Making a Murderer: de obsessie voor het mysterie

Succesvolle true crime op Netflix

Deze tiendelige documentaire zorgde ervoor dat deze fanatieke thrillerlezer gedurende een weekend haar boeken links liet liggen en bijna zat vastgeplakt aan haar televisie. Als liefhebber van een goede dosis true crime, prikkelde de diverse meningen op social media mij genoeg om een eigen oordeel te vellen over deze mysterieuze zaak.

Making a Murderer geeft de kijker een blik achter de schermen in de zaak Steven Avery, die op zijn zachtst gezegd een aantal bizarre wendingen kent. Avery werd op drieëntwintigjarige leeftijd opgepakt voor een verkrachting en vervolgens veroordeeld voor 32 jaar gevangenisstraf. Na achttien jaar werd dankzij vernieuwde DNA-technieken aangetoond dat Avery onschuldig bleek vast te zitten en werd hij vrijgesproken. Gesterkt door verschillende advocaten en het idee dat er achttien jaar van zijn leven was ontnomen, begon hij een procedure tegen politie en justitie in Manitowoc County (Wisconsin). Zijn eis: 36 miljoen dollar. Twee jaar later verdwijnt de 25-jarige fotografe Teresa Halbach. Ze is voor het laatst gezien op het terrein van de autosloperij van de familie Avery om een foto voor het blad AutoTrader te maken. Als ze vijf dagen vermist is, wordt haar auto aangetroffen op de autosloperij van de familie Avery. Het terrein waar tevens de (woon)trailer van Steven Avery staat. Enkele momenten later klinkt over de politieradio de vraag of Steven Avery al in hechtenis zit. Vanaf dat moment raakt de zaak in een stroomversnelling.

Documentairemakers Moira Demos en Laura Ricciardi filmden gedurende een periode van tien jaar met verschillende invalshoeken om een fascinerende true crime documentaire te maken. Ze namen getuigenissen af bij de familie Avery gedurende beide processen, maar gaven tevens een weergave van de gang van zaken in de rechtszaal. Bij de kijker wordt op een dusdanige manier twijfel gezaaid dat je jezelf continu afvraagt of de zaak van Steven Avery aan elkaar hangt van toevalligheden of dat politie en justitie de zaak dusdanig saboteren om hun beoogde uitkomst werkelijkheid te zien worden.  

In de Verenigde Staten heeft de documentaire zo’n impact dat burgers een petitie zijn gestart om de betrokkenen gratie te verlenen. President Obama heeft bij zijn benoeming als president het eerlijker maken van het Amerikaanse rechtssysteem als één van zijn speerpunten genoemd. Honderdduizenden Amerikanen ondertekenden de petitie, maar Obama heeft niet de macht om vrijspraak te doen in deze zaak omdat het een staatsaangelegenheid was in Wisconsin en niet door de landelijke overheid is behandeld.

Een schrijversvisie op Making a Murderer 

Op 27 december jl. publiceerde Karin Slaughter op haar Facebook pagina het bericht: ‘Ben ik de enige die geobsedeerd is door Making a Murder? Ik weet zeker dat niemand mij zou geloven als ik dit verhaal voor het plot van een thriller zou gebruiken.’ Voor Time Magazine schreef ze een column over de true crime documentaire. Zo vertelt ze over haar bezoek aan het museum van Scotland Yard waar onder andere bewijsmateriaal wordt bewaard die de identiteit van Jack the Ripper zou bevestigen. Als Slaughter vraagt waarom de zaak dan tot vandaag de dag als niet opgelost word beschouwd, krijgt ze te horen dat mensen wereldwijd gek zijn op mysteries. Het is volgens haar ook het element waardoor mensen zich verliezen in de documentaire en een gemiddelde thriller. Volgens haar ontstaat onze obsessie niet door het feit dat we ons afvragen wie er uiteindelijk schuldig bevonden moet worden in deze zaak, maar of we de Amerikaanse regering bedrog laten plegen. Ze pleit voor een transparanter rechtssysteem, dat veel verder gaat dan het tekenen van een online petitie. Of zoals ze in haar conclusie weergeeft: ‘Real reform would take money. It would take leadership. It would take action. Thinking back to my tour of Scotland Yard, maybe people don’t want a solution after all. They just want to love the mystery.’  

In Making a Murderer is indirect een kleine rol weggelegd voor de thriller Meisjes plagen (origineel verschenen onder de titel Kiss the girls) van James Patterson. Het tweede deel in de Alex Cross serie kwam naar voren in een getuigenis van Brendan Dassey, het neefje van Steven Avery. Dassey verklaarde zijn eerdere betekenis over de moord op Teresa Halbach verzonnen te hebben en details uit de thriller van Patterson gehaald te hebben om zijn verhaal te illustreren. James Patterson heeft tot op heden niet gereageerd op dit feit.

Wat te lezen na Making a Murderer?  

Weet je na de tiendelige documentaire niet meer waar je het zoeken moet? Hebban selecteerde een aantal thrillers en true crime boeken die dezelfde sfeer hebben als Making a Murderer. Met vreemd genoeg boektitels die meerdere keren voorkomen en het onrecht in de rechtspraak illustreren.

In koelen bloede van Truman Capote (1997)  

In november 1959 leest Truman Capote in The New York Times een bericht over het boerengezin Clutter in Holocomb, Kansas. Ze zijn bruut vermoord wordt door twee jonge criminelen. Hij stort zich op de zaak en besluit deze tot het onderwerp te maken van een roman. Zes jaar lang doet hij onderzoek, hij interviewt alle betrokkenen en begeleidt de moordenaars tijdens hun laatste gang naar hun executie op 14 april 1965.  

In koelen bloede is een magistrale reconstructie van een gruwelijke moordzaak, waarin Capote de basis legde voor de stroming die nu bekend staat als faction. Zijn kunst als romanschrijver wordt gecombineerd met de techniek van een journalist. 

CSI: New York: Hard bewijs van Stuart M. Kaminsky (2005)

Rechercheur Mac Taylor is een toegewijde en gedreven misdaadonderzoeker die gelooft dat alles met elkaar samenhangt en dat iedereen een verhaal heeft. Hij en zijn partner Stella Bonasera geven leiding aan een team van experts in de vaak hectische maar altijd dynamische wereld van New York City. In de lift van een luxe appartementengebouw in een van de betere wijken van de stad wordt het lichaam van een man van middelbare leeftijd gevonden. Geem enkel spoor wijst in de richting van de dader. De perfecte misdaad?

Tegelijkertijd onderzoekt Stella Bonasera een paar straten verderop de moord op een kroongetuige. Maar de verantwoordelijke agenten van dienst zweren dat het slachtoffer de hele nacht aleen in een afgesloten hotelkamer verbleef - om de volgende ochtend dood aangetroffen te worden.

De gevangene van John Grisham (2006)  

Op 7 december 1982 wordt de 21-jarige serveerster Debbie Carter in haar appartement vermoord. De politie, die vrijwel geen aanwijzingen heeft, staat onder grote druk om snel de dader of daders te vinden. Ron Williamson, een aan lager wal geraakte lokale sportheld, is een van de laatsten die Debbie levend hebben gezien. Tenminste, dat beweert een getuige. Williamson wordt gearresteerd, berecht en veroordeeld. Het vonnis: de doodstraf.  

En zo komt Williamson terecht in een van de meest mensonterende gevangenissen van de Verenigde Staten: de dodencel van de McAlester-gevangenis. In een kleine cel, diep onder grond, zonder ramen of frisse lucht, vecht Williamson jarenlang een juridische strijd tegen het onrecht dat hem is aangedaan. Zijn veroordeling is het gevolg van een aaneenschakeling van blunders, leugens en valse verklaringen van de kant van justitie en de politie. Want Ron Williamson heeft niets met de moord te maken. Maar de dag van zijn executie komt steeds dichterbij?

Hard bewijs van Phillip Margolin (2006)

Nog maar nauwelijks bekomen van de executie van zijn cliënt, die hij tevergeefs heeft proberen te behoeden voor de doodstraf, moet Doug Weaver zich alweer opmaken voor een nieuwe zaak. En ook hier dreigt de verdachte van een brute moord ter dood veroordeeld te worden. Onderzoek van het forensisch laboratorium lijkt te wijzen op een waterdichte zaak voor de aanklager, maar dit valt nog maar te bezien. Zeker als iemand van de burgerwacht zich ontpopt tot gewelddadige moordenaar, en er bewijs wordt vervalst. 

Gerede twijfel van Gianrico Carofiglio (2009)  

Advocaat Guido Guerrieri bevindt zich in een benarde positie. Een man is veroordeeld tot zestien jaar gevangenisstraf voor drugshandel, maar verklaart onschuldig te zijn. Het bewijs tegen hem is verpletterend en aanvankelijk heeft de man zelfs bekend.  

Maar er gaan geruchten dat zijn eerste advocaat hem in de val heeft gelokt. Er ontstaat een gecompliceerde en gevaarlijke situatie waarbij Guerrieri in alle opzichten betrokken raakt. En steeds weer doemt de gevangene op die in wanhoop zijn onschuld bepleit. De gerede twijfel neemt hand over hand toe.

Gerede twijfel van Peter van Koppen (2013)

In dit toegankelijk geschreven non-fictie boek gaat hoogleraar rechtspsychologie Peter van Koppen verder in op zaken die in principe herziening verdienen. Eerder publiceerde hij Overtuigend bewijs (2011) over het indammen van rechterlijke dwalingen.

Bewijs in strafzaken is altijd onzeker. Of het nu om getuigenbewijs gaat of DNA of een bekentenis, er is altijd twijfel. En bij gerede twijfel moet de rechter vrijspreken. Van Koppen laat zien hoe men met behulp van dat onzekere bewijs in strafzaken toch dicht bij de waarheid kan komen. Aan de hand van strafzaken waarin verdachten terecht of onterecht zijn veroordeeld en aan de hand van strafzaken waarin verdachten onterecht zijn vrijgesproken, worden bewijsproblemen en bewijsoplossingen besproken. 

(Bronnen: NOS, Time Magazine)