Misdaad is van alle tijden
Twee kinderen in Monroeville (Alabama), allebei gevat door het leesvirus. Later zouden ze uitgroeien tot auteurs die een onuitwisbaar stempel drukten op de wereldliteratuur. Truman Capote verhuisde op vierjarige leeftijd naar deze plaats, waar hij een vriendschap opbouwde met zijn buurmeisje Harper Lee. Een vriendschap die een verbond betekende voor deze twee schrijvers. Ondanks dat Capote tijdens zijn puberteit naar New York verhuisde, kruisten hun paden elkaar nog regelmatig.
True Crime staat bekend als klinisch; een representatie van feiten, een verslaggeving van een gruwelijke daad. In koelen bloede, met haar eerste verschijningsdatum in 1966, lijkt de uitzondering op de regel. Capote zet de norm voor de non-fictie romans die de jaren daarna zouden volgen. Jeugdvrienden Capote en Lee reizen in 1959 af naar Holcomb (Kansas) naar aanleiding van een schokkend bericht in de New York Times. Het boerengezin Clutter is bruut vermoord door twee jonge criminelen en Capote besloot dat het de aanleiding vormt om er een diepgravend onderzoek voor te doen om zijn volgende roman hierover te schrijven.
'Het was alsof iemand lange tijd had zitten uitkijken naar een bepaalde vogelsoort - alsof je een ornitholoog was - en daar was hij. Bijna dadelijk dacht ik, nou, dit is misschien precies wat ik doen wil, omdat ik helemaal niets weet over dat deel van de wereld.'
Slechts enkele dagen na de moord betraden Capote en Lee de gemeenschap. Capote, die al enkele boeken op zijn naam had staan, werd niet herkend laat staan geaccepteerd in eerste instantie. Met zijn flamboyante kledingstijl en hoge stem, bekeken de bewoners hem als een vreemd wezen. Het houdt Capote en Lee niet tegen om met hun onderzoek te beginnen, hoewel Lee wel enkele bedenkingen had. Na drie maanden trekt zij zich stilletjes terug, het ijs was gebroken.
Bijzonder maakt het dat de auteur een persoonlijke klik krijgt met zijn subject; de twee moordenaars Richard Hickock en Perry Smith worden zijn vrienden. Hoewel de twee veroordeelden hem in eerste instantie niet toelaten, bouwt het drietal een hechte band op tijdens het gevangenschap. Capote schreef ze wekelijks brieven, stuurde hen boeken en tijdschriften en was zelfs aanwezig bij hun executie. Hoewel misdaadjournalisten een zekere afstand tot hun bronnen behouden, maakt dit van In koelen bloede een apart boek. Capote probeert zich in te leven aan beide kanten van deze vreselijke gebeurtenissen; het verdriet van de nabestaanden en de motieven van de criminelen.
Ik las In koelen bloede voor de derde keer en concludeerde dat het verhaal absoluut niet aan kracht heeft ingeboet. Het is meeslepend en razend knap opgeschreven. Volgens bronnen werkte Capote niet met bandrecorders om zijn gesprekken op te nemen, maar had hij een feilloos geheugen. Daarmee komt enige twijfel om de hoek in hoe verre de conservaties accuraat worden weergegeven. Toch vergeef je de auteur dit omdat hij het tijdsbeeld en personen bijzonder goed neerzet. Knap is dat het op geen enkel ogenblik gedateerd aanvoelt, hoewel onze maatschappij tegenwoordig met rasse schreden in de ene na de andere technologische ontwikkeling springt. Het universele gevoel van verslagenheid na zo'n gebeurtenis in een kleine gemeenschap verandert nooit.
Twaalf jaar na de vreselijke gebeurtenis in Kansas, zijn de banden tussen Capote en Lee verbroken. Ondanks haar succesvolle publicatie met Spaar de spotvogel in 1960 heeft ze last van een enorm writer's block. De Amerikaanse publiciste Casey N. Cep intrigeerde het dermate dat Harper Lee na haar succesvolle debuut er maar niet in wist te slagen dit een vervolg te geven. Het kwam uiteindelijk wel in Ga heen, zet een wachter dat een jaar voor haar dood op de markt werd gebracht. Cep verdiept zich dermate in het leven van de schrijfster, waardoor ze op het spoor komt van een bepaalde episode in haar leven. Intrigerend aan De moordenaar, de advocaat en de schrijver is dat het naast een True Crime ook een schrijversbiografie is. Cep schetst het beeld van de jeugdjaren van Harper Lee en het feit dat een typemachine haar favoriete speelgoed is.
Zowel Capote als Lee keerden zich tegen hun geboorteplaats door te verhuizen naar 'de grote stad' om hun eigen identiteit te ontdekken en zich te keren tegen de kleine gemeenschappen. Terwijl Lee wanhopig op zoek leek naar een aanleiding om haar tweede roman vorm te geven, werd haar geboortegrond in Alabama belangrijker dan ze zich ooit had kunnen voorstellen. Ze leest in de krant over de zaak Maxwell, die draait om een zwarte dominee die in een tijdsbestek van zeven jaar vijf familieleden heeft vermoord om het verzekeringsgeld te krijgen. Tijdens een begrafenis van een van die familieleden trekt een oom een pistool en schiet Maxwell door het hoofd.
Juist deze boeken die teruggrijpen op vreselijke gebeurtenissen in het verleden, laten ons als lezer inzien dat de impact van misdaad de tand des tijds doorstaat. Bijzonder knap aan De moordenaar, de advocaat en de schrijver is dat Cep een tijdlijn heeft gereconstrueerd en tegelijkertijd veel sfeer creëert rond de eigenheid van deze regio. Historische ontwikkelingen worden vervlochten met de zoektocht van Harper Lee.
Probeer het eens, een True Crime met een setting in het verleden. Het is verfrissend om terug te gaan naar een verleden waarin het niet allemaal draait om vernuftige onderzoekstechnieken, maar het oplossen van een moord nog echt draaide om 'mensenwerk'. Deze boeken moet je als crimeliefhebber absoluut een keer gelezen hebben. Al is het maar om in het hoofd van de auteurs te kunnen kruipen en te 'zien' wat zij op dat moment meemaakten. De werkelijkheid kan soms vreemder zijn dan fictie.
In koelen bloede is onlangs in een nieuwe uitgave verschenen bij uitgeverij De Arbeiderspers, in een vertaling van Thérèse Cornips. De moordenaar, de advocaat en de schrijver verscheen bij uitgeverij Atlas Contact, in een vertaling van Ineke Braakman.
