Knokken voor de Nederlandstalige thriller

Imagoprobleem

De aanwezigheid van Nederlandstalige thrillers in de Bestseller 60 is tegenwoordig op een hand te tellen. Naast het feit dat het vaak dezelfde namen zijn die het lukt om een plekje in de lijst der lijsten te veroveren, is het niet aanmoedigend voor nieuw talent om zich tussen de gevestigde orde te knokken. Waarom pakt de gemiddelde lezer toch een thriller van een buitenlandse schrijver op om de Nederlandse thrillerschrijver aan zijn of haar lot over te laten?  

Thrillers worden doorgaans betiteld als vlot vermaak terwijl je op een strandbedje aan een cocktail nipt, terwijl literatuur een persoon kan uitdagen om te reflecteren op de dingen die in de wereld gebeuren of laat verwonderen. Volgens Peter Kuijt, eigenaar van de website De Spanningsblog en thrillerrecensent voor het AD, wordt er nog te vaak de neus opgehaald als er over thrillers gesproken wordt. ‘Niets voor niets ratelt het panel boekverkopers tijdens De Wereld Draait Door uitsluitend over highbrow literatuur. En in kranten en tijdschriften krijgen thrillers maar een klein hoekje op de recensiepagina’s toebedeeld, je mag er vooral niet te veel woorden aan vuil maken.’  

...dat wil niet zeggen dat de kwaliteit van boeken
ineens achteruit holt. Maar het publiek bepaalt
dat het Nederlandse boek “uit” is.
- Peter Römer

Dat de populariteit van de Nederlandse thriller al jaren stijgt en daalt, is iets waar Peter Römer als auteur en in zijn rol als voorzitter van het GNM (Genootschap Nederlandse Misdaadauteurs) mee te maken heeft. ‘Op een dag, en niemand weet welke dat is, is er een zogenaamde “gamechanger”. Het boek dat iedereen wil lezen. Daarna zie je een enorme opgang in de populariteit van het genre, waarin de vele volgers profiteren. En onvermijdelijk krijg je daarna een neergang; dat wil niet zeggen dat de kwaliteit van boeken ineens achteruit holt. Maar het publiek bepaalt dat het Nederlandse boek “uit” is.’  

Thrillerschrijver en oud voorzitter van het GNM Charles den Tex benadrukt dat succes niet maakbaar is. ‘Je kunt het niet afdwingen en het is ook niet iets waar je recht op hebt. Je moet er altijd aan blijven werken en je moet af en toe wat geluk hebben. Je kunt een hartstikke goed boek schrijven en toch niet de bestsellerlijst halen.’

De sleutel tot succes

Kuijt is er een voorstander van om meer en serieuze aandacht van de pers en handel in te bouwen voor slim geconstrueerde thrillers, die bovendien goed geschreven zijn. Boekverkoper en ex-lid van het panel van De Wereld Draait Door Wim Krings valt hem daarin bij. In zijn rol als boekverkoper probeert hij daarom onbekende schrijvers voor te stellen aan het publiek: ‘Als door heel Nederland boekverkopers zo bezig zijn, kunnen we nieuwe schrijvers groot maken. Kijk naar Jeroen Windmeijer, Frederik Baas en Walter Lucius. Dat gaat niet altijd even gemakkelijk.’  

Soraya Vink, thrillerredacteur bij Hebban, pleit voor meer zichtbaarheid van de Nederlandstalige thriller, die vaak ondergesneeuwd wordt door al het thrillergeweld uit het buitenland: ‘Dat begint met zichtbaarheid, waarbij we op Hebban de Nederlandse Thriller Tiendaagse hebben om juist de Nederlandstalige thrillerschrijver in de spotlight te zetten. Die heeft het namelijk niet altijd gemakkelijk als er in dezelfde maand ook nog gemiddeld acht giganten uit het buitenland worden gepresenteerd. Ook de Spannende Boeken Weken, georganiseerd door de CPNB, mogen best wat meer trots voor de Nederlandstalige thriller laten zien. Het Boekenweekgeschenk voor de Boekenweek is bijna altijd (met uitzondering van 2001 toen Salman Rushdie werd gekozen) door een Nederlandstalige schrijver geschreven, waarom kan dit niet bij het geschenkboek voor de Spannende Boeken Weken? Het spannende geschenkboek is bijvoorbeeld nooit door een Belgische thrillerschrijver geschreven.’    

Kroon op het werk

De Gouden Strop is het in Nederlands taalgebied een prijs die er jaarlijs voor moeten zorgen dat de thriller van eigen bodem weer een podium krijgt, vlak voor het begin van de Spannende Boeken Weken (voorheen de Maand van het Spannende Boek). Hoe belangrijk is de Gouden Strop eigenlijk nog voor het genre? Mede omdat er na de laatste uitreiking verschillende kritische geluiden hoorbaar waren.  

De Gouden Strop is nog steeds
heel belangrijk.
- Charles den Tex

‘De Gouden Strop is nog steeds heel belangrijk,’ zegt Charles den Tex. ‘De impact van de prijs is de afgelopen jaren wat ingezakt en we moeten proberen daar iets aan te doen. In de huidige boekenmarkt is dat niet eenvoudig, de concurrentie is groot en het wordt almaar moeilijker om de kanalen te vinden die niet alleen de bekendheid van een titel vergroten maar ook de verkoop.’

‘In het kader van de aandacht en het aanzien is de Gouden Strop van groot belang,’ aldus Peter Römer. ‘Het spannende boek is het belangrijkste genre in de boekhandel, daar worden verreweg de meeste boeken van verkocht. Het is een volwassen en serieus te nemen genre.’  

Als boekverkoper moet Wim Krings helaas concluderen dat de winnende titel van de Gouden Strop het vaak niet goed doet in de winkel. ‘Daarnaast moeten auteurs ook investeren in hun eigen toekomst en veel meer in het land doen en dat voor een relatief laag bedrag doen: kosten gaan voor de baat uit,’ concludeert hij.    

De thriller in de spotlight

Door de Maand van het Spannende Boek in te korten tot de Spannende Boeken Weken brengt de CPNB meer focus aan om de thriller in het zonnetje te zetten. Persvoorlichter Job Jan Altena legt uit dat de verandering van de campagne wat aanpassingsvermogen vergt maar dat er met tevredenheid wordt teruggekeken op de editie van vorig jaar: ‘Nederlandstalige spannende boeken zorgden tijdens de Spannende Boeken Weken 2017 zelfs voor een omzetstijging van 13% in vergelijking met het jaar daarvoor. Daarmee is de trend van wat magerdere jaren stevig gekeerd.’ Dit jaar treedt Anniko van Santen opnieuw naar voren als juryvoorzitter van de Gouden Strop 2018 en wordt er door de CPNB naar gestreefd om opnieuw media aandacht te genereren voor spannende boeken. ‘Zelf heb ik ervaren dat de belangstelling van media voor spannende boeken enthousiast was. Zo kwamen meerdere titels, maar zeker ook onze Geschenkauteur (Deon Meyer, red.) mooi voor het voetlicht, zowel in kranten, tijdschriften maar ook op televisie (RTL Late Night) en radio (Radio 2).’  

Soraya Vink vindt dat er nu wel sprake is van een duidelijkere focus nu de Maand van het Spannende Boeken is ingekort tot de Spannende Boeken Weken. Toch mist zij iets in de huidige opzet: ‘Wat ik wel mis in deze opzet van de Spannende Boeken Weken is de (actieve) connectie met de lezer. Als je naar de Engelse, Spaanse en Scandinavische misdaadfestivals kijkt, ervaar ik toch wel een vorm van jaloezie als ik zie hoeveel mensen er daar op de been komen om hun enthousiasme voor het spannende boek te delen. Het zou toch fantastisch zijn om zoiets te realiseren voor Nederlandstalige thrillerfans nu de Avond van het Spannende Boek verleden tijd is? Uiteraard is daarvoor wel een goede organisatie vereist waarbij de CPNB, uitgevers en auteurs elkaar weten te vinden om een front te vormen.’

Blijven vechten

Wat maakt de Nederlandstalige thriller bijzonder om voor te blijven vechten? Het is een vraag die in deze ronde werd voorgelegd aan de vertegenwoordigers om hen met een kritische blik naar de huidige staat van thrillers van eigen bodem te kijken. Ten slotte heeft de Nederlandstalige thrillerschrijver net zoveel recht van spreken als een van Scandinavische afkomst, toch?   

Niet meer lukraak elk manuscript op de markt gooien
dat geschreven is door iemand die een thrillerworkshop
heeft gevolgd op een zeilschip of onder de Portugese zon. 
- Peter Kuijt

‘De thriller van vaderlandse bodem is het waard om te blijven koesteren,’ zegt Peter Kuijt. ‘Uitgevers zouden meer aandacht moeten schenken aan hun Nederlandstalige auteurs, de opeenvolgende jury’s van de Gouden Strop hameren daar niet voor niets op. Niet meer lukraak elk manuscript op de markt gooien dat geschreven is door iemand die een thrillerworkshop heeft gevolgd op een zeilschip of onder de Portugese zon.’   

Soraya Vink daagt schrijvers uit om een ruimere blik naar de verborgen kanten van Nederland toe te passen: ‘Nederland is een land van uitersten; kijk maar eens op provinciaal niveau. In Zeeland waan je je aan de kust, terwijl je in de Achterhoek de landelijke rust kan opsnuiven terwijl je dichtbij de Duitse grens bent. Ik denk dat er nog veel te halen valt op het gebied van regiothrillers, een concept dat in Duitsland al veel bestsellers heeft voortgebracht met thrillerschrijfster Nele Neuhaus als succesvol voorbeeld. De combinatie van setting met de bijbehorende merkwaardigheden van een provincie en misdaad lijkt mij een interessant idee om uit te werken in een reeks boeken.’

Nederland heeft best een bijzondere misdaadgeschiedenis
als je deze vergelijkt met andere landen.
- Soraya Vink

Daarnaast haalt ze de misdaadgeschiedenis van ons kikkerlandje aan: 'Nederland heeft best een bijzondere misdaadgeschiedenis als je deze vergelijkt met andere landen. Vanuit films en televisieseries krijgen we algauw het idee dat de Verenigde Staten dé plek is waar een seriemoordenaar rondloopt, waardoor het lijkt dat spanning en sensatie thuishoort in die hoek. Vanuit mijn interesse lees ik regelmatig vakbladen van de politie waarin onderzoeken uitgevoerd door TGO’s (Team Grootschalige Opsporing) worden geanalyseerd. Het is zo ongelofelijk boeiend om te zien wat de drive van deze rechercheurs is. Vorig jaar mocht ik na het geven van een lezing een kijkje nemen op verschillende afdelingen van het NFI (Nederlands Forensisch Instituut) en ik was onder de indruk van het werk dat daar dagelijks verricht wordt op het gebied van forensische opsporing. In een land waar misdaadbestrijding nog steeds hoog op de agenda staat, misschien mede door de negatieve berichtgeving in de media die regelmatig voorbijkomt, word je als thrillerschrijver ook geprikkeld om je te verdiepen in deze materie zodra je deze wereld beschrijft.'  

Charles den Tex is er een voorstander van om de trots voor de thrillers van eigen bodem te blijven benadrukken: ‘Als je iets maakt waar je trots op bent, wil je dat er aandacht voor is en niet alleen maar omdat aandacht lekker is. Aandacht voor wat je hebt gemaakt, of het goed is of slecht. Niets is zo frustrerend als te worden genegeerd.’  

Ook boekverkoper Wim Krings is van mening dat het strijden voor kwalitatief goede Nederlandstalige thrillers noodzakelijk blijft, waarbij hij vooral de geloofwaardigheid van een verhaal hoog in het vaandel heeft: ‘Ik zou zeggen: uitgevers, boekhandel, pers verenigt u!’  

Alle interviews en artikelen van de Nederlandse Thriller Tiendaagse staan hier keurig op een rijtje.

Waar gaat jouw voorkeur naar uit: een thriller uit het buitenland of eentje van eigen bodem? En waarom eigenlijk? Laat het weten in een reactie onder dit artikel!