Roos van Rijswijk: 'Ik denk dat jongeren alles kunnen lezen'

Roos van Rijswijk (1985) debuteerde in 2016 met de roman Onheilig, die werd bekroond met de Anton Wachterprijs. Door de Volkskrant werd ze dat jaar uitgeroepen tot Talent van het Jaar. Ze publiceerde verhalen in onder meer De Revisor, De Gids, Tirade en De Groene Amsterdammer, en schrijft recensies voor NRC.

Voor alle interviews met Literatour-auteurs kijk je hier.

1

Hoe is jouw liefde voor schrijven ontstaan?

Door te lezen! En ik denk ook door de neiging de dingen die ik meemaak, de dingen die me fascineren en de dingen die ik niet begrijp zo precies mogelijk in woorden te vangen. De liefde voor schrijven is dus ook een liefde voor taal.

2

Na je debuut Onheilig verschenen er twee verhalenbundels van jouw hand. Wat vind jij het allerleukste aan het schrijven van korte verhalen?

Je kunt een heel klein gegeven van alle kanten onderzoeken. Ik denk niet dat ik een hele roman vol zou kunnen, of willen, schrijven over een man die op straat gaat liggen, of over één wandeling die ik met mijn moeder over een begraafplaats heb gemaakt. Maar in een kort verhaal kun je zo’n situatie helemaal uitdiepen. Je kunt er, heel even, mee aan de haal gaan. Een kort verhaal is (voor mij) ook een soort 'stel je voor'. Stel je voor dat tijdens die wandeling met mijn moeder de doden op zouden staan! Stel je voor: je gaat op straat liggen en staat nooit meer op!

Wat ook leuk is aan korte verhalen is dat de lezer wat minder lang aan je vastzit – je kunt, naar mijn idee, iets meer maken. Daarmee bedoel ik bijvoorbeeld dat je stilistisch even helemaal los kunt gaan. Dat heb ik in het titelverhaal van De dwaler gedaan. Als je het hardop leest merk je dat het steeds meer ritme en zelfs rijm krijgt. In een roman zou dat denk ik tamelijk vermoeiend worden, maar een paar pagina’s kan dat best.

3

Waarom zijn korte verhalen volgens jou geschikt voor jongeren om te lezen?

Waarom zouden ze niet geschikt zijn voor jongeren om te lezen? Ik denk dat jongeren alles kunnen lezen.

4

Je geeft ook schrijfcursussen. Wat is jouw belangrijkste tip voor jongeren die zelf ook graag willen schrijven?

Dat zijn er twee. De eerste is: lees veel, en lees alle genres. Lees romans, lees sciencefiction, lees fantasy, lees historische verhalen, lees detectives, lees poëzie, lees columns, lees korte verhalen, lees Bouquet-romannetjes. Je neemt van alles iets mee, bewust of onbewust. De tweede is: schrijf waar je plezier in hebt. Als je er helemaal geen plezier in hebt, komt er sowieso niks uit je vingers. Dus als je denkt dat je Zware Literatuur moet schrijven, maar eigenlijk gewoon een vrolijk liefdesverhaal wilt maken: doe dat laatste. Schrijf over ruimteschepen als je over ruimteschepen wilt schrijven, en over gangsters als je over gangsters wilt schrijven. Alles begint met het schrijfplezier.

5

Je bent initiatiefnemer van de J.M.A. Biesheuvelprijs, de prijs voor de beste korteverhalenbundel. Wat maakt een verhalenbundel volgens jou succesvol?

Dat hangt er maar net vanaf wat met 'succesvol' wordt bedoeld. Als het gaat om verkoopcijfers: niets! Het genre verkoopt nog steeds voor geen meter en wordt weinig gelezen. Maar dat maakt het korte verhaal ook wel bijzonder: kennelijk willen sommige mensen het wel schrijven, en er is een selecte groep mensen die het ook graag leest. Ik kan eigenlijk alleen maar zeggen wat ik zelf leuke verhalenbundels vind. Dat zijn de bundels waarin de schrijver durft te experimenteren, of met heel gekke ideeën aan de haal gaat. In de bundel Halleluja, van Annelies Verbeke, schrijft ze in het eerste verhaal vanuit een huilbaby! De baby huilt omdat hij de toekomst kan zien, en omdat hij weet dat dat vermogen verdwijnt zodra hij kan spreken. In diezelfde bundel verandert Verbeke in een beer. Dat is toch geweldig!

6

Wat vind jij het leukste aan een schoolbezoek en het ontmoeten van jonge lezers?

Ik vind het leuk om te horen wat deze lezers bezighoudt. Wat lezen ze graag? En schrijven ze zelf? Tijdens een vorig schoolbezoek leerde ik over Wattpad, een app waar mensen hun schrijven delen. Dat kan fanfictie zijn, poëzie, alles. Het meisje dat me erover vertelde schreef romantische verhalen. Ze had bij elkaar meer boeken geschreven dan ik.

7

Welke vraag zou jij graag beantwoorden tijdens een schoolbezoek en waarom?

De leukste vragen zijn de onverwachte vragen, denk ik. Ik ben een ontzettende ouwehoer, dus als ik iets kwijt wil hoor je het ook zonder dat je me iets vraagt wel…, maar vooruit: vragen over zelf schrijven vind ik het leukst, denk ik. Ik geef les aan de Schrijversvakschool, daar gaat het natuurlijk alleen maar over 'hoe te schrijven', en dat vind ik heerlijk.

8

Wat heeft bij jou goed geholpen als tiener om de liefde voor lezen aan te wakkeren?

In alle eerlijkheid: niet veel. Het lezen voor de lijst was een beetje een rigide aangelegenheid, we kregen vooral boeken van ouwe kerels aangeraden, en die schreven alleen maar over seks in de grote stad en verdriet op het platteland – ik kon daar als tiener echt niets mee. Maar als ik me verveelde las ik sprookjes. Niet alleen de Europese, maar uit alle windstreken. En als ik dan een keer een boek uitzocht ging ik af op de sprookjeselementen op de achterflap. Het moest altijd een beetje gek, historisch of fantastisch zijn. Zo kwam ik uiteindelijk uit bij Het parfum, van Patrick Süskind, over een jongen die geboren wordt op een vismarkt, erachter komt dat hij zelf geen geur heeft, en op zoek gaat naar manieren om als een mens te ruiken. Een wreed, fantastisch verhaal.

9

Hoe zie jij de toekomst van het boek voor jongeren?

Ik heb geen idee. Het lijkt me sterk dat het papieren boek stopt met bestaan, het lijkt me ook dat boeken op andere manier geconsumeerd worden (digitaal, luisterboeken). Er zijn ook andere manieren om verhalen tot je te nemen – films, series, games. Er zijn manieren om het talige te vieren behalve in drukinkt kaften – muziek, spoken word, theater. Begrijp me niet verkeerd, boeken zijn me lief, maar al dat gemor over de teloorgang van het boek heeft ook iets zuurs – alsof alleen de dingen tussen twee kaften zaligmakend zijn.

10

Welke toekomstdromen heb je nog?

Ik ben net begonnen met het schrijven van een nieuwe roman. Eigenlijk hoop ik vooral dat ik daar met heel veel plezier aan kan blijven werken tot 'ie af is. Alles wat erna komt, is mooi meegenomen.