De Leesclubassistent | Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken
Over het boek
De naamloze ik-figuur, een jonge schrijver, reist af naar Alexandrië om aan een biografie van Alexander de Grote te werken. Al zwervend door de stad blikt hij terug op zijn innige vriendschap met Tomas, een Vlaming die hij leerde kennen toen ze allebei in Leiden studeerden. Tomas is gestorven en de ik probeert het te verwerken. In Alexandrië zoekt hij niet alleen naar Alexander de Grote, maar ook naar Tomas.
Het boek speelt zich ook in Leiden af, in de achterbuurten van Saint Louis in Amerika, waar de ik-figuur en zijn vrouw naartoe verhuizen, en in de Vlaamse Westhoek, waar Tomas geboren is.
Van Veelens vriendschap met de overleden Vlaamse auteur Thomas Blondeau vormde het uitgangspunt van dit boek. Van Veelen combineert essay, roman en autobiografie om te schrijven over rouw, dood, nalatenschap, nostalgie, levensdrift en de invloed van de moderne communicatiemiddelen op dit alles.
Over de auteur
Arjen van Veelen (Rotterdam, 1980) groeide op in een gereformeerd gezin en studeerde klassieke talen en journalistiek. Hij werkte als leraar Grieks en Latijn en schrijft tegenwoordig columns, essays en reportages voor onder meer NRC Handelsblad. Van 2014 tot 2016 verbleef hij in Amerika en was toen Amerika-correspondent voor het ‘online journalistiek platform’ De Correspondent.
Zijn essaybundel Over rusteloosheid (2010) kwam op de longlist van de AKO Literatuuprijs. Voor zijn essaybundel En hier een plaatje van een kat & andere ongerijmdheden van het moderne leven (2013) kreeg hij in 2015 de Jan Hanlo Essayprijs. Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken is zijn romandebuut. Het boek staat niet alleen op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs, maar ook op de shortlist van de ANV Debutantenprijs en haalde eerder al de shortlist van de BNG Literatuurprijs. De roman werd bekroond met de Homerusprijs 2018 en de BNG Lezersprijs.
Van Veelen is getrouwd met microbiologe Rosanne Hertzberger. Samen hebben ze een zoon.
YouTube Fragment uit een interview van LezenTV met Arjan van Veelen. Het hele interview (circa 27 minuten) vind je op de website van LezenTV.
Discussietips
1. In interviews geeft Arjen van Veelen aan dat zijn boek voor een groot deel ‘waar gebeurd’ is en gaat over zijn vriendschap met Thomas Blondeau en diens vroege dood. “Fictie is een manier om intiemer te zijn, over hem, maar ook over mezelf,” volgens hem (Nederlands Dagblad, 3 november 2017). In hoeverre kun je je in deze uitspraak vinden?
2. Van Veelen schrijft dat Alexander de Grote onthutst was bij het besef dat er vele werelden bestaan, terwijl hij er niet eens één kon veroveren. Welke link laat het boek zien met de moderne mens?
3. Waarom wil de ik-figuur bevriend zijn met Tomas? En waarom Tomas met de ik?
4. Hoe zou je het karakter van de ik-figuur omschrijven? Hoe zou Tomas dat doen?
5. Haro Kraak (de Volkskrant, 4 november 2017) noemt Tomas zoals hij in dit boek beschreven wordt ‘nauwelijks een mens, meer een heilige’. Wat vind jij van dit oordeel? Welke argumenten kun je gebruiken om hem van het tegendeel te overtuigen?
6. Zand is een leidmotief (terugkerend motief) in het boek. In welke vormen kom je het allemaal tegen en welke symbolische interpretatie geef je eraan?
7. Tomas verschijnt niet op het tentamen waarvoor hij de aantekeningen van de ik heeft geleend (p. 29). Wat zegt dat over hem?
8. Op welke verschillende manieren kom je de dood tegen in het boek?
9. Welke functies heeft internet voor de ik-figuur?
10. Waarom kijkt de ik-figuur naar gruwelijke internetfilmpjes?
11. Hoe denk je over de internethype die ontstaat na de dood van Tomas?
12. Welke rol spelen de obelisken?
13. Wat doet het zwerven door de vervallen wijken van Saint Louis met de ik-figuur?
14. Wat betekent Amy voor hem?
15. Op welke manieren wordt het motief zelfbedrog uitgewerkt in de roman?
16. Wat vind je van de theorie van de ik-figuur over de verdwijning van het lichaam van Alexander de Grote (p. 223)?
17. Welke overeenkomsten zie je tussen Alexander de Grote en Tomas?
18. Hoe denk je over de theorie die de ik formuleert ten aanzien van de reden dat Stelios blijft zoeken naar Alexanders graf (p. 233-234)?
19. De ik-figuur gooit de boeken van Tomas en zijn eigen werkstuk in het water. Waarom kiest hij voor deze oplossing en hoe denk je over deze keus?
20. Hoe interpreteer je het slot van de roman?
21. Voegen de foto’s in het boek wat toe voor jou? Waarom (niet)?
22. Het boek wordt als een roman gepresenteerd. Welke argumenten heb je om het wel of niet een roman te noemen?
23. Als het ultieme doel van fictie het bezweren van de dood is, in hoeverre is Arjen van Veelen daar volgens jou dan in geslaagd?
24. Hoe denk je over de volgende stellingen in het boek:
- Wie kennis vermeerdert, vermeerdert smart (p. 27).
- Je moet degene die je vroeger was niet steeds verwijten maken (p. 73).
- Een kat kopen is [daarom] een daad van moed (p. 80).
- Rouw heeft geen scheppende kracht; het kan alleen iets uitvergroten wat al in je was (p. 175).
- Foto’s vernietigen alle herinneringen die niet op beeld zijn vastgelegd (p. 217).
25. Hoe beantwoord je de volgende vragen:
- Wat is dan het verschil tussen samen zwijgen en in je eentje zwijgen (p. 20)?
- Wat doet het er eigenlijk toe hoe Kaváfis leefde? Het gaat toch om zijn gedichten (p. 205).
Achtergronden
Meer over boek en auteur
1. Arjen van Veelen te gast in het televisieprogramma VPRO Boeken.
2. Interview met Arjen van Veelen in het radioprogramma Kunststof.
3. De jury van de Libris Literatuur Prijs over Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken.
Meer over Thomas Blondeau
4. De Wikipedia-pagina over Thomas Blondeau.
5. Het laatste interview met Blondeau, in NRC Handelsblad.
6. De stad Poperinge, waar Thomas Blondeau geboren werd, liet deze video maken bij wijze van in memoriam.
7. Thomas Blondeau op Hebban.
Overige achtergronden
Alexandrië
8. Justin Pollard en Howard Reid beschrijven op een levendige manier de geschiedenis van Alexandrië in Alexandrië, de geboorte van het moderne denken (Atlas Contact, 2007).
9. De bezienswaardigheden van Alexandrië volgens Tripadvisor en Egypte.nl.
10. Alexandrië-video’s op YouTube.
Egypte
11. Bij Kemet.nl vind je meer over de heilige kat in het oude Egypte http://www.kemet.nl/de-kat-in-het-oude-egypte-godsdienstig-leven/ en over obelisken.
Alexander de Grote
12. Meer over Alexander de Grote bij Historiek. Daar kun je ook een documentaire van National Geographic bekijken.
13. In de roman De tweede man van Doeschka Meijsing (Querido, 2000) speelt Alexander de Grote een centrale rol.
Het Mesopotamisch schrift
14. Afbeeldingen van het Mesopotamisch schrift.
15. Meer over het Mesopotamisch schrift en het daaruit ontwikkelde spijkerschrift. https://nl.wikipedia.org/wiki/Spijkerschrift
De Vlaamse Westhoek
16. De roman Dertig dagen (De Geus, 2016) van Annelies Verbeke speelt zich af in de Vlaamse Westhoek. Veel recensies op Hebban.
17. Video: Zanger Willem Vermandere brengt een ode aan de Vlaamse Westhoek.
Het Gilgamesj-epos
18. Informatie op Wikipedia.
19. Gilgamesj-video’s op YouTube.
20. Bij uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep verscheen in 2011 een heruitgave van de tekst van het epos, vertaald door Theo de Feyter.
Kaváfis
21. De gedichten van Kaváfis zijn te lezen in K.P.Kavafis, verzamelde gedichten. Dit jaar verscheen bij Prometheus de vijfde, herziene en uitgebreide editie in de vertaling van Hans Warren en Mario Molegraaf.
Verwijzingen naar films en muziek
22. De thriller Escape from Alcatraz stamt uit 1979. Regisseur: Don Siegel. Uit de zwaarbewaakte gevangenis probeert Frank Morris (Clint Eastwood) met drie medegevangenen te ontsnappen. Het is gebaseerd op het gelijknamige boek uit 1963 van J. Campbell Bruce.
23. The big Lebowski is een komedie uit 1998 van Joel Coen. Jeff Bridges speelt de hoofdrol. Hij is een oude hippie die maar wat rondlummelt totdat hij in zijn eigen huis wordt overvallen.
24. Ich ruf zu dir, herr Jesu Christ van Bach. Beluister/bekijk diverse uitvoeringen op YouTube.
De Leesclubassistent
Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!
Marlene Lunter heeft Leesclubassistent Frank Hockx bijgestaan in het maken van de discussiesets bij de Libris Literatuur Prijs 2018 shortlist. Marlene is eigenaar van een Literair Bureau en is in te huren voor tal van literaire activiteiten, waaronder het live begeleiden van een leesclubdiscussie.
