Neverness, een naargeestig vissersdorp vol verhalen

Met een prachtig coverontwerp belandde het romandebuut van korte verhalen-schrijver Zoe Gilbert op mijn bureau. Een korte en krachtige titel, die de lading perfect blijkt te dekken: Folk. Gilbert studeert Fictie en Creatief Schrijven en focust zich daarbij op het onderzoek naar de invloed van volksverhalen op hedendaagse korte verhalen. En dat zien we, naast de titel, ook terug in haar roman.

Het boek speelt zich af in Neverness, een vissersdorpje op een afgelegen en guur eiland. Context wordt daarbij niet gegeven, welke eeuw, welk land, welke lokatie, dat weten we allemaal niet. En het is ook irrelevant, want de buitenwereld bestaat in feite niet. Folk is een roman, opgemaakt uit vijftien verhalen rond de levens van de dorpelingen, verspreid over verschillende generaties. De verhalen zitten tot de rand toe vol met bijgeloof en roddelpraatjes. Het boek begint met een jaarlijks ritueel, een soort matchmaking fenomeen waarbij de jongens moeite moeten doen de kleurige linten van de meisjes te vinden, in ruil voor een zoen en soms meer. De linten worden door de meisjes in een doolhof van doornstruiken verstopt en de jongens moeten door het doolhof rennen, op zoek naar het lint van het meisje van hun voorkeur. Je hoort niet onbeschadigd uit het doolhof te komen, hoe bloederiger de doornen je toetakelen, hoe beter. Prick Song eindigt succesvol voor de een, maar dramatisch én gelukzalig voor de ander. En dat zet de toon van het boek. Drama en geluk wisselen elkaar af.

'Listen, for the beat that runs through the gorse maze.'

Er zijn zo nu en dan personages van buiten de dorpskern. En die hebben het niet makkelijk, want het vissersdorp staat je het leven niet makkelijk toe. Zo komt Ervet van een plekje meer het land in en zij heeft niet zo veel met dat visserige. Ze weet een draai te geven aan haar kustbestaan waarmee ze enigszins kan leven. Of Sil, die een kind baart dat niet helemaal op de roze, gezonde wurm lijkt die het zou moeten zijn. Zij heeft zelf geaccepteerd dat ze moet leven in omstandigheden die niet optimaal zijn voor haar, maar haar kind dreigt het niet te redden. Ook Sil is in staat een truc te bedenken die haar baby het leven redt. Redwing, een boomlange kerel die alleen in de winter drie maanden naar het eiland komt, heeft het makkelijker. Hij is zo actief in bed en aanhankelijk, dat elke vrouw na die doodvermoeiende drie maanden hoopt dat hij nooit meer bij haar terugkomt.

Dew beater, Dew hopper,

Layer with the lambs,

Fiddle-foot, Light foot,

Skulker in the ferns.

Go-by-ditch, Go-by-ground,

Yellow speckled one,

Flincher, Snuffler,

Dweller in the corn.

Gilbert schrijft in een poëtische stijl en doet recht aan de duisternis van het wrede vissersbestaan. De weduwen van vissersmannen zijn talrijker dan de gelukkige getrouwde stellen met een complete kinderschare. Men heeft verdriet, maar haalt ook de schouders op over het verlies van een echtgenoot. Want zo gaat het in Neverness, aan de kust. De zee neemt en de zee geeft.

'Down and down I stared into that dark water, searching for bubbles, for breath, for a hint of her, but there was nothing.'

Tenzij het een echt grote liefde is die is verloren. Galushen verloor zijn jeugdliefde en eerste vrouw Oline op jonge leeftijd. Op onverklaarbare wijze is ze verdronken, in het bijzijn van zuslief Vina. Galushen is ontroostbaar, ook jaren later nog, inmiddels getrouwd met Vina en vader van een bijna volwassen dochter. Van Vina mag hij niet praten over zijn grote verlies. Dochter May weet dan ook nergens van af. Zij is vioolspeler en is er volgens de vioolmeester klaar voor om de ziel voor haar muziek te gaan zoeken, buiten, in het bos, in de wildernis. Ze ontdekt haar ziel, op de plek waar Oline al die jaren geleden is verdronken. Ze speelt dit lied voor haar vader en moeder en alles wordt duidelijk ...

Folk zit boordevol met eigenaardigheden, een moeder die haar baby pas rustig krijgt als ze het toedekt met een konijnenvachtje in plaats van met een naar vis stinkend dekentje, een ongelukkig meisje dat wegdroomt in de vlucht van de wouw en op een dag niet meer terug wenst te keren, een zevende zoon met één vleugel als arm, een 'water bull' die een meisje wegvoert, Jack Frost, wisselkinderen (én moeders!), slaapwandelende dochters, bijenlokkende leerlingen, maar ook gewoon jongelingen die onder een waterval door elkaar griezelverhalen vertellen. De verhalen weven door elkaar, zijn verhalen in elkaar, de een wordt verteld in de ander, pasgeborenen zijn moeders en grootmoeders in het volgende, waargebeurde drama's zijn volksverhalen vol levenslessen en waarschuwingen een generatie later. Prachtig.

Folk van Zoe Gilbert verscheen in februari 2018 bij Bloomsbury en is (nog) niet vertaald. Copyright auteursfoto: Lucy Johnston (2017).

Meer Hebban Crew Reviews lezen? Je vindt ze allemaal hier terug.