Jasper Polane: “Lege Steden uitgeven was een marathon”

Het eerste slachtoffer van het project was zijn zoontje van acht. Papa wilde immers een boek uitgeven via crowdfunding en had een werkkamer nodig. Matthijs moest zijn kamertje uit en verhuisde naar de zolder en Jasper Polane trok in de kamer op de eerste verdieping. “Maar hij vond het best hoor”, zegt hij haastig. “Hij is negen, dus naar zolder vindt hij stoer. Bovendien kan de radio daar harder. Hij kan nu de hele dag naar Q-Music luisteren.”

Het tweede slachtoffer – nou ja, offer – was de gezinsvakantie. Weliswaar was het gezin Polane al langer van plan om niet echt weg te gaan, maar het was wel de bedoeling om veel op stap te gaan. Ook dat kwam er nauwelijks van. Iedere dag was Polane bezig met het verwezenlijken van zijn droom.

Gelukkig maar dat het geslaagd is. Enkele weken geleden verscheen Lege Steden, een boek op het kruispunt van fantasy en alternate history. En – ook niet onbelangrijk - de recensies zijn goed.

In Lege Steden komt een aantal ideeën samen. Polanes fascinatie voor de Victoriaanse tijd bijvoorbeeld zie je in de “eerste wereld” waarin Werner Boren leeft. “Vooral het sociale aspect daarvan vind ik interessant. Hoe strakke regels het sociale leven bepaalden, de nadruk op omgangsvormen.”

Dat combineerde hij met het idee van gedachtenlezers, de communistenvervolgingen in de jaren vijftig in Amerika. “En ik las in die tijd veel over kwantummechanica. Dat zie je terug in de wetenschap waarmee Werner Boren de Onzichtbare Maalstroom kan gebruiken.” Hoewel het in feite allemaal onzin is. Termen die een schijn van realisme moeten oproepen, erkent Polane, en geen werkelijk geëxtrapoleerde wetenschap.

De ‘tweede wereld’ is veel meer onze eigen wereld, maar dan in de jaren vijftig. “Al dat neon dat ik kon gebruiken. Dat vind ik mooi.” En hij kon het niet laten om er ook automatons in te verwerken – een knipoog naar de steampunk.

NaNoWriMo

Dolblij is Polane nu, al voelt het nog altijd onwerkelijk dat het boek er nu echt is en zijn eigen leven leidt. Hij vindt het ook een beetje eng. “Vooral het feit dat ik nu niets meer kan veranderen,” zegt hij. “Het is moeilijk om los te laten. Ik ben bezig met een tweede en derde deel en dat moet natuurlijk allemaal kloppen met het eerste.”

Niet zo gek natuurlijk. Hij heeft het verhaal over de briljante wetenschapper Werner Boren die ontvoerd wordt naar een parallelle wereld nu al zes jaar bij zich. Hij schreef de eerste versie al in 2008 als product van NaNoWriMo, zijn coming out als fictieschrijver.

Polane is van huis uit namelijk animator van tekenfilms en scenarioschrijver. Hij schreef en tekende bijvoorbeeld de tekenfilms van Dip en Dap die werden uitgezonden op Zappelin – vast bekend bij ouders van heel kleine kinderen. Maar hij deed ook veel bedrijfsfilms. Denk aan animaties over asbestverwijdering, dat soort werk.

Bij het schrijven van scenario’s merkte hij al snel dat zijn hart eigenlijk meer uitging naar verhalen vertellen dan naar tekenen. Hij had het kunnen weten misschien. Op de middelbare school riep hij immers al dat hij een boek zou gaan schrijven en hij begon ook. Meerdere keren. “Maar ik kwam nooit verder dan de eerste paar hoofdstukken. Dan begon ik te veranderen en te redigeren… en zo kwam ik nooit verder.”

Totdat hij meedeed aan NaNoWriMo en ontdekte dat er tóch een manier was waarop hij een verhaal kon vertellen. Hij glimlacht. “Ik moet het vooral heel snel doen. Niet redigeren, niet dingen veranderen, maar gewoon doorschrijven.”

Dus als zijn personages een andere kant opgingen dan hij aanvankelijk had gedacht en dat eerdere hoofdstukken beïnvloedde, dan maakte hij er een aantekening van en ging gewoon verder alsof hij het allang zo had geschreven. Pas later, toen het verhaal helemaal af was, kwam de tijd om de wijzigingen daadwerkelijk door te voeren.

Jammer was wel dat het manuscript vervolgens een beetje bleef liggen. Hij probeerde andere projecten tijdens latere NaNoWriMo’s, maar die kwamen niet echt van de grond en het verhaal van Lege Steden bleef zich roeren. Hij stuurde het manuscript in 2012 naar de manuscriptwedstrijd van Luitingh Sijthof, maar daar bleef het steken op de longlist. Hij stuurde het naar andere grote uitgevers, maar er was geen belangstelling.

Waanzinnig plan

En toen – dit voorjaar eigenlijk – gebeurden er twee dingen: het eerste was het uitgeversforum op de Paul Harlanddag. “Uitgever Jos Weijmer van Zilverspoor vertelde daar over de oplages die vaak maar 300 stuks bedragen. Dat kan ik zelf ook, dacht ik.”

Het tweede was het boek Waanzinnige Plannen van Marcel van Driel. Polane las het, deed wat van de opdrachtjes die hem tot verwerkelijking van zijn eigen waanzinnige plan moesten brengen en realiseerde zich dat hij eigenlijk al bezig was. Toen besloot hij door te gaan: hij ging zijn boek uitbrengen via crowdfunding.

Niet zo gemakkelijk als hij aanvankelijk dacht, realiseerde hij zich. De begroting was nog tot daaraan toe. “Ik had wel een aardige berekening gemaakt van drukkosten, aansluiting bij het Centraal Boekhuis en zo. Het feit dat ik de btw was vergeten en de verzendkosten 5 euro hoger uitvielen doordat mijn boek niet door de brievenbus past, vielen weg tegen drukkosten die lager uitvielen.”

Ook het maken van een projectpagina op de crowdfundingsite Voordekunst.nl was snel gedaan. Maar toen kwam het daadwerkelijke werven. “Dat kostte me wel aanzienlijk meer dan ik had verwacht”, erkent hij. “Twee maanden lang ben ik er letterlijk iedere dag mee bezig geweest: Twitteren, Facebookberichten de wereld insturen, persberichten maken, boekbloggers benaderen om aandacht te vragen… Het was een marathon.”

Uiteindelijk leverden al die inspanningen toch ook minder op dan hij had gehoopt. Verreweg de meeste donaties kwamen van binnen zijn bestaande Facebook en Twitterkringen. Ook waren er minder donaties dan hij had gehoopt. Niettemin brachten de 138 donateurs met elkaar 5455 euro bij elkaar, tweehonderd meer dan begroot en kon het boek er komen.

Wat volgde was een redactieronde door een professioneel redacteur, Eveline Broekhuizen (red. van Elibro Tekst & Redactie). Er volgden nog twee intensieve weken waarin hij haar aanwijzingen verwerkte: soms moesten er complete scènes worden toegevoegd omdat de spanning onvoldoende was opgebouwd, of waren de emoties van de karakters niet goed uitgewerkt.

Polane erkent dat zijn achtergrond als scenarioschrijver grote invloed heeft gehad. De scènes in zijn boek voelen soms aan als scènes uit een film en het verhaal leunt zwaar op dialogen. “Als je een scenario schrijft zie je maar heel weinig van je tekst terug. Alleen de dialoog. Literair schrijven is niet mijn sterkste punt.” Aan de andere kant heeft zijn achtergrond hem wel weer veel geleerd op het gebied van taalstructuur. “Ik weet genoeg van de regels om ze te kunnen breken,” zegt hij.

Doorgroeien

En nu is het dus allemaal klaar. De special editions voor de topdonateurs, met gouden belettering, zijn allemaal op en de doosjes met ‘gewone’ exemplaren liggen te wachten op lezers. Hij had een snelle start – logisch, want er gingen er honderd naar het Centraal Boekhuis en zo’n tweehonderd naar donateurs. En nu druppelt het. Hij ging naar een fantasybeurs en verkocht daar genoeg om uit de kosten te komen, maar winst is er nog niet. Jammer, want die winst is nodig om deel twee en drie te kunnen uitgeven.

Niet erg. “Want het gaat best oké. Bovendien: zoiets moet ook groeien,” zegt hij vol zelfvertrouwen. Ik merk dat al dat Twitteren en Facebooken wel effect hebben gehad. Heel veel mensen weten nu van het bestaan van Lege Steden.”

En als zich nu een reguliere uitgever zou melden, die zou zeggen: Jasper, wij willen heel graag jouw deel twee en drie uitgeven? “Stopt hij dan met het project?”

Polane aarzelt. “Op dit moment? Misschien wel. Dan kan ik hopelijk meer exemplaren verkopen en krijg ik meer lezers.”

Maar over een paar maanden kan het anders zijn. Als deel twee uit is, als hij meer weet over deel drie. “Ik wil kijken of het echt kan doorgroeien.”