Jeroen van Inkel: 'Hier en daar een mindfuck is ook leuk'

Jeroen van Inkel: 'In mijn geval is het eerder andersom. Omdat ik nooit eerder schreef heb ik bij mijn debuut heel veel zaken onhandig aangepakt. Kortom, gaandeweg heb ik meteen een ontdekkingsreis gemaakt door de wereld van het schrijversambacht en onderweg besloten bij volgende verhalen zaken anders dan wel beter aan te pakken.'
'Voor Kortsluiting had ik wel min of meer voor ogen waar het verhaal naartoe zou gaan, maar ik had niet eens een plot op papier. Beginnersfouten van het kaliber megagroot. Bij mijn tweede verhaal, Verwarring, heb ik eerst een uitgebreide plot geschreven, waardoor het totale 'meters maken' een stuk makkelijker en sneller ging. Druk is iets waar ik dagelijks mee te maken heb en zie ik juist meer als inspiratie dan als belasting.'

Je had slechts een jaar nodig om met de opvolger van Kortsluiting te komen. Dat is vlot, als je bedenkt dat je ook nog een intensieve baan erbij hebt. Gaat schrijven je makkelijk af?

'Dat is lastig in te schatten, maar ik denk dat als ik het vergelijk met de ervaringen van andere auteurs, ik inderdaad wel snel werk. Als ik bezig ben met een verhaal zie ik vaak al heel veel situaties en locaties in gedachten voor me, en vaak genoeg hoor ik ook grote delen van dialogen in mijn hoofd. Vaak ook ben ik tijdens het schrijven van de eerste versie als een soort octopus verbonden met alle verschillende delen van het verhaal en voorzichtig in mijn hoofd aan meerdere hoofdstukken tegelijk bezig. Ik switch soms ook naar een ander hoofdstuk om even iets aan te passen of een notitie te maken.'

'Van Inkel heeft zéker schrijftalent', aldus een citaat uit VN’s Detective & Thrillergids over Kortsluiting. Wat was je reactie toen je dat las?

'Ik was er zeer blij mee. Als een dergelijk instituut zoiets over je zegt heeft dat veel betekenis.'


Maar de recensent vond ook dat 'de turbotaal waarvan Van Inkel zich bedient nogal op de zenuwen werkt'. Heb je daar bij het schrijven van Verwarring rekening mee gehouden?

'Nee, dat niet. Ik probeer vooral trouw te blijven aan mijn karakters. Vrank is natuurlijk een dj en ik weet uit eigen ervaring dat de zogenaamde turbotaal in de radiowereld gemeengoed is. Maar als ze daarmee bedoelen dat ik zelf in turbotaal schrijf, dan hebben ze misschien wel een punt. Ik probeer zo te schrijven dat het verhaal makkelijk leest. Ik hoop een grote groep mensen aan te spreken waaronder wellicht ook mensen die niet per se typische lezers zijn. Ik ben wel allergisch voor bepaalde 'boekentaal'. Woorden die niet bij mij passen probeer ik te vermijden. Ik denk dat de afstand tussen de lezer en het verhaal te groot kan worden als je te veel 'dure en afstandelijke' woorden gebruikt. Als je dat turbotaal wilt noemen is dat wat mij betreft prima.'

Ben je sowieso iemand die kritiek ter harte neemt?

'Dat hangt er wel vanaf van wie de kritiek komt. Er zijn een paar mensen in mijn omgeving waar ik echt goed naar luister. Mijn redacteur bijvoorbeeld. Ook als mensen uit het vak iets opmerken heeft het wel een zekere waarde. Maar kritiek is een beetje als luidsprekers. Het is vooral een kwestie van smaak. De een is fan van een hoop bass en de ander geniet weer meer van speakers met veel hoge tonen. Maar als het gaat om kritiek op social media leg ik het meeste naast mij neer. Dat is soms gewoon een open riool.'

Hoe ontdekte je de liefde voor het schrijven?

'Al lang geleden als ik voor de radio teksten moest schrijven als wij een speciale uitzending hadden, bijvoorbeeld de Top 1000 Aller tijden, ging ik er echt even lekker voor zitten om een paar mooie 'liners' te maken, zoals wij dat noemen. Ik las natuurlijk bij vlagen ook erg veel. Meestal in de zomer als ik rust in mijn hoofd heb. Ik voelde steeds vaker de behoefte verhalen die ik las 'aan te passen'. Dan kreeg ik het gevoel 'dat zou ik heel anders hebben opgeschreven'. Enfin, van het één kwam het ander. Gaandeweg merkte ik ook dat het heel fijn is als je volledig de baas bent over het universum waarbinnen je verhaal zich afspeelt.'

Zowel schrijver van als hoofdpersoon in Kortsluiting en Verwarring is een dj. Dan kom je niet om de vraag heen: Wat zit er van de persoon Jeroen van Inkel in het karakter Vrank van Houten? 

'Het leek mij handig voor mijn eerste boek het allemaal dicht bij mijzelf te houden. Vooral omdat toen ik begon er op die berg in Lefkas geen internet was en ik dus ook geen research kon doen. Er zitten natuurlijk veel dingen in die ik zelf heb meegemaakt, frustraties die ik had op de werkvloer etc. Maar Vrank is veel moediger en heftiger dan ik zelf ben. Het valt mij wel op dat zaken die juist echt gebeurd zijn en die ik gebruikt heb in mijn verhalen vaak door mensen gezien worden als verzinsels. Daar moet ik erg om lachen. Bijvoorbeeld de gevonden lichaamsdelen in een voormalige psychiatrische inrichting in Kortsluiting zijn werkelijk gebeurd. Dat is de 'ware gebeurtenis' waar ik aan refereer. Was een bericht van het ANP dat ik ooit bewaard heb omdat het mijn fantasie enorm prikkelde.'

Waar ligt voor Van Inkel de grens en is Van Houten bereid er ver overheen te gaan?

'Haha, nou bijvoorbeeld de wurgseks.' 

Welke muziek staat er op tijdens het schrijven? Of moet het juist doodstil zijn?

'Het hoeft zeker niet doodstil te zijn, hoewel ik mij wel helemaal afsluit, ik kruip echt in een soort bubbel. Teksten in liedjes leiden mij wel af. Dan ga ik luisteren waar de track over gaat, dus instrumentaal gebruik ik vaak. Maar als je bepaalde tracks vaak draait verdwijnt de drang om naar de tekst te luisteren en gaat het vooral nog om sfeer. Dat is echt belangrijk. Als een stukje service naar de luisteraar (of lezer) plaats ik hieronder een lijstje met de tracks die ik heel vaak draaide tijdens het schrijven van Verwarring.'

Je hebt een ochtendprogramma bij Radio Veronica. Dat betekent onmenselijk vroeg opstaan en daarna weerstand bieden aan het jetlag-gevoel in de middag. Op welke manier weet je jezelf zo op te peppen dat je nog zin hebt om te gaan schrijven?

'Het meeste schrijf ik als ik vrij ben, eerlijk gezegd. Voor Kortsluiting ben ik naar Venray gegaan om daar foto’s te maken van de omgeving en de inrichting waar destijds de lichaamsdelen gevonden zijn. Voor Verwarring heb ik verspreid over het jaar zelf hier en daar een week vrij genomen om meters te maken. Drie weken zomervakantie en dan elke ochtend vroeg op en tot een uur of 12 lekker schrijven schiet ook op. Dan gaat het echt als een speer. De meeste discipline moest ik inderdaad opbrengen in de periodes dat ik normaal aan het werk was. Dan sprak ik met mijzelf af een minimum aantal woorden per dag te schrijven. Dat lukte soms maar soms ook niet…'

Wat is voor jou de lol aan het schrijven?

'Toch wel dat ik helemaal de baas over alles en iedereen ben, en ook over de gebeurtenissen. Eigenlijk best opvallend, want het laatste wat ik in het dagelijks leven wil zijn is de baas zijn over mensen. Ik denk dat het vooral voortkomt vanuit de behoefte een verhaal op een bepaalde manier te vertellen.' 

Schrijven is een solitaire bezigheid, zonder sidekicks. Mis je die niet als je achter de tekstverwerker zit?

'Nee hoor, helemaal niet. Dat solitaire is iets wat ik altijd leuk gevonden heb. Ook als ik jingles, liedjes en andere soort vormgeving voor mijn show maak in mijn studio thuis ben ik vaak alleen en dat is heerlijk. Juist de afwisseling van dat publieke en solitaire is iets waar ik veel plezier aan beleef. Want als het boek uitkomt is dat solitaire helemaal weg, dan ligt je verhaal op straat voor iedereen om te lezen.'

Waar moet een goede thriller volgens jou aan voldoen?

'Het verhaal moet je heen en weer laten gaan tussen een lekker gevoel en een onbehagelijk gevoel. Een beetje woede mag je ook voelen. Verbazing is belangrijk. Hier en daar een 'mindfuck' is ook leuk. Duidelijke karakters zijn belangrijk. Je moet je kunnen verplaatsen in de personages, maar je hoeft ze niet altijd te begrijpen. Een goede spanningsboog is voor mij verplichte kost. Iets waar ik zelf bij mijn volgende boek ook heel erg mee bezig ben. Ik denk dat dat een megakiller gaat worden. Ik ben dankzij Kortsluiting en Verwarring zoveel wijzer geworden, dat kan ik nu bij de derde allemaal toepassen. Ja, Vrank van Houtens derde avontuur zal heel speciaal worden.'

Hoe zou je een Jeroen-van-Inkel-thriller omschrijven?

'Poeh, dat is een lastige. Ik denk dat ik dat maar aan anderen over laat.'

Welke thrillerauteurs bewonder je? 

'Esther Verhoef, Marion Pauw, Simone van der Vlugt, Dan Brown, Stephen King, Saskia Noort, Stieg Larsson, Donald Nolet. Versleuteld van Nolet vond ik echt een super goed verhaal. Echt knap gemaakt.'

Wiens niveau zou je willen bereiken?

'Wat ik probeer is mijn eigen hoogste niveau te bereiken. Ik denk dat ik mij niet kan meten met grote namen als Larsson, King en Brown, maar ik weet wel dat ik een hele grote fantasie heb en dat ik verhalen te vertellen heb. Dat wil ik op het fanatieke af zo ver mogelijk uitdiepen.' 

Als je je leven mocht overdoen, zou je dan eerder zijn begonnen met schrijven? Of zou je de journalistiek zijn ingegaan? 

'Ik denk dat de timing in mijn leven precies goed is. Ik ben nu 54 en heb genoeg rust gevonden om te schrijven. Ik heb denk ik ook genoeg meegemaakt om mij in de verschillende emoties die mijn karakters doormaken te verdiepen. Ik maak mij tegenwoordig ook drukker over maatschappelijke issues, over misstanden. Ik ben steeds meer bezig met de wereld die ik straks achterlaat voor mijn kinderen. Zal ons economische stelsel helemaal instorten? Waar gaat het heen met het schenden van onze privacyregels en leven wij straks alleen nog maar een eendimensionaal Facebookleven, zonder verdieping? De journalistiek is erg interessant, daar was ik alleen vroeger niet serieus genoeg voor. Ik heb er geen spijt van hoe mijn professionele leven is verlopen. Het meeste zou ik opnieuw zo doen.'

 Jeroen van Inkel treedt zondag 30 augustus op bij de Uitmarkt in Amsterdam (OBA podium, 17.00 uur).