Leesclub Klassieker: 'Jane Eyre' van Charlotte Brönte

Op 21 april is het tweehonderd jaar geleden dat de oudste van de drie schrijvende Brontë zussen werd geboren. Dat leidt - uiteraard vooral in Engeland - tot veel herdenkingsactiviteiten. Veel informatie hierover vind je bij The Brontë Society.

‘A plain tale with few pretensions.’ Zo omschrijft in het voorwoord bij de tweede druk de auteur Currer Bell ‘zijn’ roman Jane Eyre. Het boek is gepubliceerd onder een mannelijk pseudoniem en heeft dan al het nodige rumoer teweeggebracht. Tot hen die kritiek hebben op het boek (‘those in whose eyes whatever is unusual is wrong’) richt de auteur zich ook: ‘Conventionality is not morality. Self-righteousness is not religion. To attack the first is not to assail the last.’ De auteur van Jane Eyre is een vrouw: Charlotte Brontë, een van de drie schrijvende zussen Brontë die in 1846 gezamenlijk debuteerden onder mannelijk pseudoniem met Poems by Currer, Ellis and Acton Bell.

Thornfield Hall

Jane Eyre is het door de titelheldin zelf vertelde verhaal van een weesmeisje dat na ruwe jaren op de kostschool een baan vindt als gouvernante bij de oudere Mr Rochester op het landgoed Thornfield Hall, waar ze zorgt voor zijn onwettige dochter. De levendige maar niet bijzonder knappe Jane en de door het leven getekende Rochester worden verliefd en plannen een huwelijk. Dat wordt verhinderd door de onthulling dat Rochester al getrouwd is. Zijn ‘geesteszieke’ vrouw leeft in afzondering op zolder. De geliefden worden gescheiden en vinden elkaar pas terug na een tragische gebeurtenis. "Lezer, ik trouwde met hem", luidt de eerste zin van het slothoofdstuk.

Mrs Rochester

Het verhaal bevat onwaarschijnlijkheden, de toon is soms melodramatisch, maar toch is Jane Eyre een van de klassiekers uit de wereldliteratuur. De betekenis ligt vooral in de voor die tijd openhartige beschrijving van liefdesgevoelens van een vrouw. De ‘opsluiting’ van de eerste Mrs Rochester is in feministische interpretaties van de roman wel gezien als symbool voor de onderdrukking van vrouwelijke creativiteit en seksualiteit. Meer psychoanalytisch gerichte interpretaties typeren de eerste Mrs Rochester als de zwarte kant van titelheldin Jane Eyre. De roman is vaak verfilmd en voor toneel bewerkt en diende als inspiratiebron voor andere auteurs. Zo koos Jean Rhys als hoofdpersoon voor haar ook al klassieke roman Wide Sargasso Sea (1966) als hoofdpersoon de ‘waanzinnige’ eerste Mrs Rochester.

Brussel

In 1842 kwam Charlotte, samen met zus Emily, naar Brussel, waar ze verbleven in Pensionnat Heger, een ‘degelijke school voor jongedames’. Met name voor Charlotte was het verblijf in Brussel een ingrijpende periode: ze raakte verliefd op Constantin Heger, de heer des huizes. Hij komt in haar boeken terug, in Vilette en in Jane Eyre, in de gedaante van Paul Emmanuel en meneer Rochester. Jolien Janzing schreef met De meester een roman over deze geheime liefde van Charlotte in Brussel. In het voorjaarsnummer van De Boekensalon wandelen we met Janzing door het Brussel van de Brontës. Op de website Brontë in Brussel leidt Jolien Janzing je rond.

Frank Hockx