Lisa Gardner: 'Ik kies ervoor om mezelf te martelen'

Amsterdam zucht onder een van de laatste broeierige herfstdagen van dit jaar en Lisa Gardner zucht mee. ''Ik kom uit het altijd frisse New Hampshire, dus het lijkt hier voor mij wel hoogzomer.'' Het colbertje gaat uit, het glas koude bronwater wordt gulzig geledigd en ze bedankt de hotelmanager uitbundig voor het inschakelen van de airco.

Een boek promoten is soms een lijdensweg. Maar Lisa Gardner doet het desondanks met een gulle, klaterende lach. Het is haar eerste trip naar Amsterdam en ze kijkt met een vrolijke blik rond in de bibliotheek van het hotel, waar de kasten vol uitpuilen van de boeken van haar collega's. ''David Baldacci, geweldig! En kijk hier, Ian Rankin en natuurlijk Karin Slaughter, mijn vriendin!''

Op tafel ligt Aangeraakt, haar nieuwste thriller die in september bij uitgeverij Cargo verscheen, een voortrazend avontuur over de ontvoering van de rijke bouwondernemer Justin Denbe en zijn vrouw Libby en tienerdochter Ashlyn. Ze worden ondergebracht in een verlaten, hypermoderne gevangenis, die ooit uit de grond was gestampt door het bedrijf van Justin. Voormalig politieagente Tessa Leoni, die nu onderzoek doet naar bedrijfsspionage, plaatst haar vraagtekens bij dit misdrijf. Waarom is het hele gezin meegenomen, waarom duurt het zo lang voor er losgeld wordt geëist en wie verschafte de ontvoerders de code van het alarmsysteem in het huis van de Denbes? Het is een kidnap die de lezer ruim vierhonderd pagina's figuurlijk in zijn greep houdt.

De oorspronkelijke titel van het boek is Touch and Go, een gangbare uitdrukking in de Verenigde Staten voor een precaire toestand die elk moment iets uiteen kan doen vallen, legt Gardner uit. ''Je hebt de ontvoering die al een zware wissel trekt op het gezin. Maar zonder die gebeurtenis was de situatie binnen het gezin ook niet zo florissant als het naar buiten toe leek. Alle leden van het gezin, niemand uitgezonderd, maken zichzelf wijs dat het wel met hen goed zal komen. Ze weten wel beter.''

De 43-jarige Gardner speelde onder meer met het thema 'het is makkelijk om jong te zijn'. ''Er zijn nog zo veel dingen die je wilt en kunt bereiken, als je jong bent. Je verwacht dat je gelukkig zult zijn als dat eenmaal gebeurd is. Maar als je ouder bent, kan dat zwaar tegenvallen. De familie Denbe had alles wat ze wilde, maar er was geen harmonie in het gezin. Om die situatie te goede te doen veranderen zou Libby moeten scheiden van de man van wie ze houdt, zou Justin zijn vrouw trouw moeten blijven en zou Ashlyn haar ouders de waarheid moeten vertellen. Maar niemand is daartoe in staat. Dus blijven ze een rijke, maar ongelukkige familie.'' Gardner omschrijft haar boek als een 'bootcamp voor het hele gezin'. Ze grijnst sardonisch: ''Ik heb elk lid van het gezin tot de grond toe afgebroken. Ze moesten hun innerlijke krachten vinden en aanspreken om er weer bovenop te kunnen komen.''

Libby, die in de ik-persoon haar kant van het verhaal vertelt, was een interessant personage om over te schrijven, stelt de auteur. ''Ik sta erom bekend om over sterke vrouwen te schrijven, zoals over rechercheur D.D. Warren en privédetective Tessa Leoni. Maar Libby is een zwakke vrouw. Ze trouwde een man met geld, is verslaafd aan de pillen. Ze is een vrouw met veel verdriet. Het was een stevige klus om haar zo te beschrijven dat de lezer met haar meeleeft. Dat de lezer hoopt dat ze gaandeweg sterker wordt.''

Een thriller over een ontvoering van een heel gezin stond altijd al op haar to-do-list, bekent ze. ''Je kunt niet als misdaadauteur telkens over hetzelfde misdrijf een boek schrijven. Een kidnap had ik nog niet eerder 'gedaan'. De uitdaging in dit geval was: je kunt wel op pagina 1 een ontvoering laten plaatsvinden, maar zie die spanning er nog eens honderden pagina's in te houden. Ik hoop dat ik er in geslaagd ben een goede psychologische thriller te schrijven. Alle personages moeten erin een hoop denkwerk verrichten, ze moeten zichzelf goed leren kennen. Tegelijkertijd moet er beweging en actie in het boek zitten.''

IN HET ONGEWISSE
Aangeraakt is geen bloederige thriller, geweld wordt in beperkte mate toegepast. Er wordt hier en daar wat getaserd, vuisten doen ook van zich spreken, maar daar blijft het dan ook bij. ''De spanning wordt hier opgeroepen door de angst die de personages voelen'', zegt Gardner. ''Het gevoel dat ze in het ongewisse blijven wat er staat te gebeuren, moet ook de lezer bekruipen.''

De gevangenis waarin het gezin Denbe wordt vastgehouden, bestaat echt. ''Hij staat op zo'n 50 kilometer van waar ik woon'', aldus Gardner. Haar buurtgenoot, die drie huizen verderop woont, was de projectmanager bij de bouw van de state-of-the-art federale strafinrichting, een 'optrekje' van zo'n slordige 200 miljoen dollar. Maar daarna was er geen geld meer om het te exploiteren en gevangenen er in onder te brengen.'' Gardners buurman gaf haar een rondleiding door het gebouw en vertelde haar alles over de technische en elektronische snufjes van het complex. ''Een klinische omgeving, steriel, fel licht en 'escapeproof'.'' En overal die harde, betonnen ondergrond waarvan je uiteindelijk pijn in je rug krijgt, dat is haar nog het meest bijgebleven.

De uitdaging lag in de vraag hoe je als gezin uit zo'n streng beveiligde omgeving kunt ontsnappen. Het was voor haar ook een puzzel om er een kloppend verhaal van te maken. ''Maar dat is bij al mijn boeken het geval. Ik weet nooit van tevoren hoe een boek eindigt. Dat is ook het mooie van schrijven. Dat is waar ik elke morgen voor opsta. Als de loop van het verhaal al vaststaat, wordt het een invuloefening.'' Ze lacht: ''Ik kies ervoor om mezelf te martelen door onwetend te blijven.''
















Lisa Gardner, pseudoniem van het volgens haar uitgever 'lang, Duits en vet' klinkende Lisa Baumgartner (haar overgrootvader emigreerde vanuit Zwitserland naar de VS), is getrouwd en heeft een puberdochter. Maar daar houdt de gelijkenis met de familie Denbe wel op. Hoewel? ''Mijn man lijkt wel een beetje op Justin. Hij is ingenieur, heeft ervaring in de bouw, schiet graag met geweren. Hij is – net als Justin – een echte vader voor zijn dochter.'' Opnieuw de gulle lach. ''Ik lijk niet op Libby, ik ben een waardeloze schutter.''

Joseph Finder, schrijver van onder andere de bedrijfsthrillers Paranoia en Bedrog, verschafte Gardner informatie voor haar boek over een wijk in de stad Boston. Typisch een voorbeeld van de collegialiteit onder Amerikaanse thrillerauteurs, vindt Gardner. ''Wij zien elkaar hier niet als rivalen. Ik weet niet hoe het hier in Nederland eraan toegaat, maar wij helpen elkaar waar we dat kunnen. Een voorbeeld: tien jaar geleden deed ik samen met Karin Slaughter een tour door de VS. We hadden enorm veel plezier, het verlichtte de last van het reizen. Sindsdien promoot ze mij waar ze kan. Ik praat veel met andere thrillerauteurs over het vak en zo komen we gezamenlijk steeds meer te weten hoe de boekindustrie precies werkt. Het beste wat wij als misdaadschrijvers kunnen doen is elkaars 'crime' promoten, of het nu Slaughters Coptown is of Paranoia. Want de kans is groot dat de lezer de volgende keer weer een thriller koopt. Samen met dertig andere collega's heb ik de bundel Face-off geschreven en een deel van die opbrengsten wordt gebruikt om nieuwe thrillerauteurs onder de aandacht te brengen.''

GEFLAMBEERD KAPSEL
Gardner begon haar carrière met het schrijven van romantische suspense onder de naam Alicia Scott. ''Ik was nog jong, zo rond mijn twintigste. Die boeken verkochten niet echt goed, maar ik deed er tenminste ervaring mee op. Veertien romans later, toen ik ook nog andere bezigheden had geprobeerd, zoals bedrijfsadviseur, realiseerde ik me wat ik echt wilde doen en dat was schrijven. Collega's raadden me aan een literair agent in de arm te nemen. En deze vond dat ik me op de misdaadliteratuur moest gaan richten. Ik moest een echte thriller gaan schrijven. Dat werd The Perfect Husband, die uiteindelijk op de bestsellerlijst van de New York Times belandde.'' Gardner heeft nu wereldwijd 22 miljoen boeken verkocht. En die thrillers zijn in dertig talen vertaald. De schrijfster schatert: ''Voor iemand die eind jaren tachtig haar eerste geld verdiende in een Grieks restaurant en bij het flamberen van voorafjes haar kapsel in de hens stak, ben ik toch nog goed terecht gekomen.''

Bij de vraag naar het geheim van haar succes, valt ze toch even stil. Dan: ''Ik ben gefascineerd door het thrillergenre. Het is mijn passie. Ik lees veel thrillers en houd bij wat er over auteurs wordt gepubliceerd. Ik wil ook graag weten wat lezers goed vinden aan misdaadliteratuur. De meesten van ons willen een puzzel om op te lossen, een eerste hoofdstuk dat lezers een schok bezorgt en een laatste hoofdstuk met een nog grotere schok. Daarnaast willen we karakters voorgeschoteld krijgen, die wat met ons doen. Waar we van gaan houden of waar we ons zorgen om maken. Die kennis probeer ik weer tijdens het schrijven te gebruiken. Ik ben ervan overtuigd dat als je een gepassioneerde lezer bent, je een betere schrijver wordt.'' En of Gardner een fanatieke lezer is: in haar bagage zit een spionageroman van een Ecuadoriaanse auteur van wie haar de naam even ontschoten is, een boek van Gayle Lynds, eentje van David Morrell (de auteur van First Blood) en een nieuwe van Tess Gerritsen. ''Ik heb een zware koffer, want ik geef nog steeds de voorkeur aan papieren boeken.''

Gardner stelt in het dankwoord van Aangeraakt dat schrijven 'een eenzaam en niet altijd evenwichtig tijdverdrijf is'. ''Ik doe drie maanden over research en schrijf in zes maanden een eerste versie. Daarna doe ik nog eens drie maanden over het herschrijven. De eerste drie maanden ga ik veel met experts om en de laatste drie maanden heb ik geregeld contact met mijn redacteuren. Dat halfjaar ertussenin, de periode dat ik het verhaal probeer te 'vinden', ben ik niet te genieten. Ik praat er niet over, ik deel niets met anderen. Mijn man en mijn dochter hebben dan niets aan me. Ze vragen: 'Hoe was je dag?' en ik antwoord: 'Ik heb getypt. En morgen typ ik weer'. De personages hebben bezit van me genomen en ik ben dan nukkig en humeurig.'' 

Ze schrijft zowel misdaadboeken in series als standalone thrillers. ''Ik noem mezelf een hybride auteur. In Aangeraakt hebben de karakters D.D. Warren en Tessa Leoni weer een rol, de een iets groter dan de ander. Maar de hoofdrol wordt gespeeld door Libby, een nieuw personage. Dat is een constructie die je vaker in mijn boeken zult tegenkomen. Er duikt steeds een karakter uit politiekringen op, maar de hoofdpersoon is altijd nieuw. Het geeft mij de kans om een fris personage uit te diepen, terwijl daarnaast karakters voorkomen waaraan de lezers gewend zijn. Ik ben dol op Lee Child en zijn Jack Reacher, maar ik snap niet hoe hij het voor elkaar krijgt telkens dezelfde 'stem' te laten horen. Het is niets voor mij.''


De boeken van Lisa Gardner verschijnen bij uitgeverij Cargo. Lezers kunnen een rol krijgen in nieuwe thrillers van Lisa Gardner. Via lisagardner.com kunnen mensen via de loterij 'Kill A Friend. Maim A Mate' een naam opgeven voor een karakter. Elk jaar wordt een aantal namen getrokken, die in een volgend boek onsterfelijk worden gemaakt.

(foto's auteur: Peter Kuijt)