Met het mes op de keel

Het is november 2017, een koude middag ergens in Oost-Europa. Bij het uitgooien van zijn vishengel raakte de Turks-Nederlandse drugshandelaar Hidr Korkmaz een elektriciteitskabel met de dood als gevolg. Korkmaz leidde een teruggetrokken bestaan nadat hij zich eerder had gemeld bij het Openbaar Ministerie als een getuige in een omvangrijk proces over een crimineel die verdacht wordt van de totstandkoming van meerdere liquidaties. Zijn naam: Willem Holleeder.

Nee, dit is geen scène uit een thriller die dit jaar nog verkrijgbaar is in een boekhandel bij jou in de buurt. Het is de bittere waarheid. Toen ik vorig jaar november in de krant las over dit bizarre ongeluk, dwaalde het woord ‘toeval’ meerdere keren door mijn hoofd. Toeval bestaat niet, toch? Enige tijd later lag er een True Crime boek op mijn bureau waar subtiel een vishaakje op de cover is verwerkt; dit moest ik lezen.  

Onderzoeksjournalist Marian Husken schrijft al 25 jaar over misdaad in Nederland en ver daarbuiten. In haar actuele en laatst gepubliceerde boek Deals en dodenlijstjes geeft ze een onthutsende kijk in de protocollen rond het getuigenbeschermingsprogramma. Criminelen die moeiteloos een deal sluiten met justitie, een nieuwe identiteit krijgen en de rest van hun leven comfortabel doorbrengen op een locatie die zo uit een reisgids zou kunnen komen; je kent de beelden vast wel uit de Hollywoodfilms en spannende televisieseries. De werkelijkheid is veel schrijnender en dit ‘droombeeld’ vervaagt bij het lezen van dit True Crime boek.

De zaken die ze aanhaalt in haar boek lezen als scènes uit een thriller wat geheel te wijten is aan de soepele schrijfstijl die Husken hanteert en de manier waarop ze de feiten presenteert. Een van de hoofdstukken gaat bijvoorbeeld over de Nederlandse Bettien Martens die in de jaren ’90 volop in het nieuws kwam doordat ze met Italiaanse justitie een deal sloot nadat ze jaren doorbracht te midden van Colombiaanse drugsdealers en Italiaanse ‘pentiti’ die haar als vertrouweling beschouwden. Hoewel de media vochten om haar aandacht, was het voor Martens na haar vrijlating een kunst om onopgemerkt door het leven te gaan. De boeiende reconstructie van Husken zou het scenario voor een speelfilm kunnen zijn; beeldend en met veel gevoel voor detail.

Daarnaast deelt ze een persoonlijke ervaring waarmee Husken laten zien wat de schokkende gevolgen van een rol als getuige kunnen zijn. In 1990 is ze tijdens een vakantie in Spaans Baskenland onbewust getuige van een schietpartij tussen drie studenten en een politieagent. Later blijkt dat de drie schutters behoorden tot de ETA, de separistische beweging die tot voor kort streden voor een onafhankelijk Baskenland op meedogenloze wijze. Eerst is er twijfel maar daarna stapt ze toch naar de Spaanse politie om haar getuigenverslag te delen. Daarna komt het allemaal in een stroomversnelling; door een belangenstrijd in de Spaanse politiek belandt de getuigenis in vreemde handen en Husken beleeft een angstige zomer waarbij de bedreigingen zelfs de landsgrenzen overgaan. Het is een van de motivaties achter het boek en een vraag die ze in Deals en dodenlijstjes probeert te beantwoorden: is een overheid echt in staat om een getuige volledige bescherming te bieden?

'Je denkt dat zoiets jou nooit zal overkomen. Je houdt je verre van crminaliteit. En dan gebeurt het toch.'

Het feit dat Husken juist overgaat tot het delen van iets uit haar privéleven in een boek waarin ze met een objectieve en kritische blik naar de (misdaad)wereld om haar heen kijkt, laat zien dat het iedere voorbijganger had kunnen overkomen tijdens een vakantie onder de Spaanse zon.

Bijzonder informatief is het hoofdstuk rond kroongetuige Peter La Serpe, die door Husken werd benaderd om zijn ervaringen met het getuigenbeschermingsprogramma te delen. La Serpe, die ook een veelgenoemde naam is het in het Passage proces en in 2006 overliep naar justitie uit angst om zelf slachtoffer te worden in zijn eigen milieu, correspondeert met de journaliste onder de naam 'Fugitive'. De man die in de verslagen van de rechtbank overkomt als een onbetrouwbare getuige doordat hij voortdurend van verklaring wisselt, somt in heldere bewoordingen op wat zijn overwegingen waren om onder te duiken in het getuigenbeschermingsprogramma. Hiervoor stelde hij zichzelf de volgende vragen:

1: Kan ik van de grote hoogtes en diepe laagtes naar een simpel en onopvallend leven?
2: Heb ik een doel voor de rest van mijn leven waar ik mij goed bij voel?
3: Kan ik mijn familie en vrienden achterlaten en geen contact meer met hen hebben?

'Het moeilijkste van alles is om deze vragen zonder emotie en franje te beantwoorden. Je gaat niet op vakantie, je gaat geen mooi leven tegemoet, tenzij je dat zelf creëert, en jouw dromen komen niet uit.'

Lees, leer en huiver; dit is hoe het er écht aan toegaat met (kroon)getuigen. Haar expertise en vasthoudendheid voor dit boek laten ook nu weer zien dat Marian Husken de koningin van de Nederlandse misdaadjournalistiek is. Tip: samen met collega Harry Lensink maakt Marian Husken 'De Willem Podcast' waar ze regelmatig andere misdaadjournalisten uitnodigen om te praten over de gang van zaken rond een van de meest opmerkelijke processen van de Nederlandse misdaadgeschiedenis.

Deals en dodenlijstjes is verschenen bij uitgeverij Balans. Auteursfoto in header is verstrekt door uitgeverij Balans.

Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.