Jet (her)leest klassiekers: vergankelijkheid kent geen tijd

Ik ben niet zo’n sentimenteel persoon, maar waar ik slecht tegen kan, is vergankelijkheid. Daarom moest ik bijvoorbeeld huilen bij Amy, de documentaire over Amy Winehouse, wier muzikale zegetocht haar naar de rand van de afgrond bracht en er uiteindelijk overheen duwde. Daarom vond ik ook het boek Quasikristallen van Eva Menasse, waarin dertien periodes uit het leven van één vrouw worden beschreven, treurig: je maakt haar mee als kind, als moeder en uiteindelijk als oma — ze wordt steeds ouder, terwijl je pas net afscheid hebt genomen van haar jongere zelf. En daarom werd ik intens verdrietig van de film Blue Valentine, over twee mensen die voor elkaar leken voorbestemd — zó leuk hadden ze het met elkaar hadden en zó gepassioneerd waren ze — maar inmiddels gedesillusioneerd moeten inzien dat hun huwelijk uit elkaar valt.

Ook in Graham Greenes klassieker The End of the Affair (1951, vertaald als Het einde van het spel) gaat het over vergankelijkheid. In de eerste plaats de vergankelijkheid van de affaire tussen de ik-figuur, Maurice Bendrix, een enigszins ijdele schrijver, en Sarah Miles, de echtgenote van een vooraanstaande Britse ambtenaar. Die affaire begint, zoals elke hevige verliefdheid, gepassioneerd en intens (‘There was never any question in those days of who wanted whom — we were together in desire’) met stiekeme afspraakjes in háár huis, terwijl haar man boven ziek in bed ligt. Prachtig beschrijft Greene Bendrix’ obsessieve liefde voor Sarah, zijn onvermogen om te schrijven omdat hij alles opzij zet om haar te zien, zijn altijd aanwezige jaloezie (‘I’d rather be dead or see you dead than with another man,’ zegt Bendrix — min of meer dezelfde woorden die John Lennon 14 jaar later in het nummer Run For Your Life gebruikte om hetzelfde gevoel mee aan te duiden). Maar ook hun liefde is eindig, beseft Bendrix op een gegeven moment: ‘When I began to realize how often we quarrelled, how often I picked on her with nervous irritation, I became aware that our love was doomed: love had turned into a love-affair with a beginning and an end.’

Toch dooft hun affaire niet langzaam uit. Hij eindigt plotseling, en zonder dat Bendrix begrijpt waarom: de laatste keer dat ze elkaar als geliefden ontmoeten, is een middag bij Bendrix thuis, wanneer Londen gebombardeerd wordt (het verhaal speelt zich af tijdens de Tweede Wereldoorlog) en hij door een inslag het trappenhuis in wordt gesmeten en een tijdje voor dood blijft liggen. Als hij uiteindelijk, vrijwel ongedeerd, weer in de slaapkamer verschijnt, is alles veranderd. Sarah wil hem niet meer.

Twee jaar lang verdwijnt Sarah uit zijn leven. Totdat haar man, Henry, zijn hart lucht bij Bendrix — hij maakt zich zorgen dat Sarah vreemdgaat — en Bendrix’ obsessie met Sarah weer oplaait. Hij besluit een privédetective in te huren die haar gangen nagaat en Bendrix uiteindelijk haar dagboek bezorgt, dat haar gedrag, toen en nu, verklaart.

The End of the Affair is geen gewoon verhaal over de lusten en lasten van liefde. Met elk deel neemt het weer een nieuwe, verrassende wending: van een boek over overspel verandert het in een detective, die vervolgens verwordt tot een dagboekroman. En dan komt er een onverwachts staartje, dat het hele verhaal weer in een ander perspectief plaatst. Maar bij elkaar komen doen Sarah en Bendrix niet meer — hun affaire is voorgoed over. Naar, dat mooie dingen niet voor altijd kunnen blijven bestaan.