Magneetvriendschap
Eind jaren negentig. De ik-figuur uit Het wolfgetal van Laura van der Haar (1982) groeit op in een standaardgezin en leeft een redelijk doorsnee leven. Tot ze elf is en Vikki in haar leven komt. Vikki is allesbehalve doorsnee. Ze is grensverleggend, manipulatief, impulsief en instabiel. Maar op de ik-figuur – die gedurende het hele boek naamloos blijft- heeft ze een magnetische werking. In plaats van ver uit haar buurt te blijven, brengt ze hele dagen met Vikki door, tot ongenoegen van haar ouders. Vikki sleept haar vriendin mee in haar destructieve gedrag: seks, drank, drugs; niets langzaam opbouwen, gewoon doen. Vaak weet de ‘ik’ zelf ook wel dat Vikki’s gedrag niet normaal is, maar liever dan zich ervan te distantiëren wil ze bij haar blijven. Zo lang en zo veel mogelijk. En dus doet ze met haar mee, wat Vikki haar ook maar oplegt.
"In de tussenuren drinken Vikki en ik Stroh-rum. Vikki drinkt het omdat de wereld dan beter past bij hoe ze zich voelt, ik drink het omdat zij het drinkt. Dat de wereld daardoor beter klopt is mooi meegenomen."
Vikki wil de wereld ontdekken, maar dan wel op háár manier. Eigenlijk is deze ontdekkingstocht veel meer een zoektocht naar zichzelf, naar een manier om het leven zo goed mogelijk aan te kunnen. Meerdere keren wordt duidelijk dat Vikki veel met de dood bezig is. Van haar vriendin verlangt ze in de vriendschap volledige toewijding en aanpassing, en die krijgt ze. De ‘ik’ manoeuvreert zich in iedere situatie steeds precies zo dat haar vriendin weer tot bedaren komt.
“ ‘Jullie zijn allemaal hetzelfde!’
‘Wie jullie?’
‘Jij en Margje en de hele kutwereld! Jullie peren ‘m allemaal!’
‘Het tocht hier. Ik ga even limo halen, wil je ook?’ Rond Vikki’s woede moet je ruimte scheppen, zodat die rond kan kolken en dan wegdrijven.”
Dat maakt de vriendschap beklemmend maar vooral ook verslavend. Afstoten, aantrekken, afstoten, aantrekken.
'Ik vind het fascinerend dat iemand die zo donker kan zijn, zo'n aantrekkingskracht heeft', vertelt Van der Haar in VPRO Boeken. 'Hoe ver ga je als iemand je zo op de proef stelt? Waar stopt het?' Ruimte voor andere vriendinnen krijgt de ik-figuur in deze roman eigenlijk niet. Klasgenoot Margje – door Vikki steevast Margerientje genoemd- is dan ook een bedreiging en wordt allesbehalve subtiel door Vikki weggeduwd van de ‘ik’. Tot een uitgaansavond volledig uit de hand loopt en alles verandert. Geheel uit het niets komt het onheil niet, de stukken tekst uit een forensisch rapport, die tussen de hoofdstukken door zijn opgenomen, maken vanaf het begin van de roman duidelijk dat er iets vreselijks is gebeurd.
"Er was sprake van gasvorming in weefsels en lichaamsholten."
Toch blijft de spanning constant voelbaar. Het gaat in deze debuutroman niet om ontrafelen of ontmaskeren, maar om de spanning rondom de verslavende en verwoestende kracht van een pubervriendschap. Het lugubere drama zorgt niet voor een breuk tussen de ik en Vikki. Sterker nog, Vikki’s manipulatieve gedrag wordt erger en erger en beide meisjes lijken te ontsporen. De stukken uit het autopsierapport gaan over op quotes uit een psychodiagnostisch rapport. Ergens wil je de hoofdpersoon steeds toeroepen dat ze afstand moet nemen en Vikki de rug toe moet keren, maar aan de andere kant voel je de kracht van hun vriendschap.
Het is vooral Van der Haars schrijfstijl die de lezer aan het boek gekluisterd houdt. Scherp en precies passend bij de gedachtewereld van puberende meisjes schetst ze beelden die je als een film voor je ziet. Haar observaties zijn zowel grappig als beklemmend. Voor iedereen die zelf kind of puber was in de jaren negentig is Het wolfgetal een feest van herkenning. De Pennie Rekening, flippo’s, Maroussia parfum, BenBits, de Hitkrant, smurfensnot, Axe Africa, je zintuigen staan vanzelf op scherp. 'Ik kan goed inzoomen op hoe het leven toen was', aldus de debutante. 'Ik kan heel veel uit mijn geheugen halen.' Daarnaast heeft Van der Haar veel gehad aan alle schoolschriften die haar ouders voor haar bewaarden.
Situaties en omgevingen worden in Het wolfgetal eigenzinnig, maar tegelijk zo herkenbaar beschreven. De ‘ik’ heeft gedachten die je zelf waarschijnlijk onbewust ook hebt maar misschien nooit helemaal afmaakt, laat staan uitspreekt. Van der Haars poëzietalent is terug te zien in haar zinnen, die melodieus, beeldend en tegelijkertijd rauw zijn en niet onnodig verfraaid. Bij sommige zinnen zoek je tevergeefs naar leestekens, om bij een tweede lezing te ontdekken dat die leestekens er inderdaad niet horen. Zonder wordt de taal van de hoofdpersonen veel echter. De minipodcasts die de debutante maakte geven de sfeer van Het wolfgetal en haar stilistische kracht goed weer.
Eens in de zoveel tijd lees je een debuut dat nog dagen na het lezen blijft nazinderen. Twee jaar geleden was dat Het smelt van Lize Spit, dit jaar Het wolfgetal van Laura van der Haar. ‘Ik hoop dat ik voor mekaar heb gekregen dat je het verhaal gelooft’. En dat heeft ze. Wat een debuut, ga dit lezen. Na de eerste zin kun je niet meer stoppen, beloofd.
Het wolfgetal is verschenen bij Podium. | Auteursfoto Laura van der Haar: Keke Keukelaar, verstrekt door uitgeverij Podium.
Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.
