Johan Zonnenberg: 'Laat mij maar mezelf blijven. Maar een klein beetje roem zou eventueel wel mogen van me.'

Hoe zou jij Johan omschrijven als jij een vriend van hem was?
Een goeie vriend. Je kunt van hem op aan. Over van alles met hem praten. Mooi gevoel voor humor. Draaft wel eens door in de woordgrappen. Fijn relativeringsvermogen. Kan ook op zijn eigen tijd gewoon lekker stil zijn. (Voor alle zekerheid heb ik dit maar niet bij mijn vrienden gecheckt!)

Je schrijft in verschillende genres. Kun je uitleggen waarom?
Eigenlijk vind ik ze allemaal leuk. Al schrijf ik liever over draken van mensen, dan over echte draken. Dat is misschien wat mij het meest boeit: wat drijft mensen, en dan echt, dus niet alleen maar aan de oppervlakte. En daarover kan je vertellen, in welke context dan ook: science / fantasy / historisch / sprookje / actueel. Lekker veel keus dus. 

Als je nog maar in één genre mocht schrijven, welk zou dat dan zijn?
Geen idee. Ik voel me dan net als een kind dat één snoepje mag kiezen uit een heleboel verschillende bakken met snoep. 'Mag ik ze eerst allemaal proberen voordat ik kies?' Toch, omdat het me om mensen en hun diepere gevoelens gaat, zou ik vermoedelijk uitkomen bij 'realisme'. (Maar mag ik toch ook niet …?)

Wat is jouw inspiratie geweest om Januskop te schrijven?
Scholieren moeten lezen. Op zich niets mis mee. Alleen, veel boeken op de 'lijst' zijn wel mooi, maar gaan over iets dat voor hen nog veel te ver in hun toekomst ligt. Het ligt nog buiten hun ervarings- en inlevingswereld. Veel leerlingen in de bovenbouw vmbo, havo en vwo kiezen om die reden volgens het criterium: dun, dunner, mooist! Ik heb ooit gewed met een paar leerlingen van het vmbo - en dat waren beslist geen gretige lezers! - dat ik een verhaal kon schrijven dat hen wel zou boeien (en niet te dik was!). Dat werd Januskop. Volgens hen gelukt. Overigens is het prachtig dat Young Adult, en bijvoorbeeld ook De Weddenschap voor het vmbo, juist op dit gebied bezig is en met name de boeken die voor jongeren boeiend kunnen zijn aandacht geven.

Je bent leraar Engels geweest. Wat trok je aan in het vak leraar?
De taal, want ons gezin was ooit naar Canada geëmigreerd - en daar weer van teruggekomen. Maar vooral het begeleiden van leerlingen, en later ook docenten. Wat mij mateloos boeide: dat ene stille/luidruchtige/ongeïnteresseerde, moeilijk kijkende kind, is daar iets aan de hand, en wat dan wel?

Heb je hier je kennis over pubers opgedaan?
Ja. En ook van mijn twee dochters - dat puberen viel toen gelukkig mee - en hun vriendjes en vriendinnetjes. Bovendien heb ik in mijn eigen jeugd jaren in het jeugdwerk gezeten. Ik heb ooit nog namens de gemeente onderhandeld met de jonge krakers van Paleis Noordeinde! Ook in die tijd waren er pubers - en was ik er zelf een - met hun eigen branie en dromen.

Janus heeft twee kanten, maar heeft elke puber niet meerdere kanten?
En niet alleen elke puber. Gewoon, elk mens! Dat maakt mensen juist boeiend.

En jij? Hoe zit het met jouw persoonlijkheden? Maar eentje, of toch meer?
Meer! Gelukkig hebben ze een redelijk goede band met elkaar en vormen ze best wel een samenhangend geheel.

Hoe zijn de reacties op Januskop?
Bijzonder positief. Mensen vinden het idee erg leuk en ook de uitwerking, zowel qua vormgeving - met dank aan Jos Weijmer van Zilverbron -  als inhoud. Ze vinden het taalgebruik en de schoolsfeer fraai en treffend weergegeven. Grappig is ook dat de één Droomjanus het meest aanspreekt en de ander weer Braniejanus. Misschien moet ik dat eens in een statistiekje verwerken en zien of er conclusies uit te trekken zijn ten aanzien van m/v, leeftijd, opleiding, baan et cetera. Voer voor sociologen!

Hoe is jouw relatie met Janus, jouw karakter. Is hij leidend of heb jij nog steeds de touwtjes in handen?
Nee, ik heb hém geschreven en niet andersom. Aan de andere kant, ik merk wel dat ik uitdrukkingen van hem overneem. Als dat zich maar niet uitbreidt, alhoewel … een nieuw jasje is nooit weg.

Welke kant van Janus vond je makkelijker te schrijven. Braniejanus of Droomjanus?
Braniejanus vond ik qua taal makkelijker te schrijven. Dat was erg leuk. Droomjanus was mooi om te doen doordat ik daar een heleboel bluf van Braniejanus tegengas kon geven. Bijvoorbeeld Wesley's moeder: voor Braniejanus 'een strak stuk' en voor Droomjanus iemand met 'hangperen'. Heerlijk om dat tegenover elkaar te kunnen zetten, en Janus zo diepte te geven.

En welke kant van Janus lijkt het meest op jouzelf? Ben jij meer Branie Johan of Droom Johan?
Droom Johan, zeker in de waarden die Droomjanus hanteert. Maar ik hoef niet zonodig naar de noorderzon.

Januskop is Boek van de Week op Hebban Young Adult. Waarom zou iemand dit boek graag willen winnen en lezen? 
Winnen: omdat je het dan krijgt, en ook nog eens gesigneerd!
Lezen: volgens mij doordat je het bij jezelf herkent en - hopelijk met plezier - meemaakt of herbeleeft: het schoolleven, met alle rollen die je speelde, afhankelijk van bij welke groep je hoorde of wilde horen. Hoe overheersend dat is of was, en nu - nu je volwassen(er) bent - niet meer?

Janus maakt best wel wat mee. Zo is zijn vader vertrokken. Deel je zijn ervaringen of is alles verzonnen?
Dat is uit de dikke duim. Maar in de begeleiding van leerlingen speelden zulke situaties een grote rol.

Je bent zelf al wat ouder. Moet je dan harder werken (lees: meer research doen) om je in de leefwereld van jongeren te verplaatsen?
Nee, ik heb zo lang in die wereld geleefd. Als ik nu langs een school loop en die gaat uit, dan herken ik het onmiddellijk. Hoe groepjes zich vormen, de oudere leerlingen, de jongere. Allemaal hun eigen uitingen. Ik kijk er niet met heimwee naar, maar geniet er wel van.

Je doet mooie ‘puber’uitspraken in het boek. Zoals gluiperige gruiskop en draadezel. Helemaal zelf verzonnen of ergens gehoord?
De meeste heb ik zelf verzonnen, met het kenmerkende van veel scheldwoorden: het moet alliteratie hebben of rijmen. Dat was ontzettend leuk om te doen. Jij noemt deze twee. Ben ik helemaal met je eens. En zelf vind ik ook 'huiltrui' (voor zijn moeder) en 'frikandellenfrommelaars' - voor de mannen in de sexdvd'tjes die hij op zijn vaders kamer vindt - wel treffende omschrijvingen. Ik had ook geen zin in bestaande, meestal grove scheldwoorden of vloeken. Hoe gek dat misschien ook klinkt bij scheldwoorden, het moest wel stijl hebben - en toch natuurlijk overkomen. Het woord 'kanker' heb ik maar één keer gebruikt, en daar heeft het bedoeld een extra schrijnende functie. Verder zijn er websites voor potentiële schrijvers die op dit vlak inspiratie willen opdoen voor hun eigen  verhaal. Maar blijf wel selectief! Verzin anders liever zelf iets.

Heb je zelf ook een fascinatie met de Griekse oudheid?
Niet alleen de Griekse. Eigenlijk alle oudheid. Ik vind het geweldig dat mensen zo lang ze er al zijn ideeën, verhalen, dingen bouwen met het geloof dat die blijven bestaan. Als je dat doet moet je wel zin in het leven hebben en zien.

Waar uit zich dat in? Behalve natuurlijk het boek.
Veel over en van de geschiedenis lezen. Het geeft context aan van alles, zoals conflicten waar ook ter wereld, en het relativeert je eigen positie: wie ben ik in deze verzameling aan melkwegstelsels die al miljarden jaren bestaan? Overigens, zonder dat het mezelf wegpoetst. Ik ben er, hier en nu. Dat is genieten. Het heeft ook een keerzijde (hallo, Januskop!), die belangstelling voor geschiedenis. Mijn vriendin gaat liever niet met mij winkelen, want als zij naar de etalages kijkt, is mijn blik standaard minstens één etage hoger gericht om te zien wat voor mooi gebouw dat nou weer is. Maar verder hebben we het goed met elkaar, hoor. :-)

Is Januskop meer een jongensboek of ook heel geschikt voor meisjes? Leg uit.
Oorspronkelijk had ik de verwachting dat meisjes Droomjanus boeiender zouden vinden, en jongens Braniejanus. Dat blijkt niet zo te zijn. Het lijkt eerlijk verdeeld. Toch is vooral Braniejanus natuurlijk het opschepperige joch waarin veel jongens zich zullen herkennen. Of ze er kromme tenen van krijgen of dat ze het juist stoer vinden? Ik hoop toch een beetje het eerste.

Wat is voor jou als auteur het belangrijkste? Geld, roem, onsterfelijkheid?
Geld? Ach weet je, ik hoef er niet in te zwemmen. En ik heb voldoende inkomen om lekker te kunnen pootjebaden. Meer hoeft voor mij niet.
Roem? Als ik af en toe op tv zie hoe zogenaamde celebrity's zich in allerlei onnatuurlijke bochten wringen voor zelfs maar de schijn van roem, denk ik bij mezelf: Laat mij maar mezelf blijven. Maar een klein beetje roem, zonder al dat gedoe, dat zou eventueel wel mogen van me.
Onsterfelijkheid? Woody Allen zei het al: eeuwigheid is een tijdje leuk, maar op den duur wordt het erg saai, vooral naar het einde toe.  
Nee, voor mij als auteur geldt denk ik hetzelfde als voor een musicus of een schilder: dat je iets gemaakt hebt waar je een tijd met liefde en zorg aan gewerkt hebt, en dat je dan met het resultaat tot in detail tevreden bent. Ik vergelijk dat genoegen wel met de ambachtelijkheid van een meubelmaker: zó lang die tafelpoot polijsten dat je weet, nu heeft de nerf de tekening en de glans die hem prachtig doen uitkomen.

Wat staat er bij jou op nummer één op je bucketlist? Persoonlijk en als auteur.
De dag plukken, en dat nog vele dagen lang. Ik ben op een leeftijd dat veel vrienden en familie wat gaan mankeren.  Dat geeft vriendschap en familieband een extra diepte, ook voor degenen die gezond en wel zijn. Mooie dagen dus.

Welk boek dat je niet zelf hebt geschreven had je dolgraag zelf willen schrijven?
Cloud Atlas van David Mitchell. Dat heeft voor mij alles. Elk deel van deze roman is een verschillend genre: historisch, sf, enz. Ze vormen ook nog eens een prachtige eenheid. En, voor mij ook belangrijk, het is filosofisch, het heeft humor, prachtige observaties, schitterende beeldspraken. Nou ja, je merkt het: wat mij betreft echt een compleet boek!

Heb je altijd schrijver willen worden?
De verleiding is groot om ja te zeggen en het achteraf als levenslange roeping te bestempelen. Maar nee, zo'n 25 jaar geleden begon ik met schrijven voor educatieve uitgevers, met name op het gebied van grammatica en studieaanpak. Dat vraagt een andere creativiteit dan fictie schrijven, want hoe krijg je iets zo beknopt, helder en ondubbelzinnig mogelijk op papier? Bij benadering tien jaar geleden ben ik aan een kinderverhaal begonnen: Frank. Wel kort en bondig, want dat heb ik nu eenmaal, maar lekker veelbetekenend. Zó vertellen beviel me zo goed dat ik het ben blijven doen.

Wat is de mooiste reactie die je tot nu toe op je schrijfwerk hebt gehad?
Zonder anderen tekort te willen doen: bij de uitreiking van de Paul Harland Debuutprijs Fantastiek,  voor mijn verhaal ZeroKelvin vorig jaar, reikte Thomas Olde Heuvelt die prijs aan mij uit. Daarbij zei hij onder meer:  'Dit is werkelijk een pareltje. Een rijk verhaal dat bol staat van surreële situaties, prachtige beelden … en bovenal origineel is. … Net als de rest van je verhaal: waanzinnig. Pixar zou hier een briljant kort filmpje van kunnen maken.' Je begrijpt, dat deed me bijzonder goed. Mocht je het verhaal willen lezen. Het staat op mijn website: ZeroKelvin 

Wat kunnen we van jou in de toekomst verwachten en waar werk je nu aan?
Meer korte verhalen, van allerlei aard. En na Stella A-Z, mijn eerste roman voor volwassenen, die in juli 2014 verscheen, werk ik tussendoor aan een nieuwe roman voor volwassenen, De Schaduwbokser. Als daarin lukt wat ik voor ogen heb, ben ik die trotse meubelmaker, en dan ook nog eens in de zevende hemel!