Debutant Jef Schokkaert: niet langer gebukt onder de groeipijnen van vorig werk

Even voorstellen...

'Ik schreef mijn eerste boek toen ik zestien was. Een puberaal onding over vriendschap. In het begin van mijn twintig schreef ik een geromantiseerde pseudoautobiografie als eerste echte vingeroefening. Toen ik de dertig naderde, verzon ik een dorpsverhaal waarin ik mijn schrijfstijl verder kon uitwerken, maar vooral verhaaltechnisch nog enkele steken liet vallen. Tussendoor schreef ik tientallen kortverhalen, een honderdtal gedichten en een handvol toneel- en filmscenario’s die ergens liggen te verkommeren in de archieven van mijn computer. Mijn vierde boek, Andromeda, was het eerste dat ik twee jaar geleden opstuurde naar uitgeverijen omdat het volgens mij niet langer gebukt ging onder de groeipijnen van mijn vorig werk. Ik ben dus niet aan mijn proefstuk toe, maar het tegenovergestelde is natuurlijk waar bij een debutant.'

Na of tijdens welk boek bedacht je dat je zelf wilde gaan schrijven?  
'Al las ik veel, was er geen specifiek boek dat me tot schrijven heeft aangezet. Of toch niet bewust. Drie jaar nadat ik had leren schrijven, schreef ik al verhalen en gedichten met pen op papier. Daarna op de computer van mijn vader in een tekstverwerkingsprogramma waarbij je nog een enter moest zetten als je een nieuwe regel wilde beginnen. Mijn eerste digitale verhaal was vorm gegeven als één erg lange zin die ik opsloeg op een floppy disk. Ik heb dus geen echte herinnering aan wanneer ik besloten heb om te beginnen schrijven, het was eerder iets wat ik gewoon deed, denk ik.'

Wat is jouw persoonlijke favoriete boek en wat maakt dat boek zo bijzonder?  
'Het is vanzelfsprekend onmogelijk om één boek te kiezen, dan doe je automatisch afbreuk aan zoveel meesterlijke schrijvers. Het boek dat ik tot nu toe het meeste heb gelezen is De correcties van Jonathan Franzen. Dat heb ik ondertussen toch al een keer of zes van begin tot einde bestudeerd. Hoe iemand het presteert om 198.622 woorden op exact de juiste plaats neer te zetten, blijft me verbazen en inspireren om zelf harder toe te werken naar zo’n onhaalbaar doel.'

De 25 woorden-pitch: vertel in maximaal 25 woorden waarom we jouw debuut moeten lezen.
'Andromeda is geen voorspelbaar liefdesverhaal of zoveelste coming-of-age debuut, maar een oprechte poging om internationale, actuele uitdagingen aan de vragen van alle tijden te verbinden.' 

Wat is de openingszin?  En zit er een bepaalde gedachte achter?  

"De verraders van het heden zijn de helden van morgen".

'De gedachte erachter is zowat het plot van heel mijn boek. Na de intro in 2055 begint het hoofdverhaal in september van dit jaar, de maand van uitgave. Twee normale mensen, Thomas Walden en Hazel Newton, worden tegen hun wil in de schijnwerpers geplaatst en gaan hier elk op hun eigen manier mee om. Een kleine veertig jaar na hun plotse verdwijning in 2021, blijken ze uitgegroeid te zijn tot martelaars en helden. Mijn boek beschrijft hoe het oordeel over mensen wordt gevormd door een tijdsgeest. Maar misschien meer nog over de onmogelijkheid van de mens om te beslissen hoe we door anderen bekeken worden tijdens en na ons leven. In hoeverre hebben we eigenlijk controle over de gevolgen van onze beslissingen? En aan welke gevolgen zijn we dan schuldig? Dat zijn zowat de basisvragen die het boek drijven.'

Wat vond of vind je het lastigste van het schrijven?  
'In dit geval het feit dat het nooit af is. Ik wil mijn roman enten op de hedendaagse actualiteit, maar dat wordt moeilijk wanneer je bedenkt dat mijn boek zich afspeelt in het Engeland van vandaag. Dat de toekomst onvoorspelbaar is, is gezien de recente politieke ontwikkelingen wel erg duidelijk. Chaos is dankbaar voor schrijvers, maar het mag voor mij persoonlijk wel even stilvallen. Als het zo doorgaat, zal ik bij wijze van spreken moeten herschrijven tot een dag voor de uitgave.'

'Je wordt als schrijver niet beter door complimenten, je wordt beter door kritiek.'

Heb je gebruik gemaakt van proeflezers? Zo ja, wie waren het en waarom vond je juist hun mening zo belangrijk?  
'Acht onbaatzuchtige, kritische engelen bogen zich over mijn manuscript. Drie ervan waren mensen die dicht bij mij stonden waarvan ik wist dat ze niet op hun tong zouden bijten, de overige vijf koos ik intuïtief op basis van eerste contacten. Het waren meestal vrienden van vrienden uit diverse leeftijdscategorieën die ik in de wandelgangen tegenkwam en dan overviel met een smeekbede. Gerdien, mijn eerste proeflezer, leerde ik bijvoorbeeld toevallig kennen tijdens een treinrit waarin ze in haar rol als leerkracht Nederlands maar vooral als bevlogen lezer zo lyrisch sprak over Schuld en boete van Dostojewski dat ik  dacht: haar moet ik hebben als klankbord. Van haar kan ik leren. Om het boek echt te verbeteren leek het me noodzakelijk om ervaren lezers te vinden die vooral niet zouden twijfelen om me onbeschaamd de grond in te boren. Voor vrienden of familie is dat moeilijker, hun oordeel is meestal en begrijpelijk al getekend door een angst om de relatie te beschadigen. Maar je wordt als schrijver niet beter door complimenten, je wordt beter door kritiek. Ik ben ervan overtuigd dat Andromeda beter is geworden door de soms genadeloze opmerkingen van mijn proeflezers. Mochten ze dit lezen, mijn eeuwige dankbaarheid is jullie deel.'

Hoeveel brieven/manuscripten heb jij naar uitgeverijen gestuurd om ze van jouw boek te overtuigen?  
'Andromeda bevatte de eerste scènes die ik niet noodzakelijk wilde schrappen wanneer ik ze een dag na het schrijven herlas. Het voelde goed aan. Ik heb toen besloten om het boek niet af te werken, maar enkel de eerste honderd pagina’s op punt te stellen. Dat had het voordeel dat ik mogelijke uitgevers eventueel inspraak kon geven in het verloop van het verhaal en dat ik me volledig kon toeleggen op het literaire niveau van een beheersbare hoeveelheid woorden. Ik voegde een synopsis bij waarin ik per hoofdstuk beschreef hoe ik mijn boek zag evolueren en wat mijn uiteindelijke plot zou zijn. Tot mijn verbazing kwamen er op de twaalftal brieven enkele positieve reacties van uitgeverijen. Dan begint natuurlijk een nieuw hoofdstuk.

Uiteindelijk heb ik onder invloed van Willem De Maeseneer, een meesterlijk dramaturg die een kwetsend raak oordeel velde over de verhaallijnen, besloten een personage te verwijderen door een slordige 15.000 woorden van de eerste 40.000 te schrappen, een nieuw personage te creëren en toe te werken naar een totaal ander einde. Deze beslissing was eigenlijk wat Andromeda tot ‘Andromeda’ maakte, maar hield natuurlijk ook het risico in dat ik de geïnteresseerde uitgeverijen zou teleur stellen. Pas wanneer de nieuwe versie volledig af was heb ik het opnieuw opgestuurd. Na een gesprek op de boekenbeurs voelde ik me bij Ronald Grossey van uitgeverij Vrijdag, die vanaf het begin enthousiast was geweest, meteen thuis. Tussen het eerste woord en vandaag ligt er ondertussen trouwens een periode van drie jaar. Om eerlijk te zijn ben ik blij dat het einde in zicht komt.'

Heb je overwogen om je debuut in eigen beheer uit te geven?  
'Nee. Ik had de erkenning van een onafhankelijke persoon nodig om zelfzeker met iets naar buiten te kunnen komen. Schrijven blijft voor mij toch iets enorm kwetsbaars. Je maakt in quasi volledige afzondering iets uit je eigen persoon en geeft het uiteindelijk over aan het oordeel van een hoop onbekenden. Als Andromeda nu door het publiek als kladpapier beschouwd wordt dat enkel goed is om het vuur in de kachel aan te maken, wat ik natuurlijk niet hoop, kan ik moreel nog altijd terugvallen op het oordeel van de uitgeverij. Zij vonden het goed en behoren er genoeg van te kennen om er een financieel risico aan te verbinden. Zonder dat vertrouwen had ik het waarschijnlijk nooit aangedurfd om me bloot te geven aan iedereen.'

'Ik heb niet de pretentie om te verwachten dat ik nu plots rijk zal worden van mijn debuut.'

Hoe graag wil je schrijver worden? Zou je ervan willen leven?  
'Het feit dat ik mijn debuut op Hebban mag komen voorstellen is de verwerkelijking van een wederkerende dagdroom gespreid over de voorbije zestien jaar. Dit is als een tweede keer geboren worden. Of ik ervan kan leven of niet, komt dan pas op de tweede plaats. Dat is natuurlijk het ultieme, maar een gebrek aan geld heeft me nooit tegen gehouden. Ik heb niet de pretentie om te verwachten dat ik nu plots rijk zal worden van mijn debuut.'

Keuzestress: 'ik wil alleen maar goede recensies' of 'ik wil in de Bestseller 60 komen'  
'Ik voel geen behoefte om een bestseller te schrijven, ik voel een sterke drang om te schrijven over wat ik wil op de manier die ik wil. Let op, ik heb wel nood aan lezers. Ik wil mensen raken. Een schrijver die niet gelezen wordt heeft iets weg van een zelfverklaarde komiek waar niemand mee lacht. Zonder respons was je grap fout gebracht, zoiets. Maar dat doet niet af aan het feit dat ik wel steeds zeggenschap wil behouden over hoe ik mijn werk in de toekomst beter kan brengen. Anderzijds lijkt het me ook naïef om te geloven dat de mogelijke impact van een debuut enkel afhangt van de kwaliteit. Er zijn zoveel randvoorwaarden waar je helemaal geen controle over hebt: welke boeken komen er samen met dat van jou uit en krijgen meer aandacht omdat ze bijvoorbeeld van gevestigde schrijvers komen? Wat sluit aan bij de actualiteit? Wie kent er van de debutanten de juiste journalisten? Het is, zoals alles in het leven geloof ik, altijd een beetje een loterij.'

Heb je plannen of ideeën voor een volgend boek?  
'Voor mijn tweede boek ligt de blauwdruk al een klein jaar stof te verzamelen in de kast. Ik wacht op reacties van lezers over Andromeda om te verzekeren dat het volgende beter is. Dat lijkt me, om de woorden van Beckett te gebruiken, toch ook de drijfveer van elke kunstenaar:

“Ever tried. Ever failed. No matter. Try again. Fail again. Fail better.”

Zou je je ook op andere genres willen storten, en zo ja op welke?  
'Mijn vorige manuscript heb ik nooit opgestuurd naar uitgevers omdat er volgens mij dus nog heel wat aan schortte, maar ik voel hoe langer hoe meer de drang om uit een verbeterde versie een televisieserie te puren. Volgens mij zou het kunnen werken. Maar goed, we zullen wel zien: eerst hopen dat Andromeda in boekenkasten en niet in kachels belandt.'

Sneak Preview

Nieuwsgierig geworden naar Andromeda? Dit debuut verschijnt half september, maar je kunt alvast even 'voorproeven'.

Naar de sneak preview

Meer voorpublicaties lezen? Je vindt ze allemaal hier terug. Houd Hebban deze week in de gaten voor meer exclusieve fragmenten uit nog te verschijnen debuutromans.