Jij kunt het ook! Leer poëzie lezen met Ellen Deckwitz

Een rijtje met successen: Ellen Deckwitz debuteerde met De steen vreest mij, waarmee ze de C. Buddingh’-prijs voor het beste poëziedebuut won. In 2009 won ze de Meander Dichtprijs en het NK Poetry Slam. Haar meest recente bundel Hogere natuurkunde kreeg lovende kritieken en won de E. du Perronprijs 2019.

Naast haar dichtwerk heeft ze een column in NRC, een radiocolumn bij De Nieuws BV en geeft ze workshops op middelbare scholen, want zoals ze zelf zegt:

Ook de gewone burger maakt ze wegwijs met haar twee ‘poëziehandleidingen’. In 2016 verscheen Olijven moet je leren lezen, een cursus genieten van poëzie, zoals te lezen in de ondertitel. Dit jaar kwam Dit gaat niet over grasmaaien uit, met de ondertitel ‘hoe lees je poëzie’.

Olijven moet je leren lezen

In Olijven moet je leren lezen leert Ellen Deckwitz je in 23 korte hoofdstukken hoe je poëzie kunt lezen. Ze beantwoordt de meest gestelde vragen en legt onder andere uit hoe poëzie werkt (bijvoorbeeld in de hoofdstukken ‘Waarom worden de regels halverwege afgebroken?’ en ‘Waarom zit er zoveel wit in gedichten?’) en wat het nut ervan is. Elk hoofdstuk is voorzien van een gedicht en leestips, en het boek is geïllustreerd door Jenna Arts.

De hoofdstukken zijn columnachtig: kort maar krachtig, vol voorbeelden en bovenal heel grappig geschreven. En heel 'gewoon'. Dit boek is leuk en leerzaam voor élke lezer, ook die lezer die nog nooit een gedichtenbundel heeft aangeraakt. Deckwitz schrijft vanuit het idee dat we wel poëzie willen lezen, maar niet zo goed weten hoe dat moet of waar we moeten beginnen. Olijven moet je leren lezen helpt je daarbij.

Zo zegt ze bijvoorbeeld dat het niet erg is als je poëzie niet (direct) begrijpt, maar je het toch mooi kunt vinden, zonder dat je kunt beargumenteren waarom (‘tenzij je een mondeling Nederlands hebt of in de Turingjury zit’). Of dat niet elk gedicht mooi is, niet alles een gedicht is en dat een gedicht zéker niet alles kan betekenen.

'Muziek kan de meeste semantische ongelukjes wel maskeren (vooral als ze hard staat), maar als je het deuntje weghaalt, blijkt er toch echt te worden gezegd dat er vliegtuigstoelen zijn, "miljoenen bijbedoelingen".'

Dit gaat niet over grasmaaien

Dit gaat niet over grasmaaien is een vervolg op Olijven moet je leren lezen. Het boek heeft dezelfde opbouw: korte hoofdstukken waarin meer wordt verteld over poëzie, gedichten worden uitgelicht en geïllustreerd wordt met tekeningen van Jenna Arts. In het voorwoord vertelt Deckwitz (naar aanleiding van de reacties op Olijven moet je leren lezen):

Dit gaat niet over grasmaaien gaat niet alleen over poëzie zelf, maar ook over wat je als lezer van jezelf en van de wereld kunt leren door gedichten. Over dat taal aan verandering onderhevig is en dat nieuwe omstandigheden kunnen zorgen voor nieuwe betekenissen. En dat poëzie een manier is om te uiten (bijvoorbeeld in de hoofdstukken 'Waarom poëzie helpt om te praten' en 'Waarom schrijven we massaal gedichten na een ramp?'). Maar ook over Young Adult-poetry, horrorgedichten en Instapoetry:

'Het klinkt als je reinste sciencefiction, maar de grootste club poëziefans bevindt zich momenteel niet op het literaire festival of in de Letterenfaculteit, maar op Instagram.'

Nu jij

Beide boeken werken aanstekelijk en geven je het gevoel dat ook jij poëzie kunt begrijpen. Doordat er al gedichten in de boeken zijn opgenomen, die hier en daar een beetje worden toegelicht en die inhoudelijk zeer van elkaar verschillen, kom je direct in aanraking met poëzie en krijg je al een idee van wat je wel of niet mooi vindt. De boeken vormen dus een goed startpunt voor iedereen die zich aan een dichtbundel wil gaan wagen.

Video

Voor wie nieuwsgierig is geworden naar poëzie of naar Ellen Deckwitz, of de poëzie ván Ellen Deckwitz: hieronder vind je een optreden tijdens de Nacht van de Poëzie 2019.

Auteursfoto © Merlijn Doomernik, via uitgeverij Pluim