De Leesclubassistent | De pelikaan
Over het boek
Kroatië, 1988. In een rustig plaatsje aan de Adriatische kust heeft postbode Andrej geld nodig om naar het casino te gaan. Hij ontdekt dat kabeltreinbestuurder Josip een buitenechtelijke affaire heeft en begint hem te chanteren. Daarnaast ontvreemdt Andrej ook bankbiljetten uit de post die hij moet bezorgen.
Josip, in een ongelukkig huwelijk en met een verstandelijk gehandicapte dochter, heeft moeite zijn onbekende chanteur te betalen. Als Andrej een zwaar ongeluk krijgt en Josip ontdekt dat Andrej geld uit brieven ontvreemdt, ziet hij zijn kans schoon. Hij begint hem te chanteren. Intussen rommelt in de verte de burgeroorlog.
YouTube Boekvinder bespreekt De pelikaan in woord en beeld.
Over de auteur
Martin Michael Driessen (1954), kind van een Duitse moeder en een Nederlandse vader, werd in Bloemendaal geboren en ging in Rotterdam naar HBS en atheneum. Hij studeerde geschiedenis en Sanskriet in Amsterdam, maar voltooide deze studies niet. Van 1974 tot 1978 maakte hij deel uit van de nationale degenschermploeg. Na een studie Theaterwetenschap in München werkte hij tot 2006 als acteur en toneel- en operaregisseur in Duitsland. Sinds 1997 werkt hij als literair vertaler.
Tien jaar geleden keerde hij terug naar Nederland om zich te wijden aan het schrijven. In 1999 was hij al gedebuteerd met Gars, over de avonturen van de ridder waaraan het boek zijn titel dankt. In 2012 volgde een satirische bewerking van de Bijbel, getiteld Vader van God, en in 2013 de novelle Een ware held. Samen met Liesbeth Lagemaat publiceerde hij in 2015 onder het pseudoniem Eva Wanjek de roman Lizzie. In 2016 won Driessen de ECI Literatuurprijs met Rivieren, een bundeling van drie novellen over de grillige, gewelddadige routes die de mens, net als een rivier, soms volgt.
Schrijven maakt Driessen gelukkig, maar hij noemt het ook een beproeving. Hij heeft er stilte en eenzaamheid voor nodig. Zijn werk is vertaald in het Duits, Italiaans en Hongaars.
Website Martin Michael Driessen
Discussietips
1. Op welke manier praten Andrej en Josip hun chantage goed? In hoeverre begrijp je ze?
2. Ze voelen zich uiteindelijk vrienden. Hoe zou jij hun relatie omschrijven?
3. Hoe zou het tussen hen zijn verlopen als er geen oorlog was uitgebroken?
4. Welke rol speelt de Tweede Wereldoorlog in hun leven?
5. Hoe kijken de dorpelingen tegen Andrej aan?
6. Op welke manier denken Andrej en Josip over vrouwen?
7. Welke rol speelt het gokken in het leven van Andrej en in dat van Josip?
8. Op welke manier spiegelen de twee hoofdpersonages de geschiedenis van Kroatië?
9. Hoe zou je hun beider dood beschrijven?
10. Er zijn drie belangrijke vrouwelijke personages in het boek: Ljubica, Katarina en Jana. Op welke manieren worden zij neergezet? 11. Hoe zou Ljubica haar huwelijk met Josip beschrijven? Wat betekent Andrej voor haar?
12. Hoe zou Jana over Josip denken?
13. Wat vind je van de actie van het Duitse echtpaar (p. 40)?
14. Welke rol speelt Laika?
15. Welke personages lopen met een zonnebril rond en wat zegt dat over hen?
16. Welke symbolische betekenis zie je in de kabelspoortrein?
17. Hoe wordt het motief ‘eenzaamheid’ uitgewerkt?
18. Het leven van de personages verandert ingrijpend als de oorlog uitbreekt, maar de natuur blijft hetzelfde. Welke conclusie kun je hieruit trekken?
19. Welke symboliek zie je in de pelikanen? Op welke tegengestelde manier kijken Andrej en Josip naar deze vogels?
20. De roman heet De pelikaan. Waarom dit enkelvoud, denk je?
21. De roman krijgt als genre-aanduiding ‘een komedie’ mee. In hoeverre ben je het daarmee eens? Zou er wat jou betreft een betere aanduiding zijn en zo ja, welke is dat dan?
22. ‘De mens is eerst speelbal van zijn verlangens, dan slachtoffer van zijn beperkingen en ten slotte onderworpene van zijn omstandigheden,’ schrijft Thomas de Veen (NRC NEXT, 17 november 2017). In hoeverre geldt dit voor Andrej en Josip?
23. Maria Vlaar (De Standaard, 1 december 2017) spreekt van een luchtige roman. In hoeverre ben je het met haar eens?
24. Hoe denk je over volgende uitspraken in de roman?
- ‘Leugens zijn op de een of andere manier veel persoonlijker dan de waarheid’ (p. 70).
- ‘… Het kwaad hoeft niet ontzien te worden alleen omdat het zich vermomt als zwak oud mannetje’ (p. 122).
- ‘Mensen doen elkaar veel goeds,’ zei hij, ‘maar ook veel kwaads. En het moeilijke is dat je nooit zeker kunt zijn wat een ander in de zin heeft’ (p. 137).
- ‘… De eerste vrouw in je leven maakt een gat in je hart, en daar glippen alle anderen doorheen’ (p. 138).
- ‘Het leven was enerzijds te snel voorbijgegaan, en aan de andere kant duurde het lang’ (p. 181).
- ‘Er was nooit een moment voor kleinzieligheid’ (p. 190).
- ‘Hij had onrecht begaan, niet met kwade opzet, maar dat was geen rechtvaardiging, hij was gezwicht toen het erop aankwam’ (p. 192).
Achtergronden
Meer over boek en auteur
1. De jury van de Libris Literatuur Prijs over De pelikaan.
2. Martin Michael Driessen vertelt over De pelikaan in VPRO Boeken (het gesprek begint na 15.22 minuten).
Literaire verwijzing
3. Het motto is van de Franse auteur Antoine de Saint-Exupéry (1900-1944). Zijn bekendste werk is De kleine prins. Meer citaten van De Saint-Exupéry bij Woorden.org.
Overige achtergronden
Kroatië
4. De pelikaan speelt zich af in Kroatië, toen dat nog onderdeel van Joegoslavië was. Achtergrondinformatie over het land op Wikipedia.
5. Een idyllisch promotiefilmpje over de mooie kanten van Kroatië.
De Joegoslavische oorlogen
6. Het grootste deel van de roman speelt aan de vooravond van de reeks gewapende conflicten die uiteindelijk leidden tot het uiteenvallen van Joegoslavië. Achtergronden op deze en op deze pagina van Wikipedia. Een tijdlijn van de gebeurtenissen in Kroatië in de periode 1991-1995 vind je hier.
7. Een overzicht van de oorlog vind je ook bij IsGeschiedenis.
8. Een achtergrondartikel van Ton Zwaan op de website van het NIOD.
Joegoslavië tijdens de Tweede Wereldoorlog
9. Josip en Mario hebben in de Tweede Wereldoorlog gevochten. Meer over de Joegoslavische Partizanen op Wikipedia. Daar ook meer over de Balkanlanden tijdens de oorlog.
Treinkabelbaan
10. Josip werkt op de treinkabelbaan die ontworpen is naar het voorbeeld van de Nerobergbahn in Wiesbaden. Deze Duitstalige video laat zien hoe dit systeem werkt.
De Leesclubassistent
Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij recent verschenen boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!
Marlene Lunter heeft Leesclubassistent Frank Hockx bijgestaan in het maken van de discussiesets bij de Libris Literatuur Prijs 2018 shortlist. Marlene is eigenaar van een Literair Bureau en is in te huren voor tal van literaire activiteiten, waaronder het live begeleiden van een leesclubdiscussie.
