Interview Tupla Mourits

Door Kees de Bree en Jürgen Joosten

Dames

Onze afspraak met de beide schrijfsters in de Bonneterie in Amsterdam, roept herinneringen op aan een ver verleden waarin de Amsterdamse theesalon Formosa het trefpunt was van echte dames die onder het genot van een kop thee met moorkop de laatste nieuwtjes uitwisselden. Gelukkig ademt de Bonneterie een ruimdenkender geest uit, al heeft de moderne tijd zich hier nog niet ten volle aangediend. Beschaafd van sfeer, zacht donkerrood pluche, blinkend gepoetst koper en een weldadige stilte. Het royale uitzicht op het zondagse Rokin waar toeristen zich een weg banen door de bouwput van de Noord-Zuid lijn wijst ons op de realiteit. Je kunt sommige dingen tijdelijk buitensluiten, maar je kunt ze niet constant ontlopen.

Angst

Dingen proberen te ontlopen is precies waar de nieuwste thriller van Tupla Mourits, Een kwestie van tijd, over gaat: een vrouw verhuist samen met haar 7-jarige dochtertje naar het platteland om de dreiging van haar gevaarlijke man te ontlopen. Tevergeefs, want de angst voor hem blijft en wat erger is, op het ogenschijnlijk onschuldige platteland dient zich nu ook de wurgende ‘angst om de angst’ aan. Geen ogenblik vindt zij rust. Het is een beklemmend boek waarin de menselijke geest volstrekt op hol slaat. Gedetailleerd beschreven, want detail is het handelsmerk van de dames Tupla Mourits.

Vrouwelijk naakt

Wendela de Vos en Atie Vogelenzang leerden elkaar kennen in de jaren tachtig tijdens een theater workshop. Wendela (nu productieleider bij Danswerkplaats in Amsterdam) had al een heel theaterleven achter zich en Atie (nu werkzaam bij de Universiteit van Amsterdam), die de hoop op een leven als toneelspeelster inwisselde voor het schrijven van toneelstukken, scenario’s en korte verhalen, vonden elkaar in de vage belofte ooit eens iets samen te gaan doen. Pas in 2003 zou die gedachte ook vorm krijgen. Het idee voor de plot van een boek was afkomstig van Atie. “Het kwam door een voorval in mijn omgeving. Er was iemand van mijn werk met vakantie gegaan en vervolgens niet meer teruggekomen. Niemand wist waar deze persoon was gebleven. Toen ontstond het idee bij mij: wat zou er gebeurd zijn en hoe zou je er zelf op reageren als het in je familiekring gebeurde? Een personeelsfunctionaris is in het huis gaan kijken van de vermiste. En het was leeg. Luguber. Een ander idee, dat vrijwel tegelijkertijd opkwam, had betrekking tot het onderzoeken van Kunst op echtheid.Ik had in de krant gelezen dat er een soort stralingsmethode was waarmee je kon zien of Kunst echt is of niet.
Dat zijn eigenlijk de twee verhaallijnen die in ons eerste boek Vrouwelijk Naakt door elkaar zijn geweven. Wendela: “De een is dus een hele emotionele lijn en de andere is een meer zakelijke lijn. We hebben er toen een hele tijd over gedaan om de dingen zorgvuldig in elkaar te zetten. We hebben heel nauwkeurig hoofdstuk voor hoofdstuk opgezet. Als we aan een boek beginnen weten we van tevoren het begin en het einde. We maken een hoofdstukindeling per locatie en per eenheid en we zetten zorgvuldig alle levens van de karakters op papier. Natuurlijk veranderen er wel dingen, maar in principe hebben we alles van tevoren uitgedokterd.”

Samenwerking

Hoewel Wendela en Atie niet willen zeggen wie het meeste schrijft of wie het meeste stof aanlevert, is het duidelijk dat zij nauw samenwerken.
Atie: “Voordat we met Vrouwelijk naakt begonnen, hebben we samen om te oefenen eerst veel aan e-mail uitwisseling gedaan. We hebben een aantal maanden over alles nagedacht.We schrijven niets voordat we alles weten. Dan pas gaan we echt zitten schrijven. We doen zoveel mogelijk onderzoek om alles correct te hebben.”
Wendela knikt instemmend: “Maar voor we zover waren hebben we heel lang gesproken over de uitgangspunten. Je moet precies weten waar je staat en waar de ander staat. Samen bedenken we het plot. Het is een kwestie van eindeloos brainstormen.En wat het schrijven betreft….” Wendela en Atie laten hier beiden een stilte vallen. Zij hebben geen zin het geheim van de smid te onthullen. “Laten we het zo zeggen,”gaat Wendela verder, “we hebben een methode ontwikkeld waardoor we een volstrekte eenheid van stijl hebben. Ons aandeel in de boeken is echt fifty-fifty.”

Literatuur of thriller?

De twee thrillers van Tupla Mourits worden alom geprezen vanwege hun weloverwogen taalgebruik, de mooie beeldspraak, de scherpe observaties. Kritiek betreft soms alleen het ontbreken van snerpende spanning. Wendela: “We schrijven wat we zelf mooi vinden.
Ons debuut Vrouwelijk naakt hebben we aan de uitgever aangeboden als een roman.
Dat is het ook, een roman waarin spannende dingen voorkomen. De uitgever heeft er het etiket “literaire thriller” op geplakt. We hebben daar lang over gediscussieerd. Voor de uitgever was de benaming gemakkelijk naar de boekhandel toe. Kijk, de ambitie van Atie en mij is literair met extra lagen. Spannende elementen, maar met diepgang. Wat er nu allemaal als ‘literaire thriller’ op de markt komt helpt mee aan een zekere vervuiling. Mensen die deze boeken als thriller kopen, zijn vaak teleurgesteld. Maar tot op heden hebben we geen beter etiket.Uitgeverij De Geus heeft alleen ‘spanning’ op de cover. Daar kan van alles onder vallen. We zijn benieuwd wie er met een oplossing komt.”

Constructie

In de literatuur geldt het adagio dat er geen mus van het dak mag vallen zonder dat het een functie heeft. De beide schrijfsters kunnen zich daar helemaal in vinden. Atie: “Ja, daar heb ik wel wat mee. Juist voor een thriller. We denken daar veel over na. Je ziet dat bij ons allerlei kleine dingen of handelingen vooruit wijzen of terug wijzen. Ook de details moeten een functie hebben.” Wendela: “ We letten ook heel goed op de continuïteit. Je introduceert iets, je doet er iets mee en je maakt het af. Eigenlijk net zoals een komiek het doet. Je vertelt een verhaal in drie stappen.”
Over de valkuil van de voorspelbaarheid van thrillers zijn Atie en Wendela helder. Atie: “Ten dele kan dat niet anders dan dat je voorspelbaar bent. Iemand moet iets gedaan hebben. Maar het is niet erg om als schrijver al in een vroeg stadium iets te verklappen over de identiteit van de dader. Dan gaat de vraag spelen “waarom” heeft die persoon iets gedaan en dan heb je het over de psychologische aspecten die natuurlijk veel interessanter zijn dan de vraag “wie” de dader is. Maar, Literatuur is ook experimenteren met vorm.”

Voorbeelden

Over de vraag welke schrijvers Tupla Mourits mooi vindt, hoeft niet lang te worden nagedacht. Afwisselend noemen Wendela en Atie de door hun bewonderende auteurs, goedkeurend knikkend bij elkaars keuzes. Atie noemt Karin Fossum, Ruth Rendell, Donna Tart en Wendela is een liefhebster van Patricia Cornwell, Patricia Highsmith en Liza Marklund met de opmerking dat het altijd gaat om schrijvers die net iets meer maken van hun verhaal dan de doorsnee schrijver.
Zowel Atie als Wendela hebben een grote bewondering voor de Scandinavische roman. Het woord fascinatie valt zelfs. Wendela: “De Scandinavische landen zijn zo mooi. Niet alleen voor de vakanties, maar ook wat betreft boeken.” Atie vult aan: “Er is daar een soort dramatiek. Het weer en het land zijn extreem. Ze spreken tot de verbeelding. Het is natuurlijk ook niet toevallig dat de hoofdpersoon in ons eerste boek Riita Kekkonen heet, en de hoofdpersoon in ons tweede boek Hjordis. Om het gemakkelijk te houden, Jur voor vrienden. Scandinavische namen zijn mooi en veel herkenbaarder dan Loes of Lies.

Kwestie van tijd

In een Kwestie van tijd verhuist de hoofdpersoon Jur met haar dochtertje naar het platteland. De polder, de modder, het weer ze zijn allesomvattend. Het verhaal krijgt door deze boerderijgebonden locatie plotseling een erg toneelmatige setting.
Wendela: “Wij wilden weten wat er met iemand gebeurt die ergens helemaal opnieuw moet beginnen. Maar, we hebben ons er een beetje op verkeken. Het is erg statisch als je iemand op een plek in de polder neerzet. Het was weldoordacht, maar niet doorvoeld. Het is allemaal goed afgelopen, maar we hebben het onszelf er behoorlijk moeilijk mee gemaakt.
Overigens sloot de locatie wel goed aan bij het gevoel dat we over wilden brengen. Vrouwelijk naakt ging over verlies. Een kwestie van tijd gaat over angst. Iemand is bang en gaat naar een plek waar ze denkt dat ze veilig is. Dan doen zich allerlei grote en kleine dingen voor die haar bang maken. Het is angst om de angst.”

Emotiegericht

Het is geen vreemde gedachte dat Atie en Wendela met hun lange ervaring in het schrijven van toneelstukken ook op een toneelmatige wijze scènes indelen of locatiegericht schrijven.
Toch overvalt de suggestie hen enigszins. Ze hebben er nooit bewust over nagedacht.
Wendela: “We denken in beelden. We denken na over situaties. Scenarioschrijven is het denken in beelden. Het heel erg verplaatsen in iemand. Je zou kunnen zeggen dat we emotiegericht schrijven. Hoe zou iemand handelen en wat zou er in iemands hoofd omgaan als er iets specifieks gebeurt? Je moet je inleven.
Atie: “En verder zoek je altijd naar contrasten. Als iemand een mondain leven gewend is, is het heel boeiend om hem of haar in een volstrekt tegenovergestelde situatie te plaatsen. De locatie waar we Jur hebben neergezet, midden in de polder is op zich al bedreigend genoeg, zonder dat er iets gebeurt. Als ze dan ook nog geconfronteerd wordt met deuren die open staan, doodgemartelde ratten, vreemde buren, dan is het contrast met haar oorspronkelijke leefomgeving groot. Angstig ook.Omdat we ons altijd enorm proberen in te leven, hebben we een polderlandschap gefantaseerd. Ik kom uit de buurt van Rotterdam en Wendela uit Amsterdam. De locatie is natuurgetrouw beschreven, we zijn er geweest, maar met de nodige dichterlijke vrijheid. Ieder lezer kan zich er zijn eigen locatie bij voorstellen.”

Feuilleton

De dames Tupla hebben niet alleen toneelstukken, korte verhalen en scenario’s geschreven, maar sinds kort hebben zij zich ook op het aanstekelijke pad van de briefwisseling begeven. Het staat momenteel op hun site. Wendela: “Het is een soort improvisatie. Geheel tegen onze natuur in, geschreven zonder vooropgezet plan. Oorspronkelijk was het een e-mail briefwisseling tussen Atie en mij. Het leverde leuk materiaal op dat we geestig hebben bewerkt. Het is al met al te kort om een boekje van te maken.We zouden er de tijd voor moeten nemen.Maar we moeten ook nog gewoon werken. Van boeken schrijven kunnen we niet leven. Dat hindert niet, want het schrijven geeft ons een boel terug. Niet schrijven is altijd onwennig. Tussen twee boeken in zijn we met van alles en nog wat bezig, maar het zijn lapmiddelen. Wat we eigenlijk willen, is gewoon schrijven.”

Erkenning

Wie goed schrijft krijgt over het algemeen ook waardering. Dat gebeurde ook met Tupla Mourits die in 2006 voor Vrouwelijk naakt de Schaduwprijs kreeg, zijnde het beste
thrillerdebuut. Atie: “Zo’n prijs geeft wel voldoening. Het is leuk en betekent dat je uit vakkringen waardering krijgt. Het directe gevolg is dat je een heleboel mensen ontmoet.
Het nadeel van in de belangstelling staan is dat je werk in veel bladen gerecenseerd wordt.
Het gekke is dat goede recensies net zo ontregelend zijn als slechte recensies. Je bent heel kwetsbaar als een boek net uit is. Het schept verwachtingen.”
Wendela: “De mensen vragen zich af: kunnen ze het nog een keer? En je wilt zelf steeds beter worden. We leggen de lat zelf steeds hoger. Maar iedere keer beter worden kan natuurlijk niet. Maar misschien is het een goede stimulans. We zoeken de uitdaging erin.
Atie: “Maar het moet geen kunstje worden.”
Wendela: “Daarom zullen we nooit eenzelfde hoofdpersoon gebruiken. Dat is niet wat we zelf interessant vinden. En we willen allen maar doen wat we zelf interessant vinden.”