Leesclubboek van de Maand: 'Aquarium' van David Vann

Aquarium

Caitlin is twaalf jaar en woont met haar moeder Sheri in een klein appartement naast het vliegveld van Seattle, in een troosteloze betonbuurt. Elke dag gaat Caitlin na schooltijd naar het aquarium, waar ze uren doorbrengt met kijken naar vissen en andere onderwaterdieren, totdat haar moeder klaar is met werken en haar komt ophalen.

In het aquarium ontmoet Caitlin een oude man, die net als zij gefascineerd is door alle bijzondere zeedieren. Ze praten met elkaar, wisselen kennis uit en zo ontstaat er langzamerhand een vriendschap tussen hen.

Als Caitlin haar moeder vertelt over de oude man denkt Sheri dat haar dochter belaagd wordt door een kinderlokker. Ze zorgt ervoor dat de politie aanwezig is bij een volgend bezoek van Caitlin aan het aquarium. Dan blijkt dat de oude man Sheri’s vader is, wiens bestaan ze tegenover haar dochter altijd heeft verzwegen.

Dit vormt de opmaat tot heftige gebeurtenissen in een roman die laat zien hoe traumatische ervaringen, opgelopen door een ouder, kunnen worden doorgegeven aan latere generaties. Belangrijke motieven zijn schuld en daarmee samenhangende zaken als boetedoening en wraak en vergiffenis, (het verlangen naar) familie, geborgenheid en liefde.

David Vann

David Vann (1966) woonde de eerste zes jaar van zijn leven in Alaska. Na de scheiding van zijn ouders verhuisde hij met zijn moeder en zus naar Californië. Toen hij dertien was, schoot zijn vader zichzelf door het hoofd. Hierover schreef Vann het indringende Legende van een zelfmoord (in het Nederlands verschenen in 2010). Geen uitgever wilde het publiceren, en het manuscript verdween in een la.

Vann werkte jarenlang als kapitein, maar zijn loopbaan op zee eindigde desastreus: tijdens een storm brak zijn boot doormidden. Hij publiceerde hierover het non-fictieboek A Mile Down: The True Story of a Disastrous Career at Sea.

Toen de novelle Sukkwan Island uit Legende van een zelfmoord een literaire prijs won, kon Vann naast een hoogleraarschap een literaire carrière beginnen. Sindsdien schreef hij elk jaar een roman. In het Nederlands verschenen sinds zijn debuut de romans Caribou Island (2011), Aarde (2012), Goat Mountain (2013) en Aquarium (2015).

Discussietips

1. Verteller Caitlin is 32 als ze de gebeurtenissen beschrijft die haar leven op haar twaalfde ingrijpend veranderden. Hoe zou jij het meisje van destijds karakteriseren? Hoe verhoudt die zich tot de volwassen Caitlin, die op een paar momenten een glimp van zichzelf laat zien? 
2. Hoe typeer je de relatie van Caitlin met haar moeder Sheri? En die van Sheri met haar eigen moeder? Welke overeenkomsten en verschillen zie je? 
3. David Vann gebruikt de metafoor van de onderwaterwereld/het aquarium op verschillende manieren. Welke voorbeelden vind je hiervan in het boek? 
4. Wat betekent de onderwaterwereld voor Caitlin, wat zoekt zij hierin? 
5. Welke functie vervullen de personages Steve en Shalini in het verhaal? 
6. Sheri brengt Caitlin in de situatie waarin zijzelf jarenlang heeft verkeerd. Hoe beoordeel je Sheri’s gedrag? In NRC Handelsblad (8 mei 2015) schrijft Jan Donkers over Sheri: ‘kan woede zó ver en diep gaan?’. Wat denk jij? 
7. Wat deed het lezen van deze gewelddadige scènes met je?
8. Grootvader geeft Sheri min of meer een uitleg over waarom hij zijn gezin in de steek liet. Vind je zijn verklaring plausibel? Waarom wel/niet? 
9. Caitlin worstelt met de vraag hoe je tot vergeving komt. Waarom vindt ze het zo moeilijk om haar moeder te vergeven? In hoeverre kun je je hierin verplaatsen? 
10. Welk effect hebben de vooruitwijzingen in het verhaal, door de terugblikkende, volwassen Caitlin? 
11. Betty de Boeck (Cutting Edge, 1 mei 2015) vindt het slot van de roman niet geloofwaardig genoeg, het zou te sprookjesachtig zijn en te gemakkelijk. Ben je het met haar eens? Waarom wel/niet? 
12. Nadat Sheri haar vader heeft teruggezien, verandert de roman sterk van toon. Hoe heb je deze omslag ervaren? 
13. Hoe heb je de scènes tussen Caitlin en Shalini ervaren? 
14. In De Standaard (31 oktober 2015) stelt interviewer Vicky Vanhoutte  dat Vann door middel van het landschap iets zegt over zijn personages en hun angsten, waarop hij antwoordt: ‘Het is de kern van mijn boeken’. In hoeverre zie je dit terug in Aquarium? 
15. Leonie Breebaart (Trouw, 11 april 2015) stelt dat je Aquarium behalve een ‘aanklacht tegen armoede’ ook een ‘feministische roman’ zou kunnen noemen. Wat vind je van die stelling?   

Discussietips ontwikkeld door Vivian de Gier. © NBD Biblion