Lucia Jang: 'Het is absoluut geen kwestie van angst'

Zij overleeft gruwelijke strafkampen, hongersnood en mensenhandel en om haar pasgeboren zoon te redden besluit zij uiteindelijk haar familie achter te laten en te vluchten naar de vrijheid. Zij is de eerste Noord-Koreaanse vrouw die het heeft aangedurfd om haar verhaal te vertellen. Hebbanrecensent Helma Koot sprak met deze bijzondere vrouw.

Als je geboren en getogen bent in het liberale Nederland is het bijna niet te begrijpen dat een hele natie de leider Kim Il Sung aanbidt als ware hij God zelf en al zijn heroïsche daden klakkeloos gelooft. Is dit ook werkelijk zo of zijn de mensen te bang om iets anders te geloven?
Lucia Jang: "Het is absoluut geen kwestie van angst. De Noord-Koreanen geloven dat Kim Il Sung werkelijk de ware God is. Dat krijgen we van jongs af aan met de paplepel ingegoten en niemand twijfelt hier aan. Je kunt het vergelijken met Christenen die in hun God geloven en hier over leren door de verhalen uit de bijbel en kerkbezoek. Toen Kim Il Sung overleed waren de mensen oprecht zeer verdrietig en ze huilden alsof hun eigen vader was gestorven."

Kunt u verklaren hoe het mogelijk is dat een handvol mensen een gehele bevolking die letterlijk sterft van de honger kan onderdrukken zonder dat er ook maar iemand in opstand komt?
Lucia Jang: "Volgens mij is dit mogelijk omdat de mensen in Noord-Korea werkelijk geen idee hebben wat er aan de top allemaal gebeurt. Vanaf je geboorte word je geleerd om orders op te volgen, te luisteren naar de autoriteiten en een gehoorzaam burger te zijn. Je bent verplicht te doen wat de mensen aan de top je zeggen of je dat nu leuk vindt of niet. Als je niet gehoorzaamt kan dit heel vervelende consequenties hebben. Bovendien worden alle nieuws- en radiostations gecontroleerd door de Noord-Koreaanse overheid. Ook is er maar één door de overheid geleid televisiekanaal. Er wordt verteld dat wij in het beste land met de beste condities en een overvloed aan eten leven en dat het in andere landen nog veel en veel slechter is. Omdat er geen toegang is tot ander ongecensureerd nieuws weten mensen niet beter. Dus waarom zou je in opstand komen als je in feite niet weet dat je onderdrukt wordt?"

Was u niet verschrikkelijk boos en geschokt toen u, nadat u arriveerde in Zuid-Korea, ontdekte dat alles wat u ooit verteld was één grote leugen was en hoe ging u daarmee om?
Lucia Jang: "Ik was noch boos, noch geschokt toen ik voor het eerst in Zuid-Korea arriveerde. Ik was natuurlijk al in China geweest, waardoor ik al enigszins gewend was aan een leven buiten Noord-Korea. Ik was wel heel erg onder de indruk van wat mij overkwam en kon het ook bijna niet geloven. Ik had in geen miljoen jaar gedacht dat ik ooit in Zuid-Korea terecht zou komen. Noord- en Zuid-Korea zijn zo volkomen tegengesteld. Ons was altijd verteld dat de Zuid-Koreanen in extreme armoede leefden en dat we daar medelijden mee moesten hebben en dat we blij moesten zijn dat wij in Noord-Korea leefden. Maar Zuid-Korea bleek veel welvarender te zijn dan ik ooit verwacht had. Dat was voor mij nog het allermoeilijkste te begrijpen en te accepteren. Dit was een van de redenen dat het behoorlijk lang duurde voor ik gewend was aan het leven in Zuid-Korea."

In Noord-Korea worden de mensenrechten met voeten getreden. Mensen worden mishandeld, gevangen gezet en ter dood veroordeeld voor kleine vergrijpen. Baby's van de gedetineerde vrouwen worden geaborteerd of gedood na de geboorte. Wat denkt u dat de buitenwereld zou moeten doen om deze onmenselijkheid aan de kaak te stellen?
Lucia Jang: "Ik denk hier heel vaak aan sinds ik Noord-Korea heb verlaten. Ik ben geen politica maar mijn grote wens is dat iedereen te weten komt dat de mensenrechten in Noord-Korea zo worden geschonden. Het zou ook zeer effectief zijn als mensen hun eigen regering aansporen om iets te doen aan deze schending van de mensenrechten met behulp van politieke en economische steun."

Ik kon en kan niet begrijpen dat China gevluchte Noord-Koreanen, in plaats van ze te beschermen, zonder pardon weer terugsturen wetende dat ze voor vele jaren achter de tralies belanden of zelfs gedood worden. Wat vindt u van deze houding?
Lucia Jang: "Ik ben het met je eens dat dit inhumaan is. Maar omdat de Noord-Koreanen illegaal de grens oversteken, kan je het zowel de Chinese als de Noord-Koreaanse grenswachters niet echt kwalijk nemen. Het is nu eenmaal hun werk om illegale activiteiten te voorkomen. Wat ik wel hoop is dat Chinese mensen meer begrip zullen ontwikkelen voor de Noord-Koreanen die illegaal de grens oversteken. En nog belangrijker dat zij oog hebben voor alle ontberingen die deze vluchtelingen hebben doorstaan in Noord-Korea. De Chinese bevolking weet vaak helemaal niet dat de Noord-Koreanen die teruggestuurd worden in de gevangenis belanden waar hun leven op het spel staat. Daar zou veel meer bekendheid aan gegeven moeten worden. En ik ben van mening dat niet alleen China, maar veel meer landen aandacht zouden moeten besteden aan de ongerechtigheden die plaatsvinden. Het zou een internationaal aandachtspunt moeten zijn waarin de Noord-Koreaanse bevolking de helpende hand toegestoken zou moeten worden."

U werd als jong meisje op school wekelijks gedwongen om openlijk uw zonden te bekennen tijdens de ‘saenghwalchonghwa’ en toen u iets ouder was, kreeg u veel kritiek te verduren tijdens de zogenaamde wederzijdse kritiek. Was dit niet enorm vernederend en wat betekende dit voor uw zelfvertrouwen en zelfbeeld?
Lucia Jang: "Eerlijk gezegd heb ik dat nooit als vernederend ervaren. Je zonden opbiechten tijdens de ‘saenghwalchonghwa’ was gewoon een van de dagelijkse dingen in mijn leven. Je moet het zien als bijvoorbeeld biechten bij een priester. Als je het opgebiecht had was het weer over en gedaan en kon je verder gaan met je leven. Ik beschouwde dat gewoon als een deel van mijn leven."

Toen u voor het eerst in China kwam was u geschokt toen u ontdekte dat de Chinese honden beter te eten kregen dan de Noord-Koreaanse bevolking. Zuid-Korea moet een zo mogelijk nog grotere culturele schok voor u zijn geweest. Hoe heeft u deze voor u compleet nieuwe wereld ervaren?
Lucia Jang: "Toen ik voor het eerst vanuit de luchthaven voet zette in Zuid-Korea ervaarde ik inderdaad een grote cultuurschok. Het eerste wat me opviel was het warme weer en direct daarna het ronduit warme welkom door keurig in het pak gestoken mensen dat mij ten deel viel. Dat gaf me direct een heel veilig gevoel, waardoor ik niet langer bang was om teruggestuurd te worden. Wat ik helemaal niet begreep was dat er zoveel praktisch lege bussen rond reden en daardoor nodeloos benzine verbruikten. In Noord Korea moest ik uren op de bus wachten. En als die dan eindelijk kwam, was hij overvol omdat er bijna geen bussen reden.

Voor wat betreft het eten was de schok minder groot dan toen ik voor het eerst goed te eten kreeg in China nadat ik voor de eerste keer Noord-Korea was ontvlucht. Ik was wel verbaasd over hoe weinig bijvoorbeeld de rijst kostte. In Zuid-Korea woonde ik in een appartement, maar het kostte me wel zo’n drie jaar om te wennen aan het leven daar. Ik voelde me heel erg schuldig over het feit dat ik mijn familie in Noord-Korea heb moeten achterlaten. In de tijd dat ik vluchtte, kreeg je als vluchteling een huis en het advies om van je vrijheid te genieten en dat was dat. Andere praktische hulp werd er toen nog niet geboden. Daarbij kwam dat ik bang was om hulp te vragen, omdat ik niet wilde dat mensen wisten dat ik anders was. Het resultaat was dat ik bijna het huis niet uitkwam omdat ik bang was om te verdwalen, waardoor ik een tamelijk eenzaam leven leidde. Gelukkig gaat dat tegenwoordig anders. De Zuid-Koreaanse regering biedt de vluchtelingen nu een integratieprogramma aan waarin zij wegwijs worden gemaakt in het land. Een grote verbetering."

In uw boek beschrijft u de meest verschrikkelijke dingen die u overkomen zijn. Ik kan me voorstellen dat vluchtelingen als uzelf leiden aan een posttraumatisch stresssyndroom. Heeft u psychische hulp aangeboden gekregen om alle ellende te (kunnen) verwerken?
Lucia Jang: "De stress uitte zich bij mij voornamelijk in nachtmerries. Ik droomde elke nacht dat ik nog in Noord-Korea was en probeerde te vluchten. Ik heb nooit om psychische hulp gevraagd en er trouwens ook nooit over nagedacht om die te vragen. In Zuid-Korea is me dat ook nooit aangeboden. Mijn advocaat in Canada heeft me wel geadviseerd om eens te praten met een psycholoog of psychiater. Ik heb toen eenmalig een drie uur durende sessie gedaan en dat was het."

U bent uiteindelijk in Canada terecht gekomen. Waarom hebt u daarvoor gekozen?
Lucia Jang: "De belangrijkste reden voor dit besluit heeft te maken met mijn oudste zoon. Hij is gehandicapt en ik begreep dat er zowel voor hem als voor mij als Noord-Koreaanse vluchteling in Canada veel betere vooruitzichten waren dan in Zuid-Korea. En nu ik in Canada leef, kan ik dat onderschrijven. Het is een goed besluit geweest om deze keuze te maken."

In de 5-sterrenrecensie van het boek schreef Helma: "Een zeer indrukwekkend boek over een wereld waar je je geen voorstelling van kunt maken."