John Ironmonger: ‘Ik had gewoon een crisis nodig om het dorp af te kunnen sluiten’
De dag dat de walvis kwam
Eerst spoelt er een jonge man op het strand aan. Dan een walvis. De 307 inwoners van het vissersdorpje St. Piran voelen meteen dat er iets vreemds te gebeuren staat. Maar niemand vermoedt hoe erg hun gemeenschap bedreigd wordt. De man, Joe Haak, gevlucht uit Londen, waarschuwt voor een dodelijk griepvirus.
Maar zijn Joe’s angsten gegrond? Waarom is Joe de stad ontvlucht? En hoe zit het met de mysterieuze walvis? De dag dat de walvis kwam is een hartverwarmende roman die laat zien dat een gemeenschap een crisis kan overwinnen met solidariteit.
Het scenario klinkt bekend en als je niet beter zou weten, zou je denken dat Ironmonger een roman over de huidige situatie heeft geschreven. Immers, nog altijd zijn er wereldwijd dagelijks coronadoden te betreuren. Maar zijn roman De dag dat de walvis kwam schreef de Britse auteur eerder en het boek kwam in zijn thuisland al in 2015 uit. Wie het 462 pagina tellende boek nu, vijf jaar later, voor het eerst leest, staat versteld van het profetische gehalte van het boek.
Daarom is de eerste vraag tijdens het interview of de auteur soms over profetische gaven beschikt of dat de pandemie in zijn roman slechts een optelsom betreft van logische beredenering en gezond boerenverstand. ‘O nee,’ lacht Ironmonger. ‘Ik ben absoluut geen profeet. Ik was enkel op zoek naar een reden om een dorpje volledig van de wereld af te snijden, een crisis. Ik heb nagedacht over een grote storm of een oorlog, maar uiteindelijk was een pandemie een goede manier om het dorp af te sluiten.’
'Het verhaal heeft een donker randje.'
Omvallen van systeem
De Britse auteur kwam op dat idee na het lezen van een artikel van Deborah MacKenzie dat in april 2008 verscheen in New Scientist: ‘Zal een pandemie de beschaving ten gronde richten?’ En na een gesprek met Jared Diamond waarin Ironmonger de evolutiebioloog de vraag voorlegde: ‘Hoe realistisch is het scenario van de ineenstorting?’ had de auteur zijn plot te pakken en werd het verhaal geschreven. Naast de grieppandemie waarmee de inwoners van het fictieve dorpje St. Piran te maken krijgen, draait het in het boek ook om de vraag wat er zou gebeuren als een systeem om zal vallen. Wat zou er gebeuren als we doorgaan waarmee we als mens bezig zijn? Wat zou er gebeuren als we blijven groeien?
Uit het boek:‘Het is het krankzinnigste fenomeen uit de geschiedenis van de mens, Joe. We hebben de meest fantastische samenleving opgebouwd die de mensheid ooit heeft gekend, een mondiale samenleving. We communiceren met andere continenten en vinden het doodnormaal om het vliegtuig te nemen voor een bespreking in Zürich of Seattle of Shanghai. Maar het hele bouwwerk, alles wat we hebben gecreëerd, is afhankelijk van een vloeibare grondstof met een eindige voorraad die we in hoog tempo opbranden.’
En met de vloeibare grondstof wordt olie bedoeld. ‘Het verhaal heeft een donker randje,’ erkent Ironmonger als ernaar gevraagd wordt, maar dat is allerminst wat de auteur met deze roman heeft willen bereiken. ‘Zonder dat ik als een preker over wil komen, want ik ben echt geen preker, is mijn boodschap een van saamhorigheid en solidariteit. We kunnen veel meer voor elkaar betekenen en doen, als de ander het maar toestaat. Ik denk echt oprecht dat de mensheid veel beter is dan we meestal denken. Over het algemeen gaan we er bij voorbaat al vanuit dat we niet aardig zijn.’
'In werkelijkheid trekken we veel meer naar elkaar toe en willen we elkaar helemaal niet vermoorden.'
Ironmonger denkt even na. ‘Het valt me bij het zien van apocalyptische films altijd op dat mensen meteen op elkaar beginnen te schieten en elkaar doodmaken. Waarschijnlijk omdat we het idee hebben dat we dat in een crisis meteen zouden doen. Maar in werkelijkheid trekken we veel meer naar elkaar toe en willen we elkaar helemaal niet vermoorden. We willen elkaar juist redden. We zijn best een vriendelijke soort. Kijk maar eens naar de huidige pandemie. Tijdens de eerste lockdown hielpen mensen elkaar door boodschappen voor elkaar te doen, voor elkaar te koken, een praatje met elkaar te maken en elkaar gedag te zeggen op straat. Die saamhorigheid en vriendelijkheid ervaart hoofdpersonage Joe in St. Piran ook. Dat is mijn boodschap aan de mensheid. Maar we moeten een crisis ervaren om dat te zien.’
In het boek staat een Senegalees gezegde: Het is nooit goed om alleen te zijn. Maar als het niet anders kan, wees dan alleen met een vriend. Het gezegde vat Ironmongers boodschap mooi samen. ‘Eh… ja… alleen is het geen Senegalees gezegde,’ bekent hij lachend. ‘Ik heb het zelf bedacht. Maar het is een goede samenvatting van het boek.’
Hamsteren
De roman – het is en blijft een roman, hoe gruwelijk eng de overeenkomsten ook zijn – is indringend, wat vooral komt door de werkelijkheid, waarin we zelf momenteel leven. We zitten in een gedeeltelijke lockdown, moeten zoveel mogelijk thuisblijven, sociale contacten vermijden en reizen wordt afgeraden. Evenals hamsteren, trouwens, maar net als hoofdpersonage Joe Haak hamsterden we er tijdens de eerste lockdown flink op los. In tegenstelling tot onze hamsterdrift van toiletpapier liet Joe Haak dit product echter links liggen. ‘Dat nam te veel ruimte in beslag.’
Uit het boek:‘Ik wil voedsel kopen,’ zei hij tijdens het lopen.
‘Levensmiddelen. Voor het geval dat.’
‘Voor het geval dat de wereld eindigt?’
Waren u en uw vrouw net zo grondig voorbereid als Joe Haak? Ironmonger lacht en denkt er even over na. ‘Ik geloof niet dat we ons heel erg voorbereid hebben op een lockdown. We hebben wel wat grote boodschappen gedaan, maar dat was het dan ook.’
Laatbloeier
De dag dat de walvis kwam is niet de eerste roman van John Ironmonger. De Britse auteur heeft meerdere boeken geschreven en is in zijn thuisland bekend van onder andere The Good Zoo Guide (1984), The Notable Brain of Maximilian Ponder (2012) en The Coincidence Authority (2014).
'Voordat mijn eerste roman werd uitgegeven, had ik al minstens drie romans geschreven.'
‘Ik ben geen jonge schrijver,’ begint Ironmonger zijn antwoord op de vraag om iets over zichzelf te vertellen. Een laatbloeier, maar één met een schrijvershart, hoewel hij eigenlijk geen idee heeft waarom hij van schrijven houdt, zoals hij zelf zegt. ‘Ik heb me altijd aangetrokken gevoeld tot schrijven en als ik niets te doen had, ging ik altijd schrijven, als een soort gewoonte. Op een gegeven moment ben ik iedere avond een uur gaan schrijven. Van zeven tot acht in de avond, zo’n tijdstip dat het nog te vroeg is om televisie te kijken, schrijf ik zo’n 400 woorden.’ Maar dat waren allesbehalve beschrijvingen van de dag of zomaar wat kattenbelletjes. ‘Ik heb altijd geprobeerd om romans te schrijven. Voordat mijn eerste roman werd uitgegeven, had ik al minstens drie romans geschreven.’ Verhalen die hij vervolgens goed verstopt in zijn bureaulade liet liggen. Totdat hij het manuscript van The Notable Brain of Maximilian Ponder aan zijn zoon liet lezen. Die moedigde zijn vader aan om het naar een agent op te sturen. Zo geschiedde en de rest is, zoals dat mooi heet, geschiedenis en kunnen wij nu genieten van De dag dat de walvis kwam.
Winactie
Heb je dit interview met plezier gelezen en ben je nieuwsgierig geworden naar het boek? In samenwerking met uitgeverij Signatuur geven we vijf exemplaren weg van De dag dat de walvis kwam. Ga naar de winactie om te zien hoe je mee kunt doen. Er verscheen eerder ook al een sneak preview op Hebban, waarin je de eerste pagina's van het boek kunt lezen.
