Richard Russo: een voorzichtige optimist

‘Wat is geluk, en hebben we het talent om het te kunnen herkennen? Hoofdpersoon Sully denkt daar veel over na, in de zin van dat hij blij is dat hij leeft. Hij heeft in tegenstelling tot veel van zijn maten de Tweede Wereldoorlog, de stranden van D-day, overleefd. Hij heeft de kans gekregen om thuis te komen en denkt dus dat zijn dosis geluk wel opgebruikt is. De realiteit en de fictie vloeien hier samen. Voor een groot gedeelte is Sully gebaseerd op mijn vader. Hij navigeerde op vergelijkbare wijze door zijn bestaan. Het feit dat hij in leven was, was hem eigenlijk al genoeg. Hij werd onderscheiden, was een echte oorlogsheld. Er stond een foto van hem samen met de president in de krant.’

‘Hij had daar zijn voordeel mee kunnen doen, had bijvoorbeeld de lokale politiek in kunnen gaan, maar hij wees het conventionele leven af. In een periode van een kleine tien jaar had mijn moeder hem het huis uitgezet, was hij geen vader meer voor mij en sleet hij zijn dagen in cafés en wedkantoren. Hij deed het liefst zwaar werk, werd keer op keer ontslagen omdat hij zijn mond niet kon houden. Er werd door iedereen om hem heen verwacht dat hij een succesvol leven zou leiden, maar hij gooide liever zijn kont tegen de krib. Hij genoot ervan om het zwarte schaap van de familie te zijn.’

Zwart schaap

‘Het grootste geheim voor onszelf is ons eigen gedrag. Elke gemeenschap heeft een zwart schaap nodig. Mijn vader had ook een aanstekelijke charme. Wanneer hij een ruimte binnenkwam, zag je de mensen als het ware oplichten. Een momentje voelden ze zich beter. Een van mijn favoriete scènes in Nobody’s Fool is wanneer Sully de verwarde oude vrouw Hattie te hulp schiet wanneer ze is ontsnapt, op weg is naar haar zuster die al tien jaar dood is. Hij plukt haar van de straat en brengt haar terug. Het gaat niet zozeer om die goede daad, maar om het gesprek dat hij met Hattie voert. Dat is intuïtief, vanuit het hart. Mijn vader was zeker voor de oorlog een knappe snuiter, zijn hele leven lang zwermden de vrouwen om hem heen. Juist ook toen hij er later ietwat verlopen uitzag. Hij kon vrouwen van alle leeftijden laten opbloeien. Er sprak een eerlijke liefde voor mensen uit, maar tegelijkertijd was hij egocentrisch en verwaarloosde hij zijn gezinsleden en zijn vrienden. Een tegenstrijdigheid die van mij bijna als vanzelf een schrijver maakte. Toen ik eenmaal op de leeftijd was dat ik af en toe met hem mee kon drinken, heb ik met verbazing gezien hoe hij heel natuurlijk een café “overnam”. Zelfs de mannen die hij geld schuldig was, konden een glimlach niet onderdrukken. Hij was een knuffel-lastpak, terwijl hij toch een kop en vuisten had als van graniet.’

Ik ben en blijf een voorzichtige optimist, waarschijnlijk omdat ik in mijn persoonlijke leven zoveel geluk heb gehad.

‘En ik was, net als Sully’s zoon Peter, het buitenbeentje in die arbeidersgemeenschap, degene die had gestudeerd en zelfs les gaf aan een universiteit. In dit soort stadjes, in het stadje Gloversville waar ik ben opgegroeid, zit wantrouwen ingebakken tegen mensen die nadenken, die durven te nuanceren. De oppervlakkigheid heerst. Dat merk je ook bij de huidige verkiezingsstrijd tussen Trump en Clinton. Het internet stimuleert groepsdenken. Je sluit je aan bij je eigen clan, bij mensen met dezelfde mening. Toen Everybody’s Fool uitkwam dit jaar, kreeg ik veel vragen over de verkiezingen. Ze vroegen voor wie mijn personages zouden stemmen. Ja, zeer waarschijnlijk Donald Trump. Journalisten door het gehele land complimenteerden me met mijn “actuele boek”. Heel grappig, ik schrijf al meer dan dertig jaar op tragikomische wijze over de onderontwikkelde witte arbeidersklasse in een goedmoedig plattelandsstadje. Ik ben en blijf een voorzichtige optimist, waarschijnlijk omdat ik in mijn persoonlijke leven zoveel geluk heb gehad.’