Kim ten Tusscher beantwoordt lezersvragen: 'Ik ben een magisch boek'

Een buitenkansje voor de aspirant-schrijver, want er werden erg veel vragen gesteld over het schrijfproces en die beantwoordt Kim uitvoerig. Komend weekend is de auteur te vinden op Elfia, de Elf Fantasy Fair in Arcen.

Wat was je aan het doen terwijl je het idee voor de serie bedacht? Zoals bijvoorbeeld Suzanne Collins die tv keek en zat te zappen tussen een realityshow en beelden van de Irakese oorlog toen ze het idee voor de hunger games kreeg.

Kim: 'Tijdens het schrijven van de Lilith-trilogie besefte ik al hoe rijk het verhaal van Meaghun zou kunnen zijn en zodra ik klaar was met Geboren in Licht begonnen de radertjes echt goed te werken. Ik pik zeker dingen mee die ik op tv zie, zoals Suzanne Collins, maar het is voor mij achteraf heel lastig om te herinneren wat het nu precies was. Er zijn zoveel inspiratiebronnen: andere culturen, tv-programma’s, muziek. Voor mijn volgende serie kan ik de vraag veel beter beantwoorden. De dingen die ik zie over de Syrische vluchtelingen, maar vooral ook de reacties op hen in de media, kan ik heel goed gebruiken voor een van de verhaallijnen. Het is echter niet zo dat ik na het zien van die beelden dat personage heb bedacht, het is meer andersom: ik zocht nog iets voor dit personage en dit was wat miste.'

In Jager is vervolging, van zuiver bloed zijn en de steeds verminderende rechten van 'halfbloedjes' een belangrijk thema. (Op een gegeven moment moeten ze zelfs witte lapjes op hun kleding dragen.) Heb je je daarbij laten inspireren door bepaalde perioden uit de geschiedenis (bijv. WOII)? En doe je research voor je aan zo'n project begint?            

Kim: 'Ik ben niet heel bewust bezig met waar ik mijn inspiratie vandaan haal, maar WOII zal ongetwijfeld zijn weg vinden naar mijn verhalen. Op mijn leeslijst voor school stonden zoveel boeken over de oorlog dat mijn leraar me nadrukkelijk verbood om er nog meer met dat thema op te zetten. En natuurlijk is de link tussen de witte insignes die de Gezuiverden dragen en de Jodenster eenvoudig gelegd, ook al is het in mijn boeken een teken van trouw aan de Godin. In principe zou je met dit teken minder vervolgd moeten worden, maar ja, zo voelt dat in de praktijk natuurlijk niet. Ik denk echter dat de geschiedenis van de Noord-Amerikaanse Indianen een veel duidelijkere inspiratiebron voor me is. Niet alleen ben ik drie maanden bij de Lakota geweest, ik heb er ook ontzettend veel over gelezen (helaas kon ik over dit onderwerp geen Nederlandse boeken vinden die op mijn leeslijst mochten). Ook deze periode van de geschiedenis staat in het teken van onderdrukking, de ene groep die zich verheven voelt boven de andere en het heropvoeden van die mindere mensen tot fatsoenlijke burgers. Ik doe wel research, maar dat is niet heel omvangrijk. Vaak onderzoek ik de details van mijn verhaal. De grote lijnen vul ik in met de kennis die ik door mijn nieuwsgierige aard al eerder heb vergaard. Mijn boeken gaan eigenlijk vooral over de dingen waarover ik me verwonder in de echte wereld. Door erover te schrijven en het verhaal van meerdere kanten te belichten, probeer ik de geschiedenis, maar ook wat er nu nog gaande is, te begrijpen.'

In uw boeken beschrijft u vaak vervagende grenslijnen tussen 'goed' en 'kwaad'. Dat is voor mij een erg belangrijk thema. Graag wil ik weten waarom u juist dit thema zo graag wilt bespreken en waarom u dan de 'fantasie'-kant kiest om dit thema te belichten.            

Kim: 'Niets in de echte wereld is zwart of wit. Vaak bepaalt de plek waar je geboren bent hoe en wat je denkt. Hier in Nederland zijn we misschien vrijer, maar ook ik ben katholiek gedoopt, zoals de meeste mensen in mijn omgeving. Was ik een paar duizend kilometer verder naar het oosten geboren, was ik waarschijnlijk moslim geweest. Zoals je afkomst bepaalt hoe je wordt grootgebracht, bepaalt het ook vaak hoe je over een situatie denkt. Of hoe je over een ander volk denkt. Dat merk je zelfs in het klein bij ons in het dorp: kom je van voor of achter het spoor? (Mijn antwoord is dan altijd: Dat ligt eraan aan welke kant je staat.) Daarbij komt dat ik ervan overtuigd ben dat niemand iets doet zonder reden. Bijna niemand handelt met het idee om eens puur slecht te zijn. Die motivatie voor daden die wij als verwerpelijk bestempelen interesseert me enorm. Wat kunnen overtuigende beweegredenen zijn? In de echte wereld wil ik graag beide kanten van het verhaal weten, ga ik op zoek naar de nuance. Daar wil ik dus ook over schrijven. Waarom fantasy? Ik denk dat juist dit genre bij uitstek geschikt is. Religie is een gevoelig onderwerp, vooral als je er ook nog een oorlog bij betrekt. Zou ik verhalen schrijven over bestaande religies, dan heeft de lezer al meteen een oordeel klaar. Voor hij het boek ook nog maar heeft open geslagen, heeft hij waarschijnlijk al een kant gekozen. Door mijn eigen religies te verzinnen, kan ik dat vermijden. Alleen dan heb ik de mogelijkheid om op de lezer over te brengen wat ik graag wil, zonder vooroordelen uit de echte wereld. Daarbij geeft fantasy de mogelijkheid om dingen uit te vergroten. Dat is misschien het duidelijkst bij Lilith. Als zij niet in een draak kon veranderen, was ze een gewone vrouw, vervangbaar door de eerste de beste voorbijganger. Maar door haar gave speelt zij in mijn verhaal een onmisbare rol.'

In fantasyverhalen ben je niet gebonden aan de werkelijkheid en de regels zoals wij die kennen. Tot op zekere hoogte mag en kan alles. Maar toch is volgens mij geloofwaardigheid erg belangrijk in je verhalen. Hoe vind je die balans?

Kim: 'Geloofwaardigheid is juist in fantasy erg belangrijk. Je hebt immers al te maken met ongeloofwaardige zaken als magie en (in mijn geval) gedaantewisselaars, dus moet je extra je best doen om de lezer mee te krijgen. Het idee dat alles kan en mag is maar tot op zekere hoogte waar. Dat geldt vooral voordat je bent gaan schrijven. Zodra je de eerste zin op papier hebt gezet, heb je eigenlijk al regels opgesteld voor je wereld die je de rest van het boek moet volgen. Soms denk ik dat ik extreem muggenzifterig ben als het om geloofwaardigheid gaat. Ik maak mezelf soms gek door zo op alle details te letten. Dat geldt vooral voor de emoties en reacties van mijn personages. Misschien is dat gelijk waar ik de balans zoek. Door mijn personages zo menselijk mogelijk te maken, zorg ik dat de lezer herkenning vindt en dan maken de randzaken minder uit.'

Hoe heeft ze het voor elkaar gekregen om zo'n sterke wereld te creëren?

Kim: 'Dank je wel voor dit compliment! Ook hier speelt logica een belangrijke rol. Alles wat ik gebruik om het verhaal voort te stuwen, moet een logische basis in het verhaal hebben. Je moet het idee hebben dat het in het verhaal hoort, niet dat het ter plekke is verzonnen omdat ik als schrijver er anders niet meer uitkwam. De details zijn daarbij erg belangrijk, dus denk ik bewust na over de kleuren die worden gedragen en over kleine rituelen. Juist de zaken die niet opvallen hebben een enorme impact op de wereld. Ik denk dat het ook helpt dat ik geen alwetende verteller gebruik. Wat ik je vertel zijn de aannames van mijn personages, vol vooroordelen en doordrenkt met hun geloof. Ik vertel je nooit rechtuit hoe het echt zit. Daardoor voelt het echt, want wij oordelen zelf net zo makkelijk. We nemen dingen aan zonder na te vragen en veel mensen geloven ook zonder ooit zeker te weten of het de waarheid is.'  

Als ik fantasyboeken lees dan heb ik naderhand echt moeite om weer even in de realiteit te komen, ervaar je dat als schrijver ook?  

Kim: 'Veel verhalen en personages blijven in mijn hoofd hangen. Dat heb ik als ik boeken lees of films kijk. Voor mij heeft het genre daar niet zoveel mee te maken, maar meer met of het verhaal me grijpt. Als schrijver heb ik daar nog meer last van, inderdaad. Ik heb nog heel lang met Lilith in mijn hoofd gezeten voor ik aan Jager en Prooi kon beginnen en ook Meaghun en de anderen hebben nog vaak aandacht opgeëist.'  

En hoe hoop je je verder te ontwikkelen? Link jij je succes aan je verkoopcijfers of aan het aantal drukken die er worden gemaakt of gaat het meer om persoonlijk gevoel ?            

Kim: 'Mijn nieuwe verhaal wordt een uitdaging omdat ik meer verschillende verhaallijnen wil gebruiken. Tot nu toe gebruikte ik wel verschillende standpunten, maar eigenlijk zijn die allemaal nauw met elkaar verbonden. In mijn nieuwe verhaal mogen die in het begin verder uit elkaar liggen en dan langzaam samenkomen. Dat betekent ook dat ik meer moet gaan plotten, over meerdere boeken. Dat is iets wat ik tot nu toe maar weinig heb gedaan. Natuurlijk zijn verkoopcijfers en aantal drukken belangrijk, maar het gevoel is het allerbelangrijkst. De reacties die ik van lezers terugkrijg zijn me dierbaar, vooral als die bevestigen wat ik met het verhaal wilde bereiken. Ik krijg na zes boeken een steeds beter beeld van wat ik graag wil bereiken bij de lezer en weten dat ik daarin ben geslaagd, is de ultieme bevestiging.'

Wie heeft u aangespoord om te schrijven? Ik ben altijd benieuwd naar hoe een schrijver zijn eerste boek naar een uitgeverij opstuurt. Wist u van tevoren dat Jager zo'n hit zou worden? Kon u dit aanvoelen?

Kim: 'Niemand heeft tegen mij gezegd dat ik toch echt iets met schrijven moest gaan doen, maar toen ik begon kwam ik er al snel achter dat ik op de steun van mijn familie en vrienden kon rekenen. En dat is echt heel erg fijn. Jager was natuurlijk niet mijn debuut, maar ik kan je wel iets over Hydrhaga vertellen. Dat schreef ik in eerste instantie niet om uit te geven, maar toen ik klaar was dacht ik: ‘Waarom zou ik het niet opsturen. Niet geschoten is altijd mis.’ Dus stuurde ik mijn manuscript naar verschillende uitgevers. Niet echt ervan overtuigd dat het me zou lukken, maar natuurlijk wel vol goede hoop. Toen ik een contract kreeg bij Ardor House en het verhaal grondig was geredigeerd en herschreven, werd ik iets minder reëel. Ik dacht echt dat ik het nu wel even zou gaan maken. Natuurlijk was dat niet zo, niet met dat boek in ieder geval, maar het is wel een onmisbare stap in mijn carrière geweest. Ik ging er eigenlijk niet zo vanuit dat Jager en Prooi een ontzettend succes zou worden. Ik ga steeds meer schrijven wat ik graag wil vertellen en besef me steeds meer dat dat misschien niet is wat iedereen wil lezen. Natuurlijk hoopte ik er wel op, want ik geloof enorm in het verhaal, maar het bleef een gok of mensen ervoor open zouden staan. Wil men wel lezen over de (geloofs)fanatieke Meaghun, die eigenlijk fout bezig is? Het is ook een heel ander boek dan veel mensen gewend zijn van fantasy, omdat je eigenlijk vanaf het begin aanvoelt hoe het eerste deel zal eindigen. Kunnen de lezers dat wel waarderen? Gelukkig is dat wel zo en zijn de reacties heel goed.'

Hoe komen jouw verhalen tot stand? Als je aan een nieuw boek begint en de verhaallijn uitzet, heb je dan ook al een duidelijk beeld van de personages? Wat ik eigenlijk bedoel is, schrijf je een boek "van voor naar achter" of pas je achteraf nog dingen aan om bv iemand meer/ minder sympathiek, boosaardiger, sterker etc te maken?            

Kim: 'Al mijn verhalen komen tot nu toe voort uit de personages. Voor Jager en Prooi had ik een heel duidelijk idee van Meaghun en de Godin. Vanuit deze kleine kern bouw ik het verhaal vervolgens verder uit. Welk conflict ontstaat door deze personages bij elkaar te zetten? Wie heb ik daar nog meer bij nodig? Welke setting kan dit verhaal ondersteunen? Ik schrijf mijn verhalen niet van A tot Z. Ik spring van voor naar achteren en terug en schrijf die stukken waar ik op dat moment zin in heb. Dat betekent veel herschrijven, want telkens ontdek ik weer iets wat ik toch net wat eerder had moeten introduceren of wat doorwerkt in die scène die later speelt maar ik al eerder had geschreven. Die aanpassingen gelden zeker ook voor de personages, omdat ik streef naar een bepaalde opbouw in ontwikkeling en kennis. Wat onthul ik wanneer en hoe wil ik dat de lezer op een bepaald moment over iemand denkt? Dat zijn dingen die ik pas na de tijd goed kan overzien, omdat ook dan pas de volgorde van de hoofdstukken definitief wordt.'

Sommige schrijvers weten al van tevoren hoe hun reeks zal eindigen. Andere schrijvers weten dat niet en kijken wat er in hen opkomt en hoe het verhaal dan verder verloopt. Welk type schrijver bent u?            

Kim: 'Ik ben dus een organische schrijver. Ik weet slechts een paar dingen voor ik begin en de rest verzin ik al schrijvende. Het einde weet ik vaak al wel, hoewel dat natuurlijk ook nog wel eens verandert. Voor Prooi stond het echter redelijk vast. Oh, en voor mijn nieuwe verhaal moet ik juist weer meer gaan plotten, dus het is soms ook nog maar net waar een verhaal om vraagt.'

Hoe onthoud je nou in het schrijfproces wie wat gezegd en gedaan heeft etc? Het lijkt me zo moeilijk om dit 'paraat' te houden zeker als je een serie schrijft. Gebruik je daar truukjes voor of 'weet' je het gewoon.?            

Kim: 'Ik schrijf natuurlijk wel dingen op en maak lijstjes voor de belangrijkste details. Maar het meeste onthoud ik. De personages en de wereld zijn voor mij zo levend, dat dat niet echt heel moeilijk is. Het scheelt natuurlijk wel dat ik mijn verhalen tijdens het schrijven en herschrijven honderden keren lees. En ik lees de voorafgaande delen altijd nog door voor ik de laatste versie naar de uitgever stuur.'  

Je schrijft regelmatig vanuit het perspectief van niet zo sympathieke karakters/karakters die aan de verkeerde kant in het conflict staan. Hoe hou je hen menselijk/zorg je dat ze niet in karikaturen vervallen?

Kim: 'Het is belangrijk om ieder personage als de protagonist te benaderen. Elk personage wil iets bereiken, iets winnen, of dat nou de macht is of het beschermen van zijn geliefden en heeft goede redenen om juist dat te willen. Door mijn personages niet te zien als de held en de vijand, kan ik objectiever naar hen kijken. Ja, ze staan tegenover elkaar, maar ze moeten allebei (of allemaal) even goed te begrijpen zijn. Het helpt natuurlijk ook als je je bewust bent van de karikaturen. De ‘slechterik’ is vaak lelijk en in donkere kleuren gekleed, de ‘held’ is helaas nog maar al te vaak blond en knap. Ook zie je vaak dat de antagonist dingen moet doen (van de schrijver) om maar extra onsympathiek over te komen. Ik schuw mishandeling niet, maar er moet wel een reden zijn om het te doen. Ik houd er niet van om iemand zomaar iets heftigs te laten doen alleen om een schokeffect teweeg te brengen.'

Wat doe je op een dag dat je geen zin hebt om te werken? Een boek van iemand anders lezen?            

Kim: 'Geen zin om te schrijven komt vrij weinig voor. Meestal is het andersom: te veel zin en te weinig tijd. Eigenlijk is er altijd wel iets waar ik aan kan werken: een nieuw hoofdstuk daadwerkelijk uitschrijven of die ene verhaallijn nog wat beter uitplotten. Ik werk niet chronologisch van voor naar achteren in een boek, dus als ik even geen inspiratie heb voor de ene verhaallijn, begin ik gewoon aan een ander stuk. Ook als ik echt geen zin heb, maar wel schrijftijd had gepland, probeer ik me ertoe te zetten. Vaak ga ik dan wat gedachten over het verhaal op papier zetten, een beetje brainstormen over wat ik nog wil, en dan komt de flow vanzelf terug. Voor ik het weet zit ik dan weer daadwerkelijk bruikbare tekst te schrijven. Lezen doe ik eigenlijk veel te weinig en het is geen vervanging voor de keren dat ik geen zin heb. Ik merk ook dat ik tijdens het schrijven minder snel een boek pak. Ik ben een lezer die een boek in een ruk uit wil lezen, dus beginnen in een boek betekent vaak een paar avonden niet schrijven. Wat doe ik dan wel als het echt niet lukt? TV kijken. Wandelen, als het overdag is. Het huishouden (ik ben niet zo’n schoonmaakwonder, maar afwassen werkt altijd uitstekend om de draad weer op te pakken. Helaas betekent dat dan wel dat de afwas half is gedaan en ik weer met de laptop op schoot op de bank zit.).'

Heeft u misschien tips voor een beginnend schrijfster?

Kim: 'Ik blij dat ik Hydrhaga gewoon heb kunnen schrijven voor mijn eigen plezier. Ik was niet bezig met uitgeven en reacties van lezers. Ik schreef het puur voor mezelf. Dus mijn belangrijkste tip voor een beginnende schrijver is: schrijf eens een verhaal af zonder je zorgen te maken over wat anderen ervan zullen vinden. Je ontdekt zo namelijk wat jij graag wilt schrijven. Welke personages en setting je interessant vindt en waar je de nadruk op wilt leggen. Al die andere zorgen (Wil iemand dit lezen? Klopt de opbouw? Zijn de personages geloofwaardig?) zijn voor later. Als je weet wat je wilt schrijven, kun je ook gericht op zoek gaan naar informatie over hoe je beter kunt worden. Er wordt immers zoveel tegenstrijdig schrijfadvies gegeven, vooral op internet, dat je anders door de bomen het bos niet meer ziet.'  

Wat is de ultieme tip om een boek te schrijven volgens jou?

Kim: 'De ultieme tip om een boek te schrijven is eigenlijk om het ‘gewoon’ te gaan doen. Dwing jezelf om die woorden op papier te krijgen en het verhaal een eind te geven. Schrijven is hard werken. Niet alleen om die eerste versie af te ronden, maar ook tijdens de vele rondes van herschrijven en redactie. De voldoening van een gedrukt exemplaar in je handen en de reacties van lezers is echter groot, dus houd vol en doe het!'  

Ik zou Kim graag om tips willen vragen bij het maken en omschrijven van een goede hoofdpersonage.            

Kim: 'Je hoofdpersoon is eigenlijk het makkelijkste personage om te schrijven, juist omdat het vaak de held is. De lezer zal zich makkelijk met hem of haar kunnen identificeren. Toch zijn er genoeg manieren waarop de lezer afstand neemt van je hoofdpersoon. De belangrijkste les die ik zelf leerde was dat ik geen medelijden met mijn hoofdpersonen moest hebben. Lezers verliezen hun interesse als alles te makkelijk gaat in een verhaal. Maak je hoofdpersoon een echt mens met goede en slechte punten en iemand die genoeg wordt tegen gewerkt, zodat het een interessant karakter met een interessant conflict wordt.'  

Wat ik graag zou willen weten van Kim is het volgende. Op welk personage uit het boek vind je dat je het meeste lijkt en waarom?            

Kim: 'Dat is echt een lastige vraag. De eerste persoon die in me opkwam, was Ellenna. Zij lijkt stoer en een vechter, maar vlucht toch als het haar te heet onder de voeten wordt. Ellenna is iemand die zich wil bewijzen, ze is niet minder dan de mannen. Maar toen bedacht ik me dat zij op een gegeven moment wel heel erg zwart-wit denkt. Ze kijkt niet naar de persoon, maar alleen naar afkomst. En dat ben ik niet. Wat dat betreft lijk ik dan weer meer op Liis. Zij durft het ten overstaan van een grote groep toch voor iemand op te nemen. Daarmee maakt ze zichzelf ook niet populair, maar uiteindelijk schudt ze de anderen juist wakker. Toch is er ook veel aan haar wat ik niet in mezelf terugzie. Zij is een overlever. Misschien ben ik dat ook wel, maar ik ken haar drijfveer – haar kinderen – natuurlijk niet.'  

Als jij een boek zou zijn? Hoe zou je er dan uitzien? Hardcover of paperback? Met of zonder illustraties? Hoe ziet de cover eruit? De inhoud van het verhaal? Of is het een informatief boek? Leef je uit! Ik ben benieuwd wat voor boek jij zou zijn!         

Kim: 'Wat een ontzettend leuke vraag. Ik denk dat ik een beetje een magisch boek zou zijn. Zeker een harde kaft, maar geen schreeuwerige afbeelding. Eerder een beetje rustig, misschien niet eens te opvallend, maar wel eentje waar zorg aan is besteed. Die passend is bij de inhoud en niet zomaar even in elkaar geflanst. De inhoud is wat mysterieus: korte hoofdstukken met dito zinnen. Maar als je me dan meeneemt en leest bij wat kaarslicht, misschien met een pot thee erbij met wat koekjes, dan zul je merken dat de kaft meer begint te schitteren. Wat feller wordt en meer gaat leven. Het boek wordt een stukje dikker terwijl de zinnen langer worden en de hoofdstukken groeien. Hoe meer aandacht je me geeft en me het gevoel geeft thuis te zijn, hoe meer geheimen ik prijsgeef. Als je denkt: dit is niet wat voor mij en me achterlaat op een stoffig plekje, sla ik dicht en blijft het verhaal op de vlakte. In monotone zinnen. Maar als je gretig verder leest tot diep in de nacht, gaan de zinnen sprankelen en worden de avonturen gedetailleerder. Dan kan ik je wel eens teveel gaan vertellen.'  

Zou je je boeken ooit willen verfilmen?            

Kim: 'Ja, graag! Ik ben de laatste tijd steeds meer met film bezig (‘Ren, a fantasy webseries’ en ‘A Royal Love’) en mijn eigen verhalen in beeld zien is wel een droom van me. Natuurlijk heb ik die al een beetje verwezenlijkt door bijvoorbeeld het project Hunter’s Prey. De band Seven Waters heeft een nummer geschreven over Jager en Prooi en daarbij hebben we een filmische videoclip opgenomen. Dat was echt geweldig om te doen.'

België behoort ook tot het Nederlandse taalgebied. Merk je dat je boeken ook in Vlaanderen verkocht worden? Of wordt er enkel in Nederland promotie voor je boeken gemaakt?            

Kim: 'Ik denk dat de promotie zich vooral op Nederland richt, in de zin van persberichten versturen en media-aandacht regelen. Het mooie van internet is natuurlijk dat dat medium zich niet aan landsgrenzen houdt, dus zal ook het een en ander doorsijpelen naar Vlaanderen en de rest van de wereld. Maar als je tips voor me hebt wat ik in Vlaanderen echt eens moet proberen, dan hoor ik dat graag!'  

Heb je al ideeën voor een nieuwe serie? Misschien in dezelfde wereld?            

Kim: 'Ik ben inmiddels begonnen met het uitwerken van een nieuwe serie en ja, die speelt weer in dezelfde wereld. Enerzijds vind ik het een fijne wereld waarin nog veel te ontdekken valt (er komt weer een hele nieuwe cultuur in voor), anderzijds kies ik daarvoor omdat het uitwerken van een nieuwe wereld ontzettend veel tijd kost en naast mijn werk, mijn sociale leven en nog wat andere dingen die ik graag doe, heb ik helaas geen tijd in overvloed.'  

Waar kan ik je vinden in de magische wereld van Elfia?            

Kim: 'Ik heb nog geen plattegrond gezien, maar meestal staat Zilverspoor in Arcen vlak bij de in- en uitgang. Ik ben er natuurlijk weer het hele weekend bij, dus misschien tot daar.    

Bedankt iedereen voor de ontzettend mooie vragen. Jullie hebben me echt uitgedaagd om diep te graven hoe het schrijfproces nou eigenlijk in elkaar zit en hoe ik zelf in elkaar steek. Ik heb heel veel plezier gehad met het beantwoorden.'

Foto auteur: Nera K. Design