Interview Tess Gerritsen

Het is een dag voor wollen shawls en winterbroeken als ik Tess Gerritsen ontmoet. De laatste herfstbladeren warrelen van de bomen en een gure wind jaagt het water in de grachten op. Het bleke zonnetje doet niets af aan de kille temperatuur. Toch wil Tess graag naar buiten voor de fotoshoot. Voorzien van een dikke shawl, warm jack, brede glimlach en een uitermate zonnig humeur. Ze is dan ook een gelukkige vrouw, zal ze later zeggen.

Horrorfilms op de bank
Tess Gerritsen werd in San Diego, Californie, geboren. Haar moeder was een Chinese immigrante. Haar vader, die enkele jaren geleden overleed, was tweede generatie Chinees Amerikaan. “Ik ben dus opgevoed in een Chinees huishouden met Chinese normen en waarden. Mijn moeder sprak niet zo goed Engels, maar ze was dol op horrorfilms. En ik moest altijd naast haar komen zitten om mee te kijken. Ik ben dus opgegroeid met angstige films. Ik denk dat veel van mijn interesse voor angstige zaken dus voortkomen uit die tijd in mijn jeugd. Als je veel en intensief naar de horrorfilms uit Hollywood kijkt, leer je daar veel van. Lezers die veel horrorfilms hebben gezien zullen in mijn verhalen ongetwijfeld invloeden tegenkomen van die films. Ik ben sowieso gek op alle films, ook op romantische komedies, maar het levendigste herinner ik me de horrorfilms die ik met mijn moeder zag.


Moord in de kennissenkring
Ook van invloed op mijn behoefte om thrillers te schrijven is een moord in mijn nabije omgeving geweest. Ik had als klein meisje een oom, dat wil zeggen een ouder iemand uit de kennissenkring die wij, zoals bij Chinesen gebruikelijk is, “oom” noemden. Iedereen die ouder was noemden we oom. Wel, oom Michael was een goede vriend van mijn ouders. Hij was in de dertig, toen ik een jaar of veertien was. Een hele aardige man die ik adoreerde. Maar hij werd gearresteerd voor de moord op zijn schoonzuster. Ik was geschokt, want er was niets gewelddadigs aan die man. maar toch bleek dat hij zijn schoonzus in elkaar had geslagen, gemarteld en uiteindelijk had verdronken door haar hoofd in het toilet te stoppen. Hij werd ook voor de moord veroordeeld. Maar toch heb ik tot op de dag van vandaag moeite om te geloven dat hij het werkelijk heeft gedaan, ondanks de overstelpende hoeveelheid forensisch bewijs. De wijze les die ik toen heb geleerd is dat je mensen niet op hun uiterlijk kunt vertrouwen. Heel veel mensen hebben een duistere kant. En die kant is meestal goed verborgen. Dat is een ander element dat veel in mijn boeken voorkomt.
Je leest overigens vaak in de kranten dat stille, teruggetrokken mensen die naar buiten toe heel aardig zijn, de meest afschuwelijke moorden plegen. Het verhaal van de stille wateren en de diepe gronden. De menselijke natuur is een vraagteken, een grote puzzel.
Een deel van mijn motivatie om misdaadverhalen te gaan schrijven, komt voort uit nieuwsgierigheid naar dat raadsel.”

Kind tussen twee culturen
“Mijn vader was een hard werkende man die overdag voor een vliegtuigmaatschappij werkte en ’s avonds was hij chef in het familierestaurant. Dat arbeidsethos heeft hij mijn broer en mij meegegeven. Ik heb overigens een verwarrende jeugd gehad. Thuis groeide ik op in de Chinese cultuur en op school werd ik geacht de Amerikaanse cultuur te omarmen en uit te dragen. Dat geldt voor alle Chinese immigranten en het lijdt tot heel veel stress en verwarring. Het gevolg is dat alle kinderen enorm gestimuleerd werden om te slagen in het leven. Chinese kinderen wordt verteld dat zij harder moeten werken dan andere kinderen om iets te kunnen bereiken. En dat gebeurt ook. Chinese jongeren studeren harder, geven zich minder over aan pleziertjes en wachten met relaties tot ze afgestudeerd zijn of iets bereikt hebben. Chinese jongeren hebben statistisch gezien ook tweemaal zoveel kans om goed terecht te komen als Amerikaanse jongeren. Studie gaat voor alles en dat betaalt zich uit. Slagen is ook onderdeel van de familietrots. Ja mag je familie niet beschamen. Als je als student niet met de allerhoogste cijfers thuiskomt is je vader bijzonder teleurgesteld en heeft het gevoel dat je hem hebt laten vallen. De druk op jongeren is enorm, maar het slagingspercentage wordt er wel degelijk door vergroot.”

Behoefte aan zekerheid
“Maar er zit ook een negatieve kant aan. Mijn vader wilde niet dat ik schrijver zou worden. Op mijn zevende schreef ik mijn eerste boek en ik was vastbesloten schrijver te worden. Maar dat was uitgesloten, zei mijn vader. “Het is een leuke hobby, maar je kunt er nooit succesvol je brood mee verdienen. Het biedt geen zekerheid.” En dat was misschien wel het grootste struikelblok, gebrek aan zekerheid, want zekerheid gaat boven alles bij Chinese immigranten. Hij pushte me om te gaan studeren en ik gehoorzaamde. Dat is ook de reden dat ik arts ben geworden, net als mijn broer. En ik was niet de enige. Er zijn ontzettend veel Chinese artsen in Amerika. Al hun vaders wilden dat ze arts zouden worden, hahaha. Ik denk overigens dat het voor alle vreemdelingen in Amerika geldt, die overdreven behoefte aan zekerheid.”

Vreemdeling
Tess Gerritsen praat over vreemdeling zijn, terwijl zijzelf in Amerika geboren en getogen is. “Toch wel hoor. Ik heb het niet alleen over mijn ouders. Ik groeide op in een buurt waar de Chinezen een kleine minderheid vormden. Op de school waar ik zat, waren maar twee kinderen uit Azië afkomstig. En ik was daar een van. Je bent je je er altijd van bewust dat je anders bent. Je moet je altijd bewijzen, altijd beter zijn dan anderen om dezelfde waardering te krijgen. Ik heb me eerlijk gezegd dan ook vaak eenzaam gevoeld. Ik was nooit echt op mijn gemak. Dat is pas later gekomen toen ik met mijn man twaalf jaar op Hawaii ben gaan wonen. Op Hawaii leek iedereen een beetje op mij, of ik op hen. Ik viel in ieder geval niet op en dat voelde goed aan. Ik ging naar Hawaii met mijn man, die overigens Nederlander is, omdat zijn vader les gaf op de Universiteit van Hawaii. We hebben daar twaalf jaar gewoond. Hawaii is een prachtige plek om te wonen. Een heerlijk klimaat. Maar ik ben geboren in Californie en Hawaï is mooi, maar blijft toch een eiland. Ik kreeg op den duur steeds meer het gevoel dat ik gevangen zat. Daarom zijn we na twaalf jaar teruggegaan. Nu wonen we in een stadje met 3.000 inwoners waar maar drie Aziatische mensen wonen. Ik ben opnieuw een minderheid, maar het is een prachtig stadje, Maine.

Obama’s gezondheidsplan
Tess Gerritsen en haar man zijn beiden artsen, die gedurende lange tijd het medisch stelsel van binnenuit hebben meegemaakt. Een dramatisch zorgstelsel, vindt Tess die blij is met de voorstellen van haar nieuwe president Obama. “Het werd tijd. We hebben kennissen in Engeland en familie in Nederland, dus we weten dat er systemen bestaan waarbij je iedereen kunt verzekeren, ook de allerarmsten. Ik snap niet dat een rijk land als Amerika niet in staat is om iedereen een deugdelijke ziektekostenverzekering te geven. Het is een schande. Er is geen reden te bedenken waarom miljoenen mensen onverzekerd zijn en geen aanspraak kunnen maken op medische hulp als ze ziek worden. Mijn man en ik zijn wel verzekerd, maar we betalen daar enorm veel geld voor. Wij betalen 8.000 dollar per jaar en dan hebben we nog een eigen risico van 5.000 dollar. Bovendien kan de verzekeringsmaatschappij je meteen uit de verzekering gooien als je naar hun idee te duur bent. Ze hebben geen enkel excuus nodig. Zieke mensen willen ze natuurlijk niet eens verzekeren. Het is een schandelijk systeem.
De nummer 1 oorzaak van faillissementen in Amerika is dan ook niet dat mensen hun hypotheek niet kunnen betalen, maar het feit dat mensen ziek worden, medische zorg nodig hebben en door artsen of ziekenhuizen genoodzaakt worden alles te verkopen wat ze hebben om die zorg te kunnen betalen. Geen geld? Dan ook geen zorg. Het is onmenselijk.
Obama heeft het moeilijk om zijn rechtvaardige systeem aanvaard te krijgen omdat hij tegengewerkt wordt door de verzekeringsmaatschappijen die miljarden verdienen en hun macht niet willen opgeven.

Van arts tot misdaadauteur
Tess Gerritsen was geruime tijd arts, werk dat ze zeer bevredigend vond. “Het probleem was dat ik ook twee kinderen had en dat was moeilijk met elkaar te verenigen. Arts zijn betekent een aanslag op je tijd en mijn man is ook arts. Het gebeurde regelmatig dat we beiden midden in de nacht door het ziekenhuis werden opgeroepen voor een spoedgeval. Dat gaf problemen, want je kunt midden in de nacht geen babysitter bellen. In de praktijk namen we dan onze kinderen uit hun bedje en namen ze mee naar het ziekenhuis. Dat was zo’n stressvolle gang van zaken dat we besloten dat een van ons moest stoppen met werken. Ik was degene die stopte en voor de kinderen ging zorgen. Dat was de periode dat ik met schrijven ben begonnen. Eerst had ik romantische boeken geschreven omdat ik in die tijd veel romantische literatuur las. Veel verpleegsters en ander vrouwelijk medisch personeel leest graag romantische boeken. Wellicht omdat een baan in het ziekenhuis veel van de zenuwen vergt en omdat je vaak met dood en ellende geconfronteerd wordt. Romantiek is dan een mooie afwisseling. Boeken met een happy end die je even de werkelijkheid doen vergeten. Ik schreef dus in het genre dat ik las, maar er kwamen wel spannende elementen in voor. Maar op een gegeven moment kreeg de spanning de overhand en omdat ik de medische wereld als achtergrond opvoerde, was ik plotseling medische thrillers aan het schrijven. Het was niet zo gepland, maar het vloeide gewoon voort uit mijn eerdere boeken.”

Realistisch geweld
“Kijk, het verhaal komt bij mij altijd het eerste. En ik werd destijds gegrepen door het waar gebeurde verhaal dat kinderen werden ontvoerd en opengesneden vanwege de organen die illegale handelaren voor veel geld konden verkopen. Dat idee schokte me zo, dat ik er een boek over wilde schrijven. Dat heb ik gedaan, maar dat het boek zo’n succes zou hebben had ik nooit verwacht. Het werd in Amerika een bestseller en vanaf dat moment schrijf ik alleen nog thrillers.”
Tess schrijft heel realistisch, meedogenloos hard, gewelddadig. Is het de invloed geweest van de horrorfilms die zij in haar jeugd zag?
Tess: “Ik vind niet dat mijn boeken zo gewelddadig zijn. Ik probeer altijd meer de dreiging van geweld te beschrijven, maar de lezer blijkt dat in zijn/haar hoofd te vertalen naar expliciet geweld. Wat de lezer te zien krijgt is altijd het moment dat een misdaad al gebeurd is. Men kijkt mee door de ogen van de onderzoekers en zien het bloed op de muren en de verminkte lijken op de grond. Maar ik beschrijf nooit het geweld zelf. Lezers fantaseren de rest er zelf bij. Ik beschrijf wel heel gedetailleerd wat de onderzoekers zien, dus het resultaat van het geweld en dat kan natuurlijk ook hard aankomen. Daarnaast beschrijf ik autopsies, want daar ligt mijn ervaring. Ik beschrijf wat een medisch onderzoeker op zijn autopsietafel ziet en wat hij denkt. Hoe ziet bloed er uit? Hoe ruikt bloed? Hoe ruikt een dode? Dat soort dingen kan je alleen beschrijven vanuit een medische achtergrond.”

Emotionele betrokkenheid
“Ik begin altijd te schrijven vanuit een idee, een onderwerp waar ik me emotioneel bij betrokken voel. Meestal komt het onderwerp uit de krant of zie ik iets op de televisie.
Zo las ik een artikel over een vrouw die dood in haar bad werd aangetroffen. Ze werd in een lijkenzak naar het lijkenhuis gebracht en daar in een koelcel gelegd. Een paar uur later werd ze wakker. Het is een nachtmerriescenario, maar voor mij was dat gegeven het startpint voor een boek. En de rest van het verhaal kwam bijna vanzelf toen ik achter mijn pc ging zitten. De dramamomenten, de conflicten komen pas dan in mijn hoofd op. Dan zorg ik ervoor dat mijn personages zich ongemakkelijk voelen, dat er gebeurtenissen zijn die hen uit hun evenwicht brengen, dat er dreiging komt. Maar dat zijn de dingen die voortkomen uit inspiratie nadat ik al een onderwerp gevonden heb. Ik schrijf voor elk boek een paar aparte bijverhalen die ik later pas door elkaar ga weven. Dat werkt voor mij het beste, ook al moet ik constant volledige verhaallijnen weggooien omdat ze niet in te passen zijn.”

Mummies
“Het idee voor Het aandenken (The Keepsake) dat pas in Nederland verschenen is, komt voort uit mijn interesse in archeologie. Ik ben altijd gefascineerd geweest door het oude Egypte. Al sinds een jaar of tien liep ik rond met de gedachte om een boek over geld te schrijven. Maar ik had geen verhaal bij dat idee. Totdat ik een artikel las over wetenschappers die mummies met röntgenapparatuur onderzochten. En ik dacht: hoe zou het zijn als die wetenschappers een kogel in het been van die mummie vinden? Dat zou een verrassing zijn. Hoe verklaar je dat? En met die scene ben ik het boek begonnen. Het blijkt om een recente moord te gaan en een moordenaar die zijn slachtoffer gemummificeerd heeft. Ik was zo fortuinlijk om een röntgensessie van een mummie mee te mogen maken in New York. Ze brachten de mummie van het museum naar het lokale ziekenhuis waar men de mummie doorlichtte en je exact kon zien hoe 2.000 jaar geleden men het stoffelijk overschot van een mens conserveerde. Het was een inspirerende ervaring waar ik veel baat bij heb gehad bij het schrijven van Het aandenken. Tijdens de research ontdekte ik overigens dat er in de 17e eeuw in Engeland decadente feestjes werden gegeven waarbij de mummies van hun wikkels werden ontdaan. Zielig, als je bedenkt dat de oude Egyptenaren geloofden in een leven na de dood en dat er zo wreed met hun stoffelijk overschot werd omgegaan.”

Haat - liefde
Hoewel Tess Gerritsen haar beroep heeft gemaakt van schrijven, staat ze ambivalent tegenover het vak. “Soms ben ik dol op schrijven en soms haat ik het. Er zijn van die momenten dat ik aan mijn bureau zit en de haren uit mijn hoofd trek omdat ik geen flauw idee heb hoe ik verder moet. Een van de oorzaken is dat je, als je met je vorige werk succes hebt gehad, het volgende boek sneller en beter wilt schrijven. Dat je je manuscript op de afgesproken tijd klaar hebt. En niets van dat alles is het geval. Je schrijft niet sneller en het boek is ook niet op tijd af. Ik zou schrijven heel wat plezieriger vinden als ik niet de druk van de deadline had. Als ik mijn nieuwste boek op mijn gemak kon afmaken. Maar er zijn contracten en daarin staan de afleverdata akelig precies vastgesteld. En ik krijg veel geld om op tijd te leveren, dus houd ik me aan de afspraken. Af en toe voel ik me net een renpaard. “Je kunt die race beter uitlopen en je kunt het maar beter goed doen ook.”

Meerdere persoonlijkheden
“Maar goed, het is een druk die hoort bij succes hebben. Soms is het plezierig en soms is het werk. Het eindresultaat moet infotainment zijn: entertainment waar men ook wat van kan leren. Als ik een wonderbaarlijk artikel heb gelezen over de manier waarop bepaalde stammen een hoofd laten krimpen, dan wil ik dat in mijn boek verwerken. Een steeds terugkerende boodschap die ik probeer over te brengen is dat in deze wereld het kwaad overal is. Het kan elk ogenblik toeslaan. Daarom tref je in mijn boeken zelden zonovergoten locaties met blije, optimistisch gestemde mensen aan. Dat is de mood, de stemming die al mijn thrillers met elkaar gemeen hebben. Die dreiging van gevaar aan de horizon. Het is overigens geen gevoel dat ikzelf de hele dag met me meedraag. Ik ben een gelukkige vrouw, ik heb een goed leven, een lieve man en kinderen en succes. Maar zodra ik achter de pc ga zitten word ik een ander mens. Dan is de hele wereld weer slecht. Astrologisch gezien ben ik een tweeling, ik heb dus meerdere persoonlijkheden, hahaha. Voor een schrijfster van thrillers een prettige bijkomstigheid, vind je niet?”