Mijn leesontdekking: luisteren en hybride lezen

Voor de coronacrisis ging ik met de trein naar al mijn afspraken in den lande, zodat ik gedurende de reisuren nog wat kon werken, schrijven of lezen. Vooral lezen eerlijk gezegd. Drie à vier keer per maand ging ik op en neer van Groningen naar – voornamelijk – de Randstad, dus dat leverde al snel tien tot twintig uur extra leestijd op.

Tijdens corona werd er natuurlijk niet veel gereisd, maar toen de lockdowns voorbij waren en de 'live' afspraken weer op gang kwamen, merkte ik dat ik het prettiger vond om met de auto te gaan, om de potentieel besmettelijke reizigershorden te vermijden en niet te hoeven hannesen met mondkapjes, afstand houden, ontsmetten enzovoorts. Het grote, nee, het enórme nadeel daarvan was dat ik niet kon lezen onderweg. Tot ik het luisterboek ontdekte ...

Het is wat lastig te achterhalen welk luisterboek ik als allereerste oppakte, omdat ik verschillende platforms en aanbieders heb uitgeprobeerd en omdat ik meerdere boeken op papier of hybride heb gelezen. Maar één van de eerste was het vuistdikke (op papier althans) Moon Witch, Spider King van Marlon James. Ik was halverwege het boek en het was tegelijkertijd een geweldige belevenis (ik geef het niet voor niets vijf sterren) en een worsteling. Dat kwam deels door de enorme uitgestrektheid van het verhaal en de fantasiewereld – het is feitelijk het complete levensverhaal van de titulaire maanheks Sogolon, die 177 jaar oud is aan het einde van het boek – maar zeker ook door de gekozen stijl. Het hele boek van 600+ bladzijden wordt verteld in de eigen taal van Sogolon. In deel één van James' fantasyserie Black Leopard, Red Wolf, komt Sogolon als bijfiguur voor en daar viel ze direct op door haar bijzondere taalgebruik. Maar in dat boek 'hoor' je dat alleen als Sogolon aan het woord is, in het vervolg is ze aldoor de verteller en daarmee is het hele boek geschreven in net-niet-helemaal Engels. Dit zijn de openingszinnen van Moon Witch, Spider King:

'One night I was in the dream jungle. It was not a dream, but a memory that jump up in my sleep to usurp it. And in the dream memory is a girl. See the girl. The girl who live in the old termite hill. Her brothers three, who live in a big hut, say that the hill look like the rotting heart of a giant turn upside down, but she don't know what any of tha mean.'

Luister hier het zelfde stukje (in totaal ongeveer twee bladzijden). Ik vond de karakteristieke stem en de uitspraak een prachtige toevoeging aan de beleving van het boek en afwisselend heb ik stukken gelezen en geluisterd, tot het uiteindelijk uit was ... Ik heb het even opgezocht: het complete audioboek is ruim dertig uur!

Niet alleen het gemak van tóch kunnen lezen in de auto, maar ook de ervaring van een goede stem, kan een luisterboek een prettige toevoeging aan je leesarsenaal maken. Natuurlijk is niet elke voorlezer even goed en bevalt niet elke stem, maar ik ben nog maar weinig niet fijne lezers tegengekomen.

Novelles

Na de volledige onderdompeling in Sogolons wereld was ik toe aan wat korter werk en het bleek dat novelles en korte romans ook volop verkrijgbaar zijn als luisterboek. Van Adrian Tchaikovsky (Made Things), Nghi Vo (When The Tiger Came Down The Mountain), Emily St. John Mandel (Sea of Tranquility), Becky Chambers (To Be Taught, If Fortunate), Nnedi Okorafor (Remote Control) en Chana Porter (The Seep) heb ik prachtige boeken geluisterd. Het voordeel van novelles – zowel op papier als in audio – is dat je in korte tijd – in een middag of gedurende één autorit – een nieuw verhaal en een nieuwe stem (bij audio dus letterlijk) tot je kunt nemen. Ook novelleseries zijn hier erg geschikt voor. 'De zeven zwaarden'-serie van Anthony Ryan heb ik bijvoorbeeld helemaal (tot en met deel vier gepubliceerd) geluisterd.

De kortste novelle heb ik letterlijk één kant op van Groningen naar Rotterdam geluisterd (Into the Riverlands). Een prachtig verhaal in een pseudo-China in een magisch verleden, compleet met verhalen vertellende tijgers, dansende krijgers, brullende mammoeten en verzamelende monikken.

LEES MEER / De Luisterboekhoek luistert

Klassiekers

Wat ik ook fijn vind om te doen, is het luisteren van klassiekers waarvan ik al heel lang zeg 'die moet ik nog eens lezen'. Dat kunnen literaire klassiekers zijn, die ik gemeden heb op de middelbare school (dat is weer een heel ander artikel) en die me nu toch wel interessant lijken, maar ook de 'gouwe ouwen' van mijn meest geliefde genre: speculatieve fictie. Zo heb ik onder andere De kleine Johannes, The Great Gatsby en The Left Hand of Darkness geluisterd. Een mooie manier om die titels in te halen, zonder dat de neiging om ze weg te leggen veel kans krijgt.

Hybride lezen

Tegenwoordig hussel ik mijn leeswijzen vaak door elkaar: een hybride mix tussen van papier of digitaal lezen én luisteren. Moon Witch, Spider King was daar mijn eerste experiment mee, maar inmiddels heb ik ook The Ministry for the Future van Kim Stanley Robinson (klimaatfictie van de bovenste plank), Ten Low van Stark Holborn (avontuurlijke SF), De goede zoon van Rob van Essen (literaire SF) en de hele 'MaddAddam'-serie van Margaret Atwood (dystopische en (post)apocalyptische fictie) zo gelezen. Het is nog best lastig om de juiste plek in het luisterboek te vinden als je een paar hoofdstukken op papier hebt gelezen, maar het maakt je ook wel extra betrokken bij de tekst, omdat je er een tweede keer doorheen 'bladert'.

Van 'MaddAddam' heb ik een meer dan duizend pagina's dikke Nederlandstalige omnibus met alle drie delen in de kast staan. Zwaar, dun papier, soepele kaft; dat is niet per se ontspannen lezen, maar het was wel super handig om de schrijfwijze van allerlei namen, producten en neologismen die Atwood gebruikt op te zoeken, tussen luistersessies door. Of tijdens het luisteren, maar dan niet in de auto natuurlijk (ik luister ook regelmatig als ik de was aan het opvouwen ben). De combinatie van lezen van papier en een prettige vertelstem bevalt me heel goed. Bij 'MaddAddam' was het wel wat schakelen, omdat het luisterboek in het Engels was en het boek in het Nederlands, maar ook dat voegde voor mij juist toe aan de ervaring. De hele serie is een absolute aanrader trouwens, zoals ik onder andere genoemd heb in de Uitleesdagartikelen van juni en juli.

Vormen en beschikbaarheid

Persoonlijk laat ik me graag verrassen door de aanpak van een luisterboek. Jaguarman van Raoul de Jong vond ik erg aangenaam, omdat Raoul zelf voorleest en je zijn verbazing, boosheid, vrolijkheid en andere emoties goed hoort. Hij wordt afgewisseld met een andere stem die citaten voor zijn rekening neemt en een zangeres die de in het papieren boek uitgeschreven liedteksten daadwerkelijk zingt. Alle drie elementen komen in dit korte luisterfragment voor.

Dan merk je dat het medium audio ook andere uitvoeringen mogelijk maakt. In The Year of the Flood / Het jaar van de vloed van Margaret Atwood komen ook meerdere gezangen voor, die in de luisterversie daadwerkelijk, met instrumentale begeleiding, worden uitgevoerd. In dat boek worden de verschillende hoofdpersonen door verschillende voorlezers tot leven gebracht. Bij The Ministry for the Future zijn het er zelfs meer dan tien, met uiteenlopende accenten die passen bij de personages in het boek. Zelf heb ik nog niet een luisterboek met soundeffects (of een audiodrama, waarbij de dialogen geacteerd worden) geluisterd, maar ook die zijn beschikbaar.

Luisterboeken kun je los kopen, of via een (streaming)platform beluisteren. Er zijn in het Nederlands al meerdere opties en in het Engels zijn er legio aanbieders. Verdiep je goed in het aanbod, want als jouw favoriete genre niet veel beschikbaar is op een platform, kan dat teleurstellend zijn.

Liever luisteren dan lezen?

Nee, zeker niet, 'gewoon' lezen is voor mij absoluut de basis. Maar het is wel een bijzonder prettige aanvulling en voor (lange) autoritten een geweldige uitkomst. Maar dat is natuurlijk helemaal persoonlijk. Luister jij wel eens een boek? En doe je dat dan exclusief als audio, of lees je net als ik hybride? En heb je absolute aanraders, door bijvoorbeeld de stem, de productie, of omdat de luistervorm erg goed bij een verhaal past? Laat het weten onder dit artikel!