Maak kennis met de persoon achter de 'stem': Sander de Heer

Meer Week van het Luisterboek vind je op het Luisterboeken-kanaal

Zodra Sander de Heer begint te spreken, heb je het idee dat er iets staat te gebeuren. De stemacteur die tijdens zijn carrière zijn stem geleend heeft aan vele producties, is een veelgevraagd voorlezer van luisterboeken. ‘Om eerlijk te zijn weet ik niet meer wat mijn allereerste luisterboek was, ik lees voor sinds luisterboeken al als CD’s verkrijgbaar waren in de boekhandel,’ legt hij uit.  

Wegcijferen

Als stemacteur is de kennismaking met een nieuw boek voor een project altijd even wennen. Voor De Heer heeft het niet te maken met het aannemen van een andere rol maar omschrijft hij zijn werk als volgt. ‘Eigenlijk heeft het te maken met wegcijferen, want ik ben een stemacteur,’ vertelt De Heer. ‘Als luisteraar moet je er niet mee bezig zijn wat de inspreker allemaal doet. Daarom komt het verhaal bij alles op de eerste plaats. Het gaat om een zekere vorm van bescheidenheid, terwijl ik als acteur soms onbescheiden kan zijn. Het is een ambivalent ding want je spant een touwtje naar de lezer zonder dat je het verhaal passeert.’  

Verwacht het onverwachte

In zijn voorbereiding is De Heer tijdens zijn carrière veranderd van aanpak. ‘Nu lees ik het boek niet meer van tevoren, want als je bekend bent met het verhaal stap je met een vorm van voorkennis naar binnen in de opnamestudio,’ zegt hij. ‘Die voorkennis heeft de luisteraar ook niet. Zelf wil ik ook verrast worden en ik ben van mening dat je het zult overdragen naar een luisteraar. Het is een stroom die vanzelf gaat.’  

Hij haalt een anekdote aan over het inspreken van Het Rosie Project geschreven door Graeme Simsion waarmee hij in een klap duidelijk maakt hoe het er precies aan toe gaat. ‘Ik lees geen achterflappen van boeken. Toen ik ongeveer tien pagina’s onderweg was met inspreken, werd me duidelijk dat het hoofdpersonage Asperger heeft. Ik besloot de opname terug te luisteren en kwam tot de conclusie dat het precies klopte. Als ik voorkennis had gehad, waren de observaties niet zo naïef overgekomen zoals de auteur ze ook werkelijk bedoeld had. Vergelijk het met een soort kinderlijke onbevangenheid.’  

Voor het kinderboek Troep, geschreven door Ilse Bos, maakte hij een uitzondering. Het verhaal gaat over dertien kinderen die op een woonboot leven en in het luisterboek dus allemaal geportretteerd moesten worden. ‘Toen heb ik wel het boek erbij gepakt en ben ik met verschillende kleuren markers aangegeven wie aan het woord was. Anders was het een complete brij aan woorden geworden,’ legt De Heer uit.

De favoriete (en zelf ingesproken) luisterboeken van Sander de Heer:
1. Koorts van Deon Meyer
2. De schaduw van de wind van Carlos Ruiz Zafón
3. Alleen met de goden van Alex Boogers
4. De vliegeraar van Khaled Hosseini
5. Duizend schitterende zonnen van Khaled Hosseini

Onbevangen luisteren

In zijn vrije tijd zijn luisterboeken geen vreemd fenomeen voor hem, hoewel het betiteld wordt als beroepsdeformatie. ‘Eerlijk gezegd kan ik niet meer onbevangen naar een luisterboek luisteren omdat ik vaak op andere dingen ga letten. Vooral als de manier van voorlezen dicht bij mijn eigen manieren komen. Doodzonde is het, eigenlijk zou ik een knopje moeten hebben waardoor ik er puur naar kan luisteren.’  

Op de vraag welk boek er absoluut een luisterboekversie verdient, hoeft De Heer niet te lang te wachten met zijn antwoord: ‘Alles van Haruki Murakami, dan sta ik hier te bonken op de deur of ik dat alsjeblieft mag doen.’ Verder merkt hij op dat er een gebrek aan klassiekers is op het front van Nederlandstalige luisterboeken. ‘Ik zou zo graag Madame Bovary, A la recherche de temps perdu of Les liasons dangereuses voorlezen. Klassiekers worden steeds minder gelezen, want steeds minder jongeren zullen zo’n titel vrijwillig oppakken. Bij een luisterboek wordt die drempel steeds lager.’  

De uitdaging schuilt er bij De Heer in dat hij een verscheidenheid aan genres hanteert en ook open is om verschillende soorten boeken in te spreken. ‘Ik zou niet alleen boeken in de stijl van Carlos Ruiz Zafón kunnen doen, maar juist een kinderboek als De gruwelijke generaal (van Jozhua Douglas, red.) geeft mij de mogelijkheid voor een prettige afwisseling. Als je dat droog voorleest, ontneem je een functie van zo’n boek. Dat moet je meenemen en dat is heel lekker om daarin aan te zetten.’  

Je buigen naar een boek

Zoals je als lezer continu je beeld bijstelt van een personage, is het voor een stemacteur ook van belang om mee te buigen met het verloop van het verhaal. ‘De pelikaan van Martin Michael Driessen was zo’n boek waarbij ik ook continu heen en weer geschud werd. Je begint vaak met absurde situaties om vervolgens terecht te komen in een heel andere setting.’  

De huidige ontwikkeling rond luisterboeken waarbij bijvoorbeeld muziek een verhaal ondersteunt, doet De Heer denken aan een theatervoorstelling die hij maakte met Hymke de Vries en Lex Passchier: ‘Het was een voorstelling die vooral visueel beperkten trok omdat het een sterk auditieve instelling had. Je moet je voorstellen dat we geluiden maakten met voorwerpen die er niet mee in relatie werden gebracht. Er moesten zogenaamd vliegtuigen voorbijvliegen en tijdens de repetities kwamen we erachter dat als je een plastic voorwerp er tegenaan hield het precies zo klonk. Maar toch allemaal ten dienste van het verhaal!’

Foto Sander de Heer in header: Anouk Boelsma | Meer artikelen over de Week van het Luisterboek vind je terug op dit kanaal.