijver en ik maak ook geen true crime. Op de dag van de ramp, die ik overigens niet van dichtbij meemaakte, ik reed ergens buiten Enschede op een snelweg en zag wel een immense zwarte rookpluim boven de stad, wist ik al dat er een verhaal in zat. Het is geen boek over de toedracht van de ramp, want daar is inmiddels zoveel over geschreven dat ik daar niets meer aan toe kan voegen. Het is een boek over de nasleep van de ramp. Over de mogelijkheden die ontstaan wanneer de zaken uit de hand lopen. Ik vind het trouwens nog steeds gek dat midden in een woonwijk zoiets kon gebeuren. Maar wist je dat bijna niemand wist dat dat bedrijf bestond en er was al helemaal niemand die zich ervan bewust was hoe explosief dat geheel was. Nou ja, bijna niemand.'

'Kun je iets meer zeggen over dat boek zonder de plot te verraden?'
'Het boek is gebaseerd op de ramp en dan vooral op het feit dat enkele vermisten niet zijn teruggevonden dan wel geïdentificeerd. In Enschede gaat het gerucht dat een mijnheer die enkele ondernemers voor een fors bedrag had opgelicht, van de gelegenheid gebruik heeft gemaakt, zich dood heeft laten verklaren en nu ergens in een ver en warm land de bloemetjes buiten zet. Er circuleren meer van die verhalen en sommige lijken aannemelijk. Komt nog een verhaal bij: we hadden hier een stadsgenoot die de zaak beduvelde en met zijn buit mooi weer speelde op de Antillen. Het leek een luizenleven, maar toch viel het tegen. De arme rijke man werd geteisterd door heimwee naar z'n geliefde Enschede. Je zou't niet voor mogelijk houden als je naar deze vreselijke lokatie kijkt, maar het kan. En dat heimwee werd hem fataal. Om voeling met het thuisfront te behouden, belde de boef elke zondag met iemand in Enschede. Dat liep uiteindelijk in de kijkerd.'

'Wat wilde die man dan weten?'
'Wat ik je nu vertel is helemaal waar, er is geen woord aan verzonnen. Hij kon niet leven zonder te weten hoe FC Twente z'n laatste wedstrijd had gespeeld. Soms ligt de humor zomaar voor het oprapen. Deze samenloop van omstandigheden vormt de basis van De vuurwerkramp van Harmen Saliger. Verder is alles fictie. De enige figuren in het boek die echt zijn, zijn burgemeester Mans en een paar wethouders, maar die spelen een marginale rol.'

'Volgende boek?'
'Geen idee. Ik ga nu eerst een cruise maken naar Dubai. Dat deel van de wereld moet een mens ook eens bekijken. Normaliter ga ik elk jaar naar Amerika, maar nu wilde ik het anders doen. Maar omdat ik elke dag schrijf, ook tijdens vakanties, komt er in het verre oosten vast wel een idee boven drijven.'

Ook in zijn laatste toont De Zwaan zich de meester van de zwarte humor. Om te grimlachen...En als toegift: een bijzonder inventieve plot! Zijn boeken verschijnen bij de Bezige Bij.

Crimezone over De vuurwerkramp van Harmen Saliger: "Onlangs schreef Peter de Zwaan in een column dat de verschijningsdatum van dit boek was uitgesteld, zodat het mee kan doen in de race om de Gouden Strop in 2012. Terecht, want De vuurwerkramp van Harmen Saliger heeft alles om hoog in die race te eindigen. De plot zit goed geconstrueerd in elkaar en wordt uitstekend gedragen door de personages. Het is bovenal een erg vermakelijk boek. Dat komt door de manier waarop de personages bijna over elkaar heen struikelen om te graaien wat er te graaien valt. De Zwaan weet de gebeurtenissen naar een humoristische climax te dirigeren, met een glansrol voor Margriet, de vrouw van de verzekeringsman Ron Kleine Bolink." (4 sterren)