Kim Moelands: 'Ik wilde laten zien hoe een narcist precies te werk gaat'
Schaduwleven is alweer je zesde boek. Hoe voelt dat?
Een nieuw boek uitbrengen is altijd speciaal, maar toen ik Schaduwleven voor het eerst in mijn handen hield ging echt de vlag uit. Ik heb veel gezondheidstegenslagen gehad tijdens het schrijven en het boek ook regelmatig aan de kant moeten leggen. Er zijn momenten geweest dat ik me afvroeg of het ooit af zou komen. Maar, voilà, toch gelukt!
En dan, na al dat werk, verschijnt het boek in een rare tijd, zonder echte boekpresentaties.
Omdat ik in de hoogrisicogroep val, zit ik al ruim een jaar in zelfisolatie. Er is dan ook niet over een boekpresentatie gesproken, ook niet online. Helaas is de energie die ik op een dag heb beperkt, waardoor ik strakke keuzes moet maken. Liever dan in een boekpresentatie steek ik mijn energie in lezen en schrijven, want dat is wat ik het liefste doe. Gelukkig is er wel een mooie actie met boekhandel Roodbeen in Nijkerk. Daar kunnen mensen een gesigneerd boek bestellen door een mail te sturen. En ik schoof één keer aan bij Tijd voor Max om te vertellen over Schaduwleven.
De jonge naïeve en getraumatiseerde Elena kan haar geluk niet op als de populaire Daniël interesse in haar toont. Hij is charmant, slim en zelfverzekerd. Alles wat zijzelf niet is. Hij geeft haar de aandacht die ze in haar jeugd heeft moeten missen en wanneer hij haar ten huwelijk vraagt, zegt ze natuurlijk ja. Maar al in de wittebroodsweken beginnen de problemen. Daniël blijkt een narcistische persoonlijkheidsstoornis te hebben en begint gevaarlijke trekjes te vertonen. Hij manipuleert, intimideert, isoleert haar van haar omgeving, zet hun kinderen tegen haar op en neemt haar stukje bij beetje alles af.
Elena raakt verstrikt in een nachtmerrie van intimidatie en geweld. Niemand gelooft haar en niemand helpt haar. Ze is helemaal alleen, want naar de buitenwereld toe is Daniël nog steeds die charmante, leuke man op wie ze destijds verliefd werd. Als ze op een avond moet vluchten van huis en haard omdat ze haar leven niet meer zeker is, ontmoet ze Valerie, een gepensioneerde psychologe die gespecialiseerd is in narcistische mannen. Valerie wint Elena’s vertrouwen en neemt haar liefdevol op in haar huis. Maar net zo plotseling als ze in Elena’s leven komt, verdwijnt Valerie weer. Elena blijft met veel vragen zitten en gaat op zoek naar antwoorden. Antwoorden die ze misschien wel liever niet had willen vinden…
Schaduwleven gaat over Elena, die verstrikt zit in een huwelijk met een man met een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Hoe ben je op dit onderwerp gekomen?
Ik heb altijd een enorme fascinatie gehad voor de psyche van de mens. Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Waarom gedragen ze zich op een bepaalde manier? Waarom reageren mensen soms zo verschillend op dezelfde situatie? Dus toen ik eens sprak met vrouwen die een relatie met een narcist hebben, of hebben gehad, trok dat meteen mijn aandacht. De verhalen raakten me zo erg, dat ik daar iets mee wilde doen.
Wat raakte je zo?
Narcisten zijn zo gewiekst en manipulatief dat het bijna onmogelijk is om tegen ze op te boksen. Ze hebben een neus voor zwakke plekken bij anderen en weten daardoor precies hoe ze een ingang kunnen vinden om je voor zich te winnen. Als je eenmaal in hun net zit, is het bijna onmogelijk om eruit te ontsnappen. Vrouwen die een relatie hebben met een narcist, staan er vaak helemaal alleen voor. Naar de buitenwereld toe is hun man prince charming: hij liegt en bedriegt zo charmant dat hij iedereen om zijn vingers windt. Mensen kunnen zich dan niet meer voorstellen dat hij al die vreselijke dingen gedaan heeft. Narcisten zijn een meester in mensen tegen elkaar uitspelen en passen zich als een kameleon aan situaties aan. Ze voelen aan wat sociaal wenselijk gedrag is en dat laten ze zien.
Hoe heb je dat vertaald naar Schaduwleven?
Op basis van alle verhalen ontstond een verhaal in mijn hoofd dat steeds concreter werd. Als ik een verhaal begin te voelen in mijn 'buik', dan weet ik dat er een boek in zit. Het begint vaak met losse scènes die zich als een film in mijn hoofd afspelen. Hoe meer scènes dat worden, hoe meer samenhang ze krijgen. Op een gegeven moment moet zo’n verhaal 'eruit'. Ik heb een zwak voor de underdog en als mijn verhalen er iets aan kunnen bijdragen om ze te helpen, dan vind ik dat ik ermee aan de slag moet. Daarom heb ik geprobeerd om in Schaduwleven te laten zien hoe zo’n narcist – Daniël in het boek – precies te werk gaat en hoe dat voor Elena – mijn hoofdpersonage – voelt om te ondergaan. Door een traumatische gebeurtenis in haar jeugd is ze thuis veel aandacht tekortgekomen. Dat is haar zwakke plek. Daniël voelt dat aan en geeft haar de aandacht die ze altijd gewild heeft. Zo weet hij haar voor zich te winnen, maar haar droom verandert langzaam in een nachtmerrie. De spanningen lopen steeds verder op en Elena’s leven komt in gevaar omdat ze blijft terugvechten. Daniël schuwt er niet voor om hun kinderen als pionnen in te zetten in de oorlog die hij met haar voert. Dat leidt tot schrijnende situaties, vooral ook voor de kinderen. De instanties die zouden moeten ingrijpen geven niet thuis. Ik heb geprobeerd de onmacht en pijn van Elena zo te beschrijven, dat de lezer het ook echt voelt. Ik hoop daarmee meer begrip te kweken voor vrouwen die in zo’n situatie zitten. Hen heb ik via Elena een stem willen geven.
'Ik heb een zwak voor de underdog en als mijn verhalen er iets aan kunnen bijdragen om ze te helpen, dan vind ik dat ik ermee aan de slag moet.'
Heb je veel vrouwen gesproken over dit onderwerp?
Ja en dat was heel heftig. Ze leven dagelijks met angsten, worden continu gekleineerd tot er niets meer van hen over is, het fysieke geweld: dat vond ik zo aangrijpend. Hoewel al deze vrouwen hun unieke verhaal hebben, viel het me op dat de narcisten volgens eenzelfde patroon te werk gingen. Ze winnen de vrouw voor zich en vervolgens pakken ze stukje bij beetje alles af, zowel op sociaal als op zakelijk gebied. Uiteindelijk staat zo’n vrouw helemaal alleen, waardoor ontsnappen bijna onmogelijk wordt. De omgeving neemt het allemaal niet serieus, door zijn manipulatie. Het zijn vaak zelfs hele intelligente en rijke mannen die overal contacten en 'vriendjes' hebben bij instanties, die ze zo kunnen inzetten bij hun spelletjes.
Heftige gesprekken moeten dat geweest zijn. Heb je als tegenhanger ook op andere manieren onderzoek gedaan?
Zeker. Voorafgaand en ook tijdens het schrijven, lees ik altijd heel veel over het thema waarmee ik bezig ben. Dat kan zowel fictie als non-fictie zijn. Een boek dat me echt naar de strot vloog was het boek Mijn ex, mijn stalker van Kate Brannan. Het is ruim tien jaar geleden al verschenen en ik vond het in mijn boekenkast. Het is een goed geschreven memoires over een vrouw die wordt gestalkt door haar ex. Dat gaat zo ver dat ik het af en toe Spaans benauwd kreeg tijdens het lezen. Het ging om een rijke zakenman die zijn macht en geld inzette om haar volledig kapot te maken. Hoewel hij in het boek wordt neergezet als stalker, is hij overduidelijk een narcist. Ook de boeken van Mjon van Oers heb ik vaak opengeslagen. Zij wordt gezien als een autoriteit op het gebied van narcisme in relaties. En verder was het internet gewillig om informatie te geven over andere zaken die spelen in het boek, zoals rechtszaken of wat er komt kijken bij het oprichten van een kinderdagverblijf.
Uit eerdere interviews begreep ik dat je zelf eigenlijk vooral ervaring hebt met hele liefdevolle relaties – gelukkig. Maar was het daardoor niet heel moeilijk om je te verplaatsen in de vrouwen die je sprak en over wie je las?
Ik heb een groot empathisch vermogen. Voor mijn schrijfwerk is dat een zegen, maar voor mezelf niet altijd. Ik heb nog wel eens de neiging om het leed van de wereld op mijn schouders te nemen. Toch vind ik het heel belangrijk om buiten mijn eigen veilige bubbel te kijken. Ik prijs mezelf elke dag gelukkig met mijn fantastische man, maar ik realiseer me ook al te goed dat veel vrouwen dat geluk niet hebben. Hun verhaal wilde ik niet alleen vertellen, maar ook echt laten voelen aan de lezers. Om dat te kunnen, moet ik het verhaal eerst onder mijn eigen huid voelen. Als ik schrijf dan vereenzelvig ik me volledig met de personages in mijn boek, ik word die persoon. Ik doorsta zelf al hun emoties en voel hun angst, hun pijn, hun verdriet letterlijk in mijn lijf.
'Ik doorsta zelf al hun emoties en voel hun angst, hun pijn, hun verdriet letterlijk in mijn lijf.'
Dat moet het schrijven wel erg zwaar hebben gemaakt. Hoe ga je daar mee om?
Regelmatig had ik letterlijk pauze nodig om mijn eigen blije ik weer te worden. Ik moest oppassen dat fictie en realiteit niet te veel door elkaar gingen lopen. Een manier om dat te doen was mijn schrijftijd begrenzen. Als ik schrijf dan verdwijn ik in mijn personages en leef ik in hun wereld. Tijdens het schrijven ben ik niet aanspreekbaar en daarna moet ik echt even landen in de echte wereld.
Schaduwleven is je eerste roman, maar toch is het een ongelooflijk spannend boek. Kon je het niet laten om er toch wat thriller-elementen aan toe te voegen?
Grappig dat je dat vraagt, want het was oorspronkelijk de bedoeling dat Schaduwleven een thriller zou worden. Tijdens het schrijven bleek het stempel 'roman' echter meer recht te doen aan het boek. Het verhaal is spannend, maar niet op de klassieke 'thriller-manier'. Eigenlijk zit het meer tussen een roman en een thriller in. Ook in een roman kun je natuurlijk een spanningsboog creëren die eindigt in een climax.
Smaakt het naar nog meer romans om te schrijven?
Eigenlijk zit ik niet erg vast aan een genre. Als ik begin met een nieuw boek heb ik wel een idee bij welk genre het past, maar ik houd daar niet star aan vast. Dat Schaduwleven een roman werd, had als voordeel dat ik de personages meer diepgang kon geven en dat ik meer kon uitweiden over hun leven. Vooral vind ik het leuk om mezelf uit te dagen en andere genres te ontdekken. Zo ga ik komende tijd werken aan een Young Adult-novelle voor uitgeverij Kluitman. Ik heb nog nooit voor die doelgroep geschreven, dus dat is totaal uit mijn comfortzone!
Tot slot: je leest zelf ook graag, heb je nog goede tips?
Oh, te veel om op te noemen. Ik ben een veel- en een alleslezer. Ik zal er een paar romans uitpikken die ik recent heb gelezen.
Winactie
Maakt het interview met Kim Moelands je nieuwsgierig naar Schaduwleven en wil je ontdekken of het Elena lukt zich een weg uit haar huwelijk te vechten? Hebban mag in samenwerking met uitgeverij A.W. Bruna vijf exemplaren van Schaduwleven weggeven. Ga via onderstaande knop naar de winactie en doe mee!
