Natasha Brown: 'Ik wilde de lezer zo dicht mogelijk bij de verteller brengen'
Bijeen is de debuutroman van Natasha Brown, waarin we het leven van een jonge, zwarte vrouw volgen. Ze bereidt zich voor op een tuinfeest op het familielandgoed van haar rijke, witte vriend. Ze heeft alles en is succesvol, heeft alle juiste dingen gedaan om te breken met stereotypen en inspirerend te zijn voor anderen, maar wanneer ze haar eigen leven overdenkt, rijst de vraag of dit alles wel de moeite waard was? Voor wie doet ze het eigenlijk? De roman werd naar het Nederlands vertaald door Nadia Ramer en verscheen bij uitgeverij De Geus.
Bijeen volgt enkele dagen in het leven van een jonge zwarte vrouw. De ongemakkelijke kantoordynamiek in de investeringsbank waar ze werkt. De treinrit naar de familie van haar witte vriend. De ontmoetingen waar anderen welbespraakt haar plek uitleggen in de wereld. En ook de stem van haar dokter die vraagt om te vechten voor haar leven.
Terwijl eeuwen, herinneringen en flarden van gesprekken de revue passeren, vindt ze uiteindelijk haar eigen blik. Ze begint harder te kijken naar diegenen die hun hele leven naar haar hebben gekeken.
Je studeerde wiskunde aan Cambridge, hoe verhouden wiskunde en literatuur zich voor jou?
'Ik denk dat ze veel meer met elkaar gemeen hebben dan je misschien op het eerste gezicht zou denken, ze liggen voor mij echt in het verlengde van elkaar. Wiskunde gaat heel erg over de ontdekking van patronen, het terugbrengen van een overkoepelend idee tot een specifiek geval. Het gaat voor mij over het zoeken naar bewijsvoering, het uitleggen en de logica en dat zie ik in literatuur ook terug. Vooral waar het gaat om de constructie van taal en van verhalen.'
De constructie van taal en de niet-neutraliteit daarvan speelt een grote rol in jouw werk, maakte dat een vertaling naar een andere – jou niet bekende – taal spannend?
'De vertaling was een fantastische ervaring, het is ook een heel emotionele ervaring omdat je echt een nauwe band opbouwt met de vertaler, zelfs op afstand. Ik heb Nadia tijdens het vertaalproces nooit ontmoet, maar het is zo bijzonder dat iemand zoveel werk stopt in jouw tekst. Ik ben een fan van Lydia Davis, die ook veel vertalingen heeft gemaakt en ook echt een diepe connectie voelt met de teksten die ze vertaalt, ik snap nu hoe dat proces van verbinding werkt en het is geweldig.'
Jouw werk wordt soms bestempeld als 'autofictie', zie jij Bijeen als autofictie?
'Nee, ik snap dat het voor een debuut makkelijk is om het boek op die manier in de markt te zetten, veel journalisten die ik spreek zijn op zoek naar de overeenkomsten tussen de verteller en mijzelf, maar iedereen die mij een beetje kent weet dat ik niet de verteller ben. Eigenlijk weten we helemaal niet zoveel over de verteller in Bijeen. Als de lezer het verhaal leest ben ik daar als schrijver ook helemaal niet meer bij betrokken, ik speel geen enkele rol in het verhaal.'
De verteller heeft vaak te maken met microagressie in het dagelijks leven, komt dat uit jouw eigen ervaring?
'Ik denk dat iedereen tegenwoordig die ervaring wel heeft, helaas. Haar ervaringen hebben in die zin iets universeels in zich en ik vind het vooral mooi om te zien dat het verhaal bij zoveel verschillende lezers resoneert en herkenning oproept.'
'Elke lezer heeft zijn eigen visie op Bijeen en dat vind ik juist het mooie eraan.'
Het hoofdpersonage in Bijeen blijft ook naamloos, was dat vanaf het begin een bewuste keuze?
'Eigenlijk vanaf het allereerste begin, ja. Ik wilde haar perspectief op de wereld vatten en voelde vrijwel meteen dat dat moeilijker zou worden als ik haar een naam zou geven. Het zou de afstand tussen lezer en verteller groter gemaakt hebben en ik wilde juist dat de lezer zo dicht mogelijk bij de verteller zou blijven.'
Bijeen is opgebouwd uit korte fragmenten, waarom heb je voor deze vorm gekozen?
'Ik wist dat ik het geheel kort wilde houden, dat bracht bijna automatisch met zich mee dat het geen doorlopend verhaal kon worden. De fragmenten houden ruimte voor invulling en interpretatie van de lezer, daarom heb ik ook heel bewust de personages licht gehouden. Elke lezer heeft zijn eigen visie op Bijeen en dat vind ik juist het mooie eraan, als ik dat anders had gewild dan had ik het op een andere manier moeten opschrijven.'
Heeft de fragmentatie ook te maken met de identiteit van de verteller?
'Grappig dat je dat vraagt. Voor mij is de verteller heel erg comfortabel met zichzelf en weet zij zelf precies wie zij is, het is dus niet zozeer dat haar identiteit voor haar gefragmenteerd is. Het is juist de kloof tussen wat zij over zichzelf weet en hoe de buitenwereld op haar reageert die maakt dat de fragmentatie ontstaat. Het is niet mijn plaats om in te vullen wat er allemaal nog bestaat buiten de verhaalwereld die ik construeerde. Mensen zijn altijd aan verandering onderhevig en een verhaal is nooit echt af, nooit definitief.'
Het is opvallend dat na een tijdje de stukken tekst wel degelijk langer worden, is dat een bewuste keuze geweest?
'Omdat ik pas laat ben gaan schrijven, wilde ik putten uit álles. Ik lees van alles, poëzie, non-fictie en proza en wilde al die invloeden gebruiken om per fragment heel precies te kijken hoe ik mijn boodschap in de beste vorm kon overbrengen. De stukken tekst worden langer op het moment dat het hoofdpersonage aankomt op het tuinfeest. Die meer conventionele stijl gebruik ik daar met opzet om te laten zien dat zij op dat moment een conventionelere wereld binnenstapt.'
Je bent zelf een fanatieke lezer, zijn er auteurs die jou speciaal geïnspireerd hebben bij het schrijven van Bijeen?
'Ja, er zijn er zoveel. Maar ik denk dat het verhaal dat het meest direct invloed heeft gehad The Garden Party van Katherine Mansfield is geweest. Ik ben ook een fan van de klassiekers en met name van Jane Austen, ik heb geprobeerd haar conventies en thema’s te vertalen naar het hedendaagse. Qua vorm heb ik veel inspiratie gehaald uit Don’t Let Me Be Lonely van Claudia Rankine. De mix tussen proza en poëzie en verschillende genres vind ik erg interessant.'
'Ik voel me bijna bezwaard dat mijn debuut in Engeland allereerst als hardcover werd gepubliceerd, die zijn duur!'
In welk genre zou jij Bijeen indelen?
'Het is interessant hoe Bijeen in de markt is gezet. Als je de beschrijving van het boek leest dan staat er allereerst dat het een verhaal is over een zwarte vrouw. Identiteit wordt op die manier getransformeerd tot een genre. Het verhaal van een zwarte vrouw brengt meteen verwachtingen met zich mee, ook omdat we niet heel veel van zulke verhalen hebben. Maar juist daarom wilde ik het genre "fictie over een zwarte vrouw" ook uitbreiden. Mijn roman is ook bedoeld als een deconstructie van de conventies van dat genre. Ik weet niet zeker of dat op zo’n metaniveau ook gelukt is, maar het is wel iets wat de hele tijd in mijn achterhoofd aanwezig was.'
Zou er meer ruimte gemaakt moeten worden in de literaire wereld voor meer diverse verhalen?
'Als je je manuscript opstuurt naar een agent, dan moet je vergelijkbare titels opgeven. Dat moeten natuurlijk bekende titels zijn en liefst ook nog titels die goed verkocht hebben, omdat het risico voor een uitgever bij een investering zo ontzettend groot is. Het werkt wel een bevestiging van een voorkeur in de hand; uitgevers geven op die manier vaak hetzelfde uit en er is weinig ruimte voor experiment. Niet zoals die er bijvoorbeeld wel vaak is in literaire tijdschriften. Ik denk dat het ook vooral belangrijk is om literatuur verder te democratiseren en voor veel meer mensen toegankelijk, dat wil zeggen betaalbaar, te maken. Ik voel me bijna bezwaard dat mijn debuut in Engeland allereerst als hardcover werd gepubliceerd, die zijn duur! Het zou mooi zijn als we een tussenvorm tussen het literaire tijdschrift en het boek kunnen vinden, een plek waar goedkoper gepubliceerd kan worden zodat meer verschillende groepen mensen daarvan kunnen genieten.'
Jouw debuut werd goed ontvangen, wat doet dat met jou?
'Ik vind het moeilijk om te zeggen of mijn boek goed ontvangen is. Dat was meteen ook mijn grootste cultuurshock waar het de overstap van de financiële sector naar de literaire sector betrof. Niets is data gedreven in de uitgeefwereld, ik heb geen data over de ontvangst van mijn boek, laat staan dat ik die kan vergelijken met anderen. Ik vind reacties van lezers het leukst, natuurlijk zijn er ook de professionele kritieken, maar die vind ik eerlijk gezegd weinig kritisch. Ik krijg veel zeer gedetailleerde reacties van lezers via platforms en Instagram en dat verbaasde me, maar ik vind het echt heel erg leuk.'
Blijf je schrijven?
'Ik vind het heel erg leuk om te schrijven, ik weet niet of ik het op mijn veertigste nog steeds zal doen, maar op dit moment haal ik nog steeds veel plezier uit het experimenteren met taal en uit de interpretaties van lezers waar ik weer nieuwe ideeën van krijg. Ik wil graag verhalen blijven maken die resoneren bij mensen en ik probeer zo min mogelijk kritieken en recensies te lezen, ik merk dat die veel ruimte in mijn hoofd innemen en ik wil niet dat ze mijn verdere schrijven gaan vormen of beïnvloeden.'
Winactie
Maakt het interview met Natasha Brown je nieuwsgierig naar Bijeen en zou je willen lezen over de naamloze zwarte vrouw wier handelingen en gedachten centraal staan in het boek? Hebban mag in samenwerking met uitgeverij De Geus vijf exemplaren van het boek weggeven. Kijk snel hoe je mee kunt doen:
Auteursafbeelding: via uitgeverij De Geus
