Leesclubboek van de Maand: ‘En de akker is de wereld’ van Dola de Jong

En de akker is de wereld

Vlak voor het uitbreken van de oorlog in 1940 trekt het jonge stel Aart en Lies met hun woonwagen vanuit Nederland naar Tanger. Onderweg ontfermen ze zich over verschillende kinderen die in de oorlogschaos hun ouders zijn kwijtgeraakt. In Tanger proberen ze onder erbarmelijke omstandigheden een nieuw leven op te bouwen. De Jong plaatst haar geliefde thema, volwassen worden, tegen de achtergrond van een stad in oorlogstijd. Ze portretteert vroegwijze, illusieloze, ontwortelde kinderen die toch iets van het leven proberen te maken.

Het paar naar wie De Jong Aart en Lies modelleerde, leefde echt in 1940 in Tanger in hun woonwagen. Ook de Nederlandse consul en zijn familie, die een belangrijke rol spelen, tekende ze naar de werkelijkheid. Ze schreef aan haar uitgever dat de vluchtelingen het slachtoffer van politiek, bureaucratie, onverschilligheid en hebzucht waren. Een analyse die ook vandaag nog geldig is.

Dola de Jong

Dola de Jong werd in 1911 in Arnhem geboren in een joods gezin. Van haar vader mag ze geen danseres worden, maar een loopbaan in de journalistiek vindt hij uiteindelijk wel acceptabel. Dola verhuist naar Amsterdam, waar ze alsnog danslessen neemt, en schrijft onder andere voor Het Vaderland, De Telegraaf, HetAlgemeen Handelsblad en De Groene Amsterdammer. In 1939 publiceert ze haar eerste roman, Dans om het hart.

In 1940 voelt ze de dreiging van de oorlog en vertrekt naar Tanger in Marokko.Daar treft ze haar verloofde, de schilder Jan Hoowij, die de reis met zijn schip heeft gemaakt. Op 9 mei 1940 trouwen ze. Omdat ze vanwege de oorlog niet verder kunnen reizen, blijven ze geruime tijd in Tanger, tot ze in 1941 op een omgebouwd oorlogsschip mee kunnen reizen naar New York. In Amerika schrijft ze het kinderboek The Level Land, dat in 1943 verschijnt.

Als ze bij haar uitgever haar plannen vertelt voor een roman over haar tijd in Tanger, levert haar dat een voorschot op dat het mogelijk maakt om het boek daadwerkelijk te schrijven. In 1945 verschijnt And the Field is the World, dat enthousiast wordt ontvangen. De Jong maakt zelf de Nederlandse vertaling die kort na de oorlog verschijnt.

Discussievragen

1. Waarom zijn Aart en Lies uit Nederland vertrokken? 
2. Waarom hebben ze de kinderen meegenomen? 
3. Hoe denk je over de manier waarop ze met de kinderen omgaan? 
4. Hoe zou je hun relatie omschrijven?
5. De auctoriale verteller wisselt voortdurend van perspectief. Hoe heb je dat ervaren?
6. De Jong schrijft veel vanuit het perspectief van de kinderen. Is de roman voor jou een jeugdroman of een boek voor volwassenen? Waarom?
7. Er komen aparte relaties in de roman voor: Aart en Lies, Hans en Marga, Manus en Loeba, Hans en Maria. Hoe typeer je deze relaties?
8. Welke rol speelt Manus in de roman?
9. Hoe denk je over het doortastende optreden van Hans?
10. Hoe zou je de karakters van de verschillende kinderen omschrijven: Hans, Rainer, Maria, Loeba, Berthe en Pierre?
11. Op welke manieren proberen de kinderen zich staande te houden?
12. Hoe denk je over mevrouw Van Balekom, de vrouw van de consul?
13. Welke rol speelt Zus in het gezin van de consul?
14. Volgens Zus horen liefdadigheid en luizen bij elkaar (p. 166). Wat bedoelt ze daarmee? In hoeverre ben je het met haar eens?
15. Waarom voelt Maria zich aangetrokken tot Zus?
16. Waarom vindt Maria het zo belangrijk dat ze hoort dat de klok stil staat (p. 177)?
17. De akker wordt steeds minder belangrijk in de roman. Waarom heet de roman dan toch naar de akker?
18. Wat gebeurt er op het laatst met Lies volgens jou?
19. De roman eindigt met een belevenis van Hans. Waarom juist met hem, denk je?
20. Hoe gaat het met de anderen verder volgens jou?
21. Op welke manier houdt de roman ons een spiegel voor?    

Discussietips ontwikkeld door Marlene Lunter. © NBD Biblion

Klik hier voor eerdere afleveringen van het Leesclubboek van de Maand.