John Brosens: 'Onze overheid kun je in principe niet vertrouwen'

Research verandert je leven

Research doen voor je boeken is soms bijna leuker dan het schrijven zelf. In de tijd dat mijn productie nog niet verder reikte dan het maken van cursusboeken Engels kwam ik er al achter dat – als je maar expliciet genoeg liet weten dat je aan een educatieve uitgave werkte – er deuren opengingen die gewoonlijk potdicht bleven. Zo sloot de afdelingsmanager van Harrod’s in Londen een uur lang de kitchen furniture section  voor het publiek dankzij een zelfgemaakte hulpvraag op briefpapier van de uitgever. Ik kon ongestoord foto’s maken en een interview op tape zetten over making tea the British way. En dankzij een introductiebrief van de burgemeester van Vlissingen – door een collega op Gemini College in correct Frans vertaald – trok de gemeentearchivaris van La Rochelle twee volle dagen voor me uit om voor ‘Koers pal noord’ (over een onbekend avontuur van de jonge Michiel de Ruyter) alles over het jaar 1623 uit de kast te halen. Het was verbijsterend om te ontdekken wat de brief van een maire, zelfs een uit het buitenland, in Franse burelen aanricht. De hakken gingen bij wijze van spreken klak!  tegen elkaar en alle archiefkasten schoven open.

Maar ook in mijn persoonlijke beleving gebeurden er mooie dingen. In de tijd dat ik research pleegde voor ‘Bloedbroeder 1618’ (nu genomineerd voor de Zeeuwse Boekenprijs 2015) mocht ik met katoenen witte handschoenen aan in runderleer gebonden WIC-verslagen raadplegen, heel voorzichtig, in een speciaal vertrek van de Provinciale Bibliotheek in Middelburg waar een airco nauwkeurig de luchtvochtigheid en de temperatuur regelde. De lamellen reageerden er volautomatisch op de sterkte van het zonlicht. De bibliothecaris vond het allemaal doodgewoon, maar voor mij was het heel bijzonder. Zo’n omgeving doet iets met je motivatie. Het versterkt het besef dat je met iets zinnigs bezig bent.
Het zoeken naar feitelijke informatie om een manuscript geloofwaardig en realistisch te maken leverde mij soms ontstellende zaken op, dingen waar ik van schrok. Zo bezocht ik in de aanloop naar ‘De Mediator Dodenlijst’ Haagse achterkamertjes en zag ik van dichtbij hoe Kamerleden, lobbyisten en beleidsmakers opereerden. Ik was in die tijd betrokken bij het verzet van de Barendrechtse burgers tegen de snode overheidsplannen om CO2 op te slaan in een leeg aardgasveld onder een Vinexwijk. De resultaten van die praktijkresearch waren schokkend en schoffelden ruw mijn overtuiging onderuit dat Nederland – hoeveel kritiek je ook op de politiek kunt hebben – in wezen een net democratisch land was, met fatsoenlijke spelregels. Het is een trieste conclusie: onze overheid kun je in principe niet vertrouwen. Wat Den Haag ons toont is een façade – en daarachter schuilt een hypocriet systeem. Triest, maar tegelijkertijd vormt dat een fantastische inspiratiebron voor iemand die thrillers schrijft.

De bijvangst van research komt soms goed van pas. Zo hing in die CO2-dagen een immer onbekend gebleven persoon een Donnertasje aan mijn voordeur met daarin, netjes ingepakt zoals een echte boekhandelaar dat nog kan, ‘De Shock Doctrine’. Een fikse pil van de Canadese journalist/econoom Naomi Klein (2007). Aangezien er in die bewogen tijd regelmatig nuttige informatie uit de meest onverwachte hoeken kwam, legde ik het niet opzij. Daar heb ik geen spijt van gehad: Naomi Klein presenteerde een uitgebreide analyse van maatregelen die regeringen hebben genomen in tijden van crisis, met name in de tachtiger en negentiger jaren. En wat blijkt? Onder het mom van ‘noodzakelijke maatregelen in zware tijden’ drukten zij een scala aan besluiten door die burgers zwaar belastten, maar niets met crisisbestrijding van doen hadden. Tegelijkertijd werden banken, overheidsinstanties en de ‘vrije markt’ flink bevoordeeld. Nou, dat klopt nog steeds. Johan Cruyff had gelijk: je ziet het pas als je ernaar kijkt. Onder Balkenende werd het systeem toegepast. Hetzelfde geldt voor Rutte en ik vrees dat het straks onder Pechtold niet anders zal zijn. De Haagse kaasstolp is het perfecte recept voor goede thrillers: er zijn oncontroleerbare krachten en machten aan het werk; niets is er wat het lijkt. Wat men daar zegt betekent iets anders dan de woorden je vertellen. Met die insteek is het haast weer leuk om de politiek actief te volgen. En wat nog leuker is: het levert gegarandeerd nieuwe spannende boeken op. Met een hoog realiteitsgehalte.