Marek Šindelka: 'Alles is gekunsteld'

op 04 oktober 2016 door Eus Wijnhoven 11 reacties

De Tsjechische Marek Šindelka was pas 22 toen hij als dichter debuteerde. Onlangs verscheen zijn vierde boek 'Mapa Anny' in Nederlandse vertaling. Een fabelachtige mozaïekvertelling waarin hoofdpersoon Anna door verschillende personages in kaart wordt gebracht. 'Een meesterlijk verhaal', concludeerde Eus Wijnhoven nadat hij het boek twee keer las. In het Amsterdamse Hotel Droog ging hij met Šindelka in gesprek. 'Ik heb het boek geprobeerd te formeren als een kristal: je ziet allerlei facetten, maar het maakt veel uit van welke kant je kijkt.'

Marek Šindelka (1984) groeide op in kastelen in kleine Tsjechische plaatsen. Zijn vader was directeur van een instituut dat die kastelen beheerde. Toen hij twee jaar oud was stierf Šindelka’s vader, maar in de kastelen bleef hij met moeder en broer leven tot in 1999.

Op 22-jarige leeftijd debuteerde Šindelka met de poëziebundel Strychnin (strychnine, een witte, reukloze, bittere en giftige stof). Hij was er op zijn 18e aan begonnen. Nota bene de eerste uitgever die hij benaderde, hapte toe. En dan te bedenken dat het met de (uitgave van) poëzie in Tsjechië net zo slecht is gesteld als met die in Nederland. Met zijn gedichten probeerde hij herinneringen vast te leggen voor ze in vergetelheid zouden raken. Gezichten, ruimtes, vormen, kleuren en geuren. Zijn moeder en broer herkenden zich vaak niet in de herinneringen van de auteur. Ons brein houdt ons – ook hier – voor de gek. Voor Strychnin werd de Jiří Orten prijs aan Šindelka toegekend. Het is een belangrijke literaire prijs voor auteurs onder 30 jaar.

Marek besloot schrijver te worden, maar niet nadat hij zijn studie filosofie, met bijvakken culturele studies en creatief schrijven (aan het befaamde FAMU), had voltooid. Met zijn verhaal 'De boog' won hij de Magnesia Litera Prijs (vergelijkbaar met de AKO-prijs in Nederland) en zijn roman Chyba (Fout) is ook als graphic novel uitgegeven. In Tsjechië wordt hij uitgegeven door de meest vooraanstaande nationale uitgeverijen (Paseka, Pistorius & Olšanská, Odeon). Uitgeverij Das Mag kocht de vertaalrechten van Šindelka's fabelachtige mozaïekvertelling Mapa Anny en liet het boek door Edgar de Bruin vakkundig vertalen naar Anna in kaart gebracht:

'Anna, mijn lief, vertel over jezelf, dan ga ik een boek over je schrijven.'

Wie is Anna? Door de ogen van haar te oude minnaar (een voortvluchtige architect), haar grootvader met een glazen oog en een schrijver die verhalen haat, komen we steeds meer te weten over deze mysterieuze jonge vrouw. Maar welke verteller kunnen we vertrouwen? Wie laat zich niet leiden door vooroordelen, ogenschijnlijk onschuldige misverstanden en onzekerheden? Wie kent Anna echt?

De eerste keer dat ik uw boek las, was ik niet echt onder de indruk, al bleef er iets knagen. Nadat ik gevraagd was u te interviewen, heb ik Anna herlezen, aantekeningen gemaakt. Is Anna in kaart gebracht een verhalenbundel of een roman?

'In dit geval is dat niet zo makkelijk te definiëren. Sommige mensen lezen het als een bundel van tien verhalen, maar het is een non-lineaire roman.'

Zullen we het op een zeer ingenieus gecomponeerde, prachtige roman houden?
(lacht ingetogen)

Hoe gaat u te werk? Is Anna in kaart gebracht ontstaan uit één verhaal en heeft u, of iemand anders, toen gedacht ‘er zit meer in’?

'Nee, ik heb dit boek eerst tot in detail uitgewerkt. Vanaf het begin wist ik dat het een web moest zijn, een welhaast ondoordringbaar web. De details in de verschillende verhalen, de personen, zij keren terug. Ik heb er lang over gedaan die puzzel te laten passen, ondanks de nauwkeurige uitwerking voordat ik daadwerkelijk ging schrijven. Daarna heb ik het boek geprobeerd te formeren als een kristal: je ziet allerlei facetten, maar het maakt veel uit van welke kant je kijkt.'

Hoelang heeft u gedaan over het schrijven van dit boek?

'Twee jaar.'

Dat is relatief kort.

'Nee, het duurde lang vanwege de stille perioden. Ik wist precies waar ik heen wilde, kende de details uit mijn hoofd, maar dat te verwoorden in mooie zinnen… Dan stond ik ineens stil. En toch, als er dan weer een zin kwam waarmee ik zeer content was, dan kon er zomaar een heel hoofdstuk uit de pen vloeien. Vanzelfsprekend werd dat daarna vele malen herschreven.'

“Plankenkoorts is de doodsangst voor het verhaal van je eigen leven,” bijvoorbeeld, uit het eerste hoofdstuk?

'Ja, dan gaat het bruisen in mij en moet ik verder.'

In Anna in kaart gebracht zijn de belangrijkste personages op zoek naar een ander, naar iemand die hen kan begrijpen, waardoor de personen zichzelf kunnen leren kennen. Dit lijkt ook een rol te spelen in Strychnin. In hoeverre vereenzelvigt u zich met dit gegeven?

'Het toont de strijd van mijn jeugd, de zoektocht naar jezelf. Al die stereotypen, rockstars, toneelspelers, schrijvers. Waartoe wil ik behoren, denk je dan. Wie ben ik zelf?'

Lees verder op pagina 2