Dwalen door Leesbaar Amsterdam

Leesbaar Amsterdam is een project dat behoorlijk veel tijd heeft gekost in de voorbereiding. Waar en hoe is het allereerste sprankeltje van dit idee ontvlamd?

'Klopt. Erik Nieuwenhuis kwam in de herfst van 2011 op me af met de vraag of ik er voor voelde een soort citatenkaart te maken van Amsterdam. Hij legde uit dat hij zelf een dergelijke kaart in St. Petersburg had gekocht voor zijn vrouw (die o.a. uit het Russisch vertaalt). Hij beschreef die kaart en ik begreep het meteen: een kaart die bestaat uit letters, woorden, citaten. En omdat ik zelf al een aantal jaren citaten over Amsterdamse straten, pleinen, grachten en parken verzamelde dachten we snel klaar te zijn. Little did we know.'  

Waarom denk je dat het zo belangrijk is om die citaten op deze manier te bewaren en tonen? Vind je het belangrijk om te voorkomen dat (oudere) boeken in de vergetelheid raken of is het ook een liefde voor de stad Amsterdam die dit project voedde?  

'Het was een combinatie van Amsterdam-liefde (van twee, later drie niet in Amsterdam geboren initiatiefnemers), maar vooral een liefde voor kaarten, voor geografie, in combinatie met literatuur. Ons idee was: als je al die citaten bij elkaar zet, dan maak je niet alleen een ode aan literair Amsterdam, maar ook een kaart waar je al lezend op een virtuele manier door de stad kunt wandelen. Vandaar ook de naam: Leesbaar Amsterdam.' 

Hoe is de samenwerking verlopen met dit team van schrijvers en vormgever? Zijn er felle discussies geweest over de ruimte die een bepaald citaat wel of niet mocht innemen?  

'Zeker, die discussies waren er altijd en veel en die waren heel gezond. Met z’n drieën moesten we natuurlijk eerst bepalen hoe groot de leesbare stad moest worden die we in gedachten hadden: alleen het oude deel en de grachtengordel of ook de 19e eeuwse wijken en zelfs nog verder? Met elke vergadering werd de kaart groter en de hoeveelheid citaten die daarvoor benodigd waren ook. En heel boeiend waren daarbij de afwegingen: Van wie is het museumplein? Van Mulisch of van iemand anders? En hoeveel Nescio of Theo Thijssen kan de stad bevatten?'  

Is het puur voor literaire Amsterdammers leuk of denk je dat lezers in heel Nederland de kaart aan de muur willen hebben?  

'Ik denk dat het lang niet alleen voor literair geïnteresseerde Amsterdammers is. In de eerste plaats omdat de schrijvers die over Amsterdam schreven overal vandaan komen (zelfs uit het buitenland: Ian McEwan). Amsterdam is nu eenmaal een stad gevuld met provincialen (zoals wij zelf). In de tweede plaats zijn deze schrijvers de bekende Nederlandse schrijvers: van Reve tot Deelder, van Vondel tot Grunberg. En in de laatste plaats is het gewoon een prachtig grafisch beeld, zo’n stad die alleen maar uit citaten bestaat.'  

Worden er wandelingen georganiseerd langs de meest beroemde citaten? Misschien met een verhalenverteller of voorlezer?  

'Daar hebben we wel over gedacht, en daar zijn ook ideeën over. Misschien vanaf het voorjaar. Nu zijn we vooral bezig om de kaart overal in (boek)winkels te krijgen: want dat doen we allemaal zelf. Op het fietsje of met de Greenwheels.'  

Zijn er fysieke aanwijzingen te zien op citaatlocaties?

'In elk citaat staat een verwijzing naar de locatie. Dus je hoeft als kijker/lezer niet altijd te raden waar iets staat, want het staat er gewoon in, in de tekst. In het Vondelpark hebben we bijvoorbeeld een citaat van Carmiggelt en dat luidt: “Toen ik de oude man die in het Vondelpark stond enige meters gepasseerd was, riep hij me na: ‘Hé, kom eens hier.’ Ik draaide me om en liep naar hem toe. ‘Wat is er?’ vroeg ik. ‘O nee, ik bedoel u niet,’ antwoordde hij. ‘Ik bedoel m'n hondje. Die kleine zwarte daar.’” Verder hebben we maar liefst drie registers gemaakt – onder leiding van eindredacteur Bob Polak: op coördinaat, op plaats (straat/plein) en op auteur.'  

Als je nu ontdekt dat je een relevant citaat bent vergeten, hoe erg baal je dan?

'Heel, heel erg. En misschien gebeurt het. Maar we hebben natuurlijk zoveel mogelijk geprobeerd om de echte klassiekers op de goede plek te zetten: Bloem op de Dapperstraat, de Sarphatistraat is van Nescio, de Lauriergracht van Multatuli, Anne Frank op de Prinsengracht en Canaponi roeit over de Herengracht.'  

Lees je na jarenlang citaten spotten op een andere manier boeken nu? Met een notitieblok binnen handbereik en een herziene uitgave zodra er iets herdrukt moet worden?  

'Ik lees sowieso altijd met potloodje in de aanslag, maar niet altijd om dit soort citaten te vangen. Maar het klopt wel dat we nu natuurlijk veel oplettender romans en gedichten lezen waar Amsterdam een rol in speelt. We krijgen ook wel tips van allerlei mensen: hebben jullie wel aan x of y gedacht? Meestal wel, maar soms zitten er gouden tips tussen. ‘Volgende druk,’ roepen we dan.'  

Als een lezer de kaart bestudeert en ontdekt dat een zeer relevant citaat mist, kan het dan getipt worden voor een bijzondere vermelding of een komende herdruk, of acht je die kans heel erg klein?  

'Nee, zeker, doen!'  

Wat is je meest favoriete citaat en bij welke straat en welk boek hoort het?

'Olympisch stadion, Henk Spaan':

Een grijze zondag in vak B

De geur van opa’s winterjas

dws moest tegen mvv

Zacht sneeuwde het sigarenas     

Heb je voor bepaalde straten echt moeite moeten doen om citaten te vinden?  

'Absoluut. De binnenstad is geen probleem, maar hoe verder je naar de buitenwijken gaat hoe lastiger het is. Hoeveel citaten zijn er te vinden over het Science Park in de Watergraafsmeer, of over de Borneokade?'

Het behang is een fascinerende vorm van ‘leesbaar Amsterdam’. Op hoeveel muren prijkt het inmiddels al?  

'Nog geen een, helaas. Maar ik verwacht binnenkort wel meer. Het is een schitterend gezicht, zo’n enorme citatenkaart op een wand.' 

Ik las dat er plannen zijn voor andere steden en locaties. Welke stad is nu aan de beurt? Kunnen lezers suggesties doen?

'Zeker. Maar wij gaan eerst aan de slag met Leesbaar Nederland. O nee, eerst uitpuffen, want hier zit vier jaar werk in. Wel leuk werk, maar ook wel zeer energie- en tijdvretend. Maar dat hadden we er graag voor over.'

Giveaway

In samenwerking met de makers van Leesbaar Amsterdam geven we één A0 plano kaart, één A1 gevouwen kaart en één bladerboekje met deelkaarten weg. Om kans te maken op een van deze citatenverzamelingen zet je in een reactie onder dit artikel welk citaat jij kent over een stad, dorp of lokatie inclusief titel en auteur van het boek. Het hoeft in dit geval niet Amsterdam te zijn. Veel succes!