Richard Russo: een voorzichtige optimist

Richard Russo is een rasverteller, zoals ook blijkt uit Nobody’s Fool (1993) een van zijn klassiekers die nu voor het eerst in het Nederlands is vertaald als Niemands gek. Een logische stap omdat Russo geheel onverwacht – al zeker ook tot zijn eigen verrassing – na vijf jaren schrijven in het voorjaar van 2016 een vervolg heeft gepubliceerd: Everybody’s Fool, dat als Allemans gek in 2017 verschijnt. Beide boeken zijn onafhankelijk van elkaar te lezen, maar zijn desalniettemin nauw met elkaar verbonden.

Russo: ‘Het is vreemd om over een boek te praten dat je drieëntwintig jaar geleden hebt gepubliceerd, vooral in het buitenland. Je bent zelf ouder geworden, maar het boek geeft je als het ware een verjongingskuur. Vooral als ze auteursfoto’s uit de tijd van verschijning gebruiken. Een beetje een Dorian Gray effect. (GB: Het portret van Dorian Gray van Oscar Wilde. Jongeman ziet de wens in vervulling gaan dat hij altijd knap blijft. Een schilderij van hem neemt de veroudering over.) Nadat ik ongeveer vijfenzeventig pagina’s had geschreven van het nieuwe boek, besefte ik ineens dat ik nog wel de sfeer, de emoties van Nobody’s Fool kon oproepen, maar niet meer de details.’

Het is vreemd om over een boek te praten dat je drieëntwintig jaar geleden hebt gepubliceerd, vooral in het buitenland. Je bent zelf ouder geworden, maar het boek geeft je als het ware een verjongingskuur. 

‘Ik herlees mijn werk liever niet, alleen als het strikt noodzakelijk is, voor het schrijven van een script bijvoorbeeld. Tien jaar geleden was er sprake van dat mijn tweede roman Risk Pool (1986) zou worden verfilmd. Men vroeg mij of ik eventueel het scenario wilde schrijven. Ik antwoordde dat ik daar niet zeker van was. Eerst wilde ik het boek herlezen. Al na een paar pagina’s keek ik om me heen, op zoek naar een pen. Ik wilde direct gaan schrappen, herindelen en samenvoegen. Een boek is eigenlijk nooit klaar, de schrijver verlaat de tekst. Ik liet mijn jeukende vingers voor wat ze waren en las gewoon verder. Al snel verloor ik de drang om te gaan bewerken. Ik realiseerde me dat ik het boek zou ruïneren als ik op dat moment zou ingrijpen. Je kunt passages verbeteren, maar niet het geheel. Je bent niet meer de mens die je was op het moment van het schrijven.’

Een stem

‘Iets soortgelijks overkwam me met Nobody’s Fool. Het boek is een jaar na de publicatie al verfilmd, met in de hoofdrollen onder meer Paul Newman, Melanie Griffith, Bruce Willis en Philip Seymour Hoffman. Newman, in de rol van Sully, laat zo enorm knap zien hoe iemand verloren kan zijn in het midden van de gemeenschap waartoe hij behoort, dat ik alleen hem nog voor me kon zien tijdens het lezen van het boek en het schrijven van het vervolg. Hij heeft mijn dialogen een stem gegeven.’

‘Het was voor een totale verrassing dat ik na ruim twee decennia weer terugkeerde naar de wereld van dit boek. Twee anekdotes die mij werden verteld, hebben me ertoe verleid. Een man in een achterafgelegen huis had zijn vrouw al maanden beloofd om een dikke tak van de boom af te zagen die steeds tegen het slaapkamerraam aantikte. Om van het gezeur af te zijn, klom hij vlak nadat zijn vrouw naar haar werk was gegaan in de boom, ging op de tak zitten met zijn rug tegen de stam en zaagde tussen zijn benen de tak af. Nee, hij nam geen been of wat anders mee. Toen hij klaar was, besefte hij ineens dat hij geen andere tak kon grijpen en zich ook niet om kon draaien om af te dalen. Hij zat de rest van de dag op de stomp op tien meter hoog te wachten tot zijn vrouw thuiskwam. Ik dacht, wie zou dat in mijn fictionele wereld kunnen overkomen? Rub natuurlijk, de dommige hulp van Sully. Sully die, net als de vriend van de man, had beloofd om te helpen maar niet was komen opdagen.’

‘De andere anekdote ging over de politiecommandant. Hij vermoedde al een hele tijd dat zijn vrouw een affaire had, bespioneerde haar tijdens zijn rondes. Op een dag vindt hij in haar auto een afstandsbediening van een vreemde garagedeur. Hij concludeerde dat die van haar minnaar moest zijn. Maandenlang reed hij alle straten af van zijn district en probeerde de garagedeuren. Alsof zo’n ding uniek zou zijn, niet her en der zomaar iets zou kunnen openen. Het verhaal is legendarisch geworden. Ik dacht, wie doet zoiets? Doug, de slome agent in Nobody’s Fool. Zou iemand die zo slecht functioneerde nog steeds agent zijn. Nee, hij is natuurlijk de commandant geworden! Geweldig. Op deze wijze kon ik de wereld van Sully weer betreden, de wereld van de zoektocht naar geluk, de wereld van Paul Newman met wie ik drie films maakte, de wereld van mijn vader, die tijdens het schrijven weer een paar jaar in gedachten bij me was, koppig als altijd.’

Lees verder op pagina 2