Marek Šindelka: 'Alles is gekunsteld'

Oorlog speelt een belangrijke rol in uw boek, ogenschijnlijk onzichtbare oorlog. De schrijver haat verhalen, de architect spot met de bouwkunst, in relaties houdt de een van de ander, terwijl die ander de een liefst zo snel mogelijk zou dumpen. Is passie onverbiddelijk verbonden aan oorlog?

'Passie gaat inderdaad regelmatig gepaard met strijd, met oorlog; gedrevenheid rijmt zich vaak niet met rationaliteit. Maar vooral is de mens in oorlog met zijn eigen lichaam, het feit dat hij daar nauwelijks invloed op kan uitoefenen. Die continue angst. Evolutie gaat veel langzamer dan technologie. Ons lichaam is niet geschikt om bepaalde taken te vervullen die wij er nu van verlangen, om aan onze wensen en verwachtingen te voldoen. De befaamde Amerikaanse uitvinder Ray Kurtzweil bijvoorbeeld, die er van overtuigd is dat hij 400 jaar oud gaat worden. Dat wij allen straks minimaal 200 jaar worden. Maar wat als Hitler over die technologie had beschikt? Of Stalin? Brengt dat ons de ultieme tweedeling in de maatschappij? Zij die arm zijn sterven jong, de rijken leven voor immer voort?'

Sommige personages zijn tamelijk onzeker. Zij gedragen zich zoals zij denken dat mensen hen willen zien. Martin (hoofdstuk 2) bijvoorbeeld. Ondřej, zoon van Martin en Sylvie, idem dito. Het boek eindigt daarmee dat Ondřej een walgelijke daad pleegt. Is dat de doorbraak in de (familiaire) keten?

'Ja, zo zou je het kunnen zeggen. Sommige mensen vinden het afschuwelijk, maar voor Anna is het misschien wel een bevrijding.'

Levensverwachting is inderdaad een issue, zelfs onder de jeugd. U bent nu 32. Wat houdt de mensen van uw generatie bezig?

'De huidige wereld is zo complex. Enerzijds hebben we alles: een dak boven ons hoofd, geld om uit te gaan, gezondheidszorg die nog nooit zo goed was. Aan de andere kant is er het strijdtoneel: dertigers en veertigers kunnen geen beslissingen meer nemen, durven geen verantwoordelijkheden meer aan. Ze zijn op zoek naar wie ze daadwerkelijk zijn. “Wie ben ik?!” Je gaat populaire mensen om je heen kopiëren in je gedrag. Alles is gekunsteld, en misschien ben je dat zelf ook wel. Daar zit ‘m ook de crux van mijn boek.'

In Tsjechië wordt u genoemd als dè schrijver van de jonge generatie. Nu is in Nederland uw boek verschenen, en lovend ontvangen. Hoe staat het met het succes van uw boek in Europa?

'Het is moeilijk daar een eenduidig antwoord op te geven. Mijn werk wordt vooral vertaald in Oost-Europese landen, en is daar succesvol. Op dit moment is in Engeland The mistake (verschenen in het Tsjechisch in 2009; EW) in bewerking, een zeer experimentele roman.'

Heeft u werk op stapel staan? Bent u op dit moment bezig met een nieuwe roman?

'Op dit moment ben ik The fatigue of material aan het polijsten, mijn nieuwe roman die begin 2017 in Tsjechië zal verschijnen.'

Kunt u daar al iets meer over zeggen?

'Het betreft het drama van deze tijd, vluchtelingen. In Tsjechië kun je beter in de gevangenis zitten dan in een vluchtelingenkamp, maar overal in Europa laten mensen hun onderbuik spreken, terwijl we het zo goed hebben. Waar komt die angst vandaan?!

Mijn nieuwe roman is veel meer rechttoe rechtaan dan Anna in kaart gebracht of The mistake. Veel meer een lineaire, traditionele vertelling. Twee broers vluchten uit een oorlogsgebied, het doet er niet toe waar dat is, het is een universeel gegeven. Onderweg naar veiligheid (in Europa) verliezen ze elkaar uit het oog. Daarna bestaat hun reden tot overleven in elkaar te zoeken. De jongste, 13 jaar oud, is compleet verloren. Het decor is Tsjechië, het on-erbarmen. Het joch weet niet waar hij is, welke kant hij uit moet. Het is winter, het vriest. De autoriteiten zijn op zoek naar hem, want hij is uit het kamp ontsnapt. Dit is misschien wel het grootste drama van deze tijd.'

Anna in kaart gebracht is een boek wat je echt twee keer dient te lezen, opdat de essentie, de magnifieke structuur, tot je doordringen. Het is een meesterlijk verhaal, in een uitstekende vertaling door Edgar de Bruin. Ik dank Madla de Bruin Pluh voor de informatie die ze mij verstrekte (er is weinig over Marek op internet te vinden).