Klassiekers: Levende Bezems - Lisa Tetzner

Levende Bezems is een verhaal dat werd geschreven op basis van historische gebeurtenissen en een bij toeval ontdekt oud document. Het beschrijft de situatie in de negentiende eeuw, waarin er zo'n grote armoe heerste dat Zwitserse jongens door hun ouders werden verkocht aan Milanese schoorsteenvegers. Zo ook bij de nog jonge Giorgio, die door de rampspoed die zijn familie treft, genoodzaakt is om naar Milaan te vertrekken. 

Dat Giorgo hier weinig keuze in heeft blijkt uit de dialoog die hij met zijn oma (nonna) heeft waarin hij aangeeft liever toch maar niet naar Milaan te willen gaan.

"Nonna," zei hij. Maar de oude vrouw hoorde het niet.
"Nonna," zei hij wat harder.
Toen schrok de oude vrouw op. "O, ben jij het? Ben je weer terug? Wat wil je?"
"Ik ga toch maar niet naar Milaan."
Nonna sloeg haar uitgebluste, troebele ogen naar hem op en keek hem een ogenblik aan. "Waarom niet?"
"Anita was hier en ze vertelde me, dat de man met het litteken de kinderen die hij hier koopt, in Milaan weer verkoopt aan de schoorsteenvegers. Ze moeten daar de hele winter de grote schoorstenen vegen. Dat is een verschrikkelijk werk. Net zo verschrikkelijk als de dood."
Nonna trok hem naar zich toe. "Je weet toch, wat er dit jaar allemaal is gebeurd. Eerst dat ongeluk met de geiten. Toen het ongeluk, dat het zes maanden lang niet geregend heeft. Toen de dode koe. Toen die das, die alles vernielde en toen is je moeder nog gevallen en heeft haar been gebroken. Moeder is erg ziek en je vader heeft geld nodig voor de dokter."
"En als ik nu dood ga in Milaan, Nonna?"
"Een jongen van jouw slag gaat niet zo gauw dood, Giorgio." Ze lachte een beetje vreemd. "Bovendien kan een mens maar éénmaal sterven en we weten niet, of ons dat in onze jeugd treft of wanneer we oud zijn."

De verkoop van deze jongens van slechts 10 of 11 jaar oud vond plaats tussen ± 1659 – 1930. Ze leefden onder erbarmelijke omstandigheden en het sterftecijfer onder deze kleine schoorsteenvegers was dan ook erg hoog. Het werk was uitermate gevaarlijk, ze kregen weinig te eten, ze moesten immers door de schoorstenen kunnen klimmen, en werden vaak slecht behandeld. In het geval van Giorgio, de hoofdpersoon in Levende Bezems is dit ook het geval. Hij belandt bij een gezin dat in hem niets meer ziet dan een gebruiksartikel. Een middel om geld te verdienen. 

De emoties worden door Lisa Tetzner goed beschreven in het boek en al snel maak je deel uit van de wereld van Giorgio, een wereld die zo verschrikkelijk is dat je wel in het boek wilt kruipen om de kleine jongen te redden. Ook blijf je als lezer hopen dat Giorgio ooit weer thuis komt.

Auteur Lisa Tetzner werd in 1894 in het Duitse Zittau geboren. Zij reisde als sprookjesvertelster door het land, waar ze ook haar man Kurt Kläber (Kurt Held) ontmoette. Kurt was een journalist met een sterke mening en door hem ontwikkelde ook Lisa een sterke maatschappelijke betrokkenheid. In 1933 werd Kurt verdacht van medeplichtigheid aan de Rijksdagbrand en vluchtten Lisa en haar man naar Zwitserland.

Levende Bezems is Lisa Tetzner's meest bekende boek en wordt nog steeds uitgegeven door uitgeverij Ploegsma.

Is Levende Bezems een echt young adult boek? Misschien niet. Het boek is immers ingedeeld voor 10-14 jarigen. Zelf ben ik echter van mening dat dit boek beter begrepen wordt door de iets oudere lezer (lees: vanaf 13+), die waarschijnlijk al iets meer begrijpt van de maatschappelijk sociale situatie die wordt geschetst en deze dan ook kan meenemen in de beleving van het boek, de dialogen en zelfs de omvang van het boek. 

Het is een verhaal dat een grote indruk achterlaat, het zet de (jonge) lezer tot nadenken en is dicht op de huid geschreven. Begin je met lezen, dan is het moeilijk nog te stoppen. Zeker een boek dat niet gemist mag worden en zelfs na één keer lezen uitnodigt tot nog een keer lezen. En daarmee behoort Levende Bezems mijn inziens absoluut thuis in het rijtje Klassieke Jeugdboeken.

Extra informatie over Levende Bezems:

Oorspronkelijke titel: Die Schwarzen Brüder

Verschenen in één band, met de volgende onderverdeling:
De man met het litteken
De verkochte jongens
Het verbond der zwartgezichten
Het huis op de heuvel

Geschreven door: Lisa Tetzner
Vertaling: Annie Winkler-Vonk
Tekeningen: George van Raemdonck
Uitgeverij: Ploegsma - Amsterdam