Raoul de Jong: 'Boeken lieten me zien wat er in het leven allemaal mogelijk is'

Raoul de Jong (1984) schreef voor Vrij Nederland, Het Parool en NRC Handelsblad en publiceerde vijf boeken. Voor zijn debuut ontving hij de Dick Scherpenzeelprijs. In 2013 verscheen De grootsheid van het al, dat werd onderscheiden met het Beste Rotterdamse Boek en een eervolle vermelding kreeg van de Bob den Uyl Prijs. Zijn boek Jaguarman werd genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 2021.

Voor alle interviews met Literatour-auteurs kijk je hier.

1

Je boeken vormen vaak een mix van fictie en non-fictie, van biografie en reisverhaal. Hoe is die Raoul de Jong-mix precies ontstaan?

Door zelf veel te lezen, denk ik, en te kijken waar ik zelf van "aan" ga. Ik schrijf het soort boeken dat ik zelf graag lees. Ik hou van boeken die je iets leren over het leven en de wereld en die je meenemen op avontuur. Voor Jaguarman was het heel erg puzzelen: ik wilde over de donkere geschiedenis van Suriname vertellen op zo’n manier dat de lezer aan het einde toch vrolijk was. Ik wilde dat duidelijk werd wat die geschiedenis met jou te maken heeft, wie je ook bent. Dat we allemaal een "meester" in ons hebben, en een "slaaf". Ik wilde een ode brengen aan doodgezwegen Surinaamse schrijvers. En ik wilde dat de lezer alles tot zich zou nemen omdat hij of zij daar zin in heeft, niet omdat het moet. Het boek moest een beetje lezen als een detectiveroman. Er was een aantal boeken van andere schrijvers die me hielpen bij het vinden van de vorm: Goodbye to Berlin, van Christopher Isherwood, wat gefictionaliseerde non-fictie is. The Big Sleep van Raymond Chandler, dat me ooit leerde hoe je met de lezer kunt flirten. En Mumbo Jumbo van Ishmaël Reed, dat teksten uit krantenberichten en boeken overneemt in het lopende verhaal, op zo’n manier dat je die citaten wilt lezen.

2

Je begon al vrij jong met schrijven. Waar kwam die schrijfdrang vandaan?

Ja, eigenlijk wat ik hierboven zei: ik hou zelf veel van lezen. Boeken hielpen me het leven draagbaar te maken, of beter: ze lieten me zien wat er in het leven allemaal mogelijk is, en wat een wonder het leven kan zijn als je het aandurft om dat te zien. Boeken waren mijn beste vrienden. Ze gaven me vuur en ik wilde dat vuur doorgeven. Ik denk dat het zoiets is. Maar het is ook gewoon een beetje zo gelopen: ik schreef voordat ik erover na kon denken waarom ik schreef, en wat ik schreef werd al heel vlug gepubliceerd.

3

Je bent half-Surinaams en ontmoette je Surinaamse vader voor het eerst toen jij 28 was. Heeft die ontmoeting invloed gehad op hoe jij jezelf ziet als schrijver?

Zeker! Heel erg. Ten eerste begreep ik door de ontmoeting met mijn vader dat het verhalen vertellen iets is wat ik heb geërfd: mijn vader doet dat ook, hij maakt een mooi verhaaltje van de werkelijkheid, dat is hoe hij overleeft. Verder heb ik in de afgelopen jaren allemaal boeken van Nederlandstalige schrijvers van kleur gelezen. Allemaal schrijvers van wie ik niet wist dat ze bestonden, omdat er op de middelbare school bijvoorbeeld nooit over deze schrijvers werd verteld. Mijn leraren kenden ze ook niet. Als je je vervolgens gaat verdiepen in de geschiedenis snap je hoe dat komt: wat deze mensen te vertellen hadden was gevaarlijk. Er is heel hard gevochten om ervoor te zorgen dat hun stemmen niet zouden worden gehoord. Ik zie het een beetje als mijn verantwoordelijkheid om hun stemmen door te geven. En dat ik hun verhalen ken, geeft mij zelf kracht. Ik herken mijn eigen verhaal in hun verhalen. En door hun verhalen snap ik soms ook beter wat er met Jaguarman gebeurt: Jaguarman heeft heel veel aandacht gehad, is voor alle grote literaire prijzen genomineerd, maar in veel boekwinkels wordt het op een plankje 'Suriname' gezet, in plaats van bij de literatuur. Waardoor veel mensen alleen met het boek in contact komen als ze al geïnteresseerd zijn in Suriname. Dat is precies ook wat er met de boeken van Edgar Caïro gebeurde bijvoorbeeld.

4

De Black Lives Matter-beweging heeft ook gezorgd voor een hernieuwde aandacht voor niet-witte literatuur. Hoe voel jij je daarbij?

Nou, heel goed natuurlijk. Het is zo’n feest dat Wij slaven van Suriname daardoor bijvoorbeeld ineens op de bestsellerlijst belandde, 87 jaar nadat het werd gepubliceerd. Maar er waren meer schrijvers zoals Anton de Kom, die nog steeds niet worden gelezen. Ik zie het een beetje als mijn verantwoordelijkheid om het momentum te gebruiken om ook voor al die andere ongehoorde stemmen de deur te openen, voordat dat momentum weer voorbij is. De Nederlandse canon is veel rijker – of zou veel rijker kúnnen zijn – als we alle schrijvers die in die canon thuishoren in die canon zouden opnemen. We doen onszelf tekort als we dat niet doen. Jan Wolkers is fantastisch, Remco Campert is fantastisch, maar Anton de Kom ook.

5

Wat doe je het liefst als je niet aan het schrijven (of lezen) bent?

Leven! Vrienden zien, wandelen, dansen, zwemmen, eten, reizen en avontuurtjes beleven.

6

Wat vind jij het leukste aan een schoolbezoek en het ontmoeten van jonge lezers?

Ik vind het het leukst als ik zie dat ze 'aan' gaan. Als ik zie dat het vuur wordt doorgegeven. De boodschap is uiteindelijk toch: wees ondeugend, volg je eigen weg, stel vragen, geloof niet alles wat je wordt verteld, doe niet zomaar dingen omdat iedereen ze doet, durf zelf na te denken. Ik vind het fantastisch als ik zie dat het werkt, dat ze blij worden en een beetje groter de lezing verlaten.

7

Welke vraag zou jij graag beantwoorden tijdens een schoolbezoek en waarom?

In principe mogen ze alles vragen. Tijdens mijn laatste lezingen sprak ik veel over Anton de Kom en voodoo en de Haïtiaanse slavenrevolutie. Ik weet niet meer naar aanleiding van welke vragen, maar de leerlingen stuurden me op dat pad. Juist van dit soort verhalen werden ze enthousiast, net als ik, dat was het leuke.

8

Wat heeft bij jou goed geholpen als tiener om de liefde voor lezen aan te wakkeren?

Nou, ik was best eigenwijs, ik vond het irritant als andere mensen me vertelden wat ik moest doen. Ik hield al veel van lezen als kind, maar op de middelbare school werden andere dingen tijdelijk interessanter. Ik ben weer veel gaan lezen toen ik het in mijn eindexamenjaar een beetje moeilijk kreeg: mijn moeder had het gehad met mijn gespijbel en mijn wilde gedrag. Ik ging een tijdje bij mijn tante wonen, die juist op dat moment ging scheiden. Ondertussen had ik eindexamen dus, en moest ik besluiten wat ik met de rest van mijn leven wilde gaan doen. In boeken vond ik antwoorden. Mijn leraren en de volwassen mensen om me heen vertrouwde ik niet zo, schrijvers wel. Door boeken begreep ik dat er in het leven ook een hele andere weg mogelijk is dan studeren, een baan vinden en een huis kopen, dat ik mocht doen wat logisch was voor mij. Dus: mijn liefde voor lezen werd weer aangewakkerd doordat ik begreep dat lezen in mijn eigen voordeel was en dat schrijvers de gidsen konden zijn die ik in het echte leven niet had.

9

Hoe zie jij de toekomst van het boek voor jongeren?

Gewoon, zoals het verleden al was. Er zullen altijd wel een paar rebellen zijn die dapper genoeg zijn om zelf na te denken en vragen te stellen en die niet zomaar alles klakkeloos overnemen. Dat zijn de jongeren die de volwassenen zullen zijn die onze wereld veranderen en het zijn ook de jongeren die sowieso, in wat voor wereld we ook leven, altijd hun weg naar de boeken zullen vinden.

10

Welke toekomstdromen heb je nog?

Qua werk: ik heb zin om fictie te schrijven. Over de liefde. Qua leven: ik heb zin om in een huisje te wonen aan een tropische zee en de hele dag een beetje te lummelen samen met mijn vriend.