Leesclub Klassieker: 'De passievrucht' van Karel Glastra van Loon

De passievrucht kende bij verschijnen in 1999 veel succes – ook al waren niet alle recensies even juichend –, werd bekroond met de Generale Bank Literatuurprijs (inmiddels ECI Literatuurprijs) en groeide in de jaren nadien uit tot een leesclubfavoriet en een populair ‘lijstboek’ voor middelbare scholieren. Herdrukken volgden elkaar in hoog tempo op en in veel landen werd de roman in vertaling uitgebracht. In 2003 ging de film naar het boek in première en in 2013 was in de Nederlandse theaters ook een toneelbewerking van de roman te zien. De passievrucht van de te vroeg gestorven Karel Glastra van Loon (1962-2005) is wat je noemt een moderne klassieker.

De passievrucht was de eerste roman van journalist en televisiemaker Karel Glastra van Loon, die in 1997 debuteerde als fictieauteur met Vannacht is de wereld gek geworden, een bundel verhalen gebaseerd op zijn ervaringen als verslaggever van het weekblad Nieuwe Revu. Nadien zouden nog maar twee romans volgen: Lisa’s adem (2001) en De onzichtbaren (2003), beide aanzienlijk minder succesvol dan hun voorganger.

Schokkende boodschap

Op de eerste pagina’s van De passievrucht wordt ik-verteller Armin Minderhout geconfronteerd met een bericht dat zijn leven grondig verandert. Een arts vertelt hem dat hij lijdt aan het syndroom van Klinefelter, een afwijking van de geslachtschromosomen. Dat betekent dat Armin onvruchtbaar is en dat ook altijd geweest is. Bepaald een schokkende boodschap voor iemand die vader is van een dertienjarige zoon, Bo. De moeder van de jongen is tien jaar geleden overleden en kan dus geen licht meer op de zaak werpen. Armins huidige partner Ellen was een hartsvriendin van deze Monika, maar zegt ook van niets te weten. Beroofd van zijn zekerheden en zijn zelfbeeld begint Armin aan een gedreven zoektocht naar de ‘dader’: de man met wie Monika hem bedrogen moet hebben.

Die zoektocht geeft De passievrucht een thrillerachtige kant en deze sterke plot zal zeker een belangrijke rol gespeeld hebben bij de grote waardering die het boek van lezers kreeg. De uit 45 korte hoofdstukken opgebouwde roman beschrijft in scènes die in het verleden spelen ook Armins leven met Monika, de ontwikkeling van de relatie met zijn veronderstelde zoon en de rouwperiode na Monika’s dood, toen Armin zich verloor in drank maar voor Bo bleef zorgen en uiteindelijk ‘gered’ werd door Ellen.

Perspectief

De lezer krijgt alle informatie aangereikt door de ik-verteller Armin. Een perspectief waar Glastra van Loon pas in tweede instantie voor koos: ‘Mijn aanvankelijke plan om het verhaal in de hij-vorm te vertellen vanuit een alwetende verteller liet ik varen, omdat de lezer er met een ik-figuur veel dichter op komt te zitten. (…) Het mooie van die vorm is dat de lezer alleen die informatie bezit die de verteller heeft. Je zoekt met hem mee’ (interview in de Volkskrant, 25 oktober 1999). De jury van de Generale Bank Literatuurprijs prees De passievrucht omdat het ondanks het feit dat ‘intrige, thematiek en structuur verre van eenvoudig zijn’ een ‘opmerkelijk licht’ boek is.

Dader

De passievrucht is inderdaad meer dan een (in dit geval vrij letterlijke) whodunit: het boek stelt ook de vraag hoe goed je een ander kunt kennen, zelfs degene die je het meest na staat. En de roman werpt de vraag op wat de relatie en de liefde bepaalt tussen een volwassene en een kind dat aan diens zorg is toevertrouwd. Draait alles om de genen of is de omgeving bepalend? Nature of Nurture? Dat Armin werkt als corrector voor een wetenschappelijke uitgeverij geeft Glastra van Loon de kans om veel weetjes (en vragen) met betrekking tot genetica, biochemica, de evolutietheorie en aanverwante zaken in zijn roman te verwerken. ‘Ik hoop dat de vragen die in mijn boek worden opgeworpen ook na de oplossing van het dadervraagstuk nog een tijdje in de hoofden van de lezers blijven rondwaren’, zei Glastra van Loon in het bovengenoemde interview kort na de uitreiking van de Generale Bank Literatuurprijs. De roman bracht lezers zeker tot nadenken, hoewel het in de discussies toch veel ging over de geloofwaardigheid van de uiteindelijke ontknoping.

Frank Hockx