'Niemand weet, niemand weet, dat ik Repelsteeltje heet'

op 02 april 2018 door Debbie op Hebban 32 reacties

+10

Wekelijks belanden er vele tientallen boeken op de redactie van Hebban. Boeken die ons hart sneller laten kloppen. Boeken die ons smeken om gelezen te worden. Wekelijks vertellen de mensen achter Hebban je over hun eigen leeservaringen in de Hebban Crew Reviews. Debbie van der Zande las 'Spinning Silver' van Naomi Novik.

Na haar onvergetelijke Temeraire-drakenreeks, waarvoor ze in tien jaar tijd negen romans schreef, leverde de Amerikaanse auteur Naomi Novik in 2015 haar eerste standalone af, Uprooted (en in Nederlandse vertaling: Ontworteld). Dit met sprookjes, legenden en mythen verzadigde verhaal scoorde de ene na de andere award-nominatie. Hebbanrecensent Christien over Ontworteld: 'Je voelt de kwaadaardige lucht onder de bomen van het Woud, de kilte van de muren van de toren en de verwarrende uitgestrektheid van de burcht van de koning.' Novik is opgegroeid met Poolse sprookjes en de verhalen van Baba Yaga, een angstaanjagende heks uit de Oost-Europese folklore, van wie je nooit weet of ze goed of slecht is.

Nu, in juli 2018, herhaalt Novik in de standalone Spinning Silver dit kunstje, een verhaal gebaseerd op oeroude vertellingen, in dit geval: Repelsteeltje. Het Grimm-sprookje rond dit akelige mannetje dat de mooie molenaarsdochter helpt met haar onmogelijke taak, maar in ruil haar eerstgeborene opeist, is in deze roman uit elkaar getrokken, gefileerd, gepaneerd, op de kop gezet, omgedraaid, rond gegooid. Elementen uit het sprookje springen onverwachts van de pagina's. Als je denkt dit boek niet meer te hoeven lezen, omdat je weet hoe het verhaal rond Repelsteeltje gaat, heb je het mis. Spinning Silver is 'something else'. Voorkennis van Repelsteeltje én allerlei andere sprookjes en folklore geeft een extra lading aan de roman, dus voordat je begint, pak je editie van Grimm sprookjes er even bij. Je hebt tijd genoeg, het boek verschijnt pas op 10 juli (en in september in het Nederlands als Zilvergaren).

Spinning Silver wisselt tussen zes vertelstemmen, waarvan de drie jonge vrouwen Miryem, Irina en Wanda de belangrijkste zijn. De drie anderen, Stepon, Margreta en Mirnatius vullen wat perspectiefgaten in. Dat klinkt ingewikkeld en dat is het deels ook wel, zeker omdat er zonder aanduiding van stem wordt gewisseld. Maar het is ook ingenieus gedaan, waarbij de perspectieven elkaar aanvullen op een manier die je gaandeweg leert kennen en naar uit gaat kijken. Elke stem heeft zijn eigen klank. Zo is Magreta oud en moe, Stepon een beetje simpel en bang, Wanda ongeletterd en hardwerkend, Irina stil en gehoorzaam, Miryem vriendelijk, maar ook zakelijk en Mirnatius eloquent en wreed. Ontzettend knap om zes vertelstemmen zo zichzelf te laten zijn. Laten we beginnen, net als het boek doet, bij Miryem, de ongelukkige dochter van een ongetalenteerde geldschieter in het dorpje Pavys.

'I went to every house that owed us, and I banged on their doors. It was early, very early, still dark, because my mother's coughing has woken us in the night. Everyone was still at home. So the men opened the doors and stared at me in surprise, and I looked them in their faces and said, cold and hard, "I've come to settle your account."'

Miryems vader is de geldschieter van de regio, dankzij het familiefortuin van zijn vrouw. Hij leent gul uit, maar is te vriendelijk om betalingen om te eisen en laat zich continu met lege handen wegsturen. Dit resulteert in een hongerig en koud bestaan voor Miryem en haar ouders. Miryem ziet de dorpelingen die beweren geen betalingen te kunnen doen met dikke jassen lopen en aan volle tafels zitten. Als dan ook nog haar moeder ziek wordt door dit armzalige bestaan, is voor haar de maat vol. Ze pakt de administratie van haar vader, zet haar hardste smoel op en loopt het dorp in. Ze klopt op deuren, eist de juiste betalingen op en laat zich niet wegsturen, hoe hard ze ook vervloekt wordt. Ze keert hiermee hun honger en kou om in gematigde rijkdom en redt haar moeders leven. Haar moeder ziet het met lede ogen aan, ondanks het succes en hun verbeterde omstandigheden. Het kost Miryem namelijk haar vriendelijkheid en ze wordt een harde, ijskoude tante. Ze heeft zoveel succes dat ze bekend komt te staan als het meisje dat goud kan maken van zilver. Doet je dat al ergens aan denken?

In Miryems wereld dreigt altijd het gevaar van de Staryk, een anderwereldlijk volk. Nare, witte, vrieskoude mannen die dorpen plunderen, goud stelen en doen vergeten. Ze komen van de Staryk Weg, een zilveren slinger door het bos, waar niemand anders op kan rijden en dat van lokatie wisselt. Het dorpje Pavys had nooit veel te vrezen van de Staryk, ze waren te arm, er viel geen goud te halen. Maar nu is de weg dichtbij te zien en puntige voetstappen en enorme, geklauwde hoefprinten staan in Miryems tuin. Dit is het begin van alle ellende ...

Spinning Silver is een ingenieus geweven tapijt van herkenbare elementen uit sprookjes. Het loslaten van de exacte verhaallijn van het oorspronkelijke Repelsteeltje voorkomt dat je plotwendingen aan ziet komen, waardoor het verhaal spannend en verrassend blijft. Veel losse elementen zijn te ontdekken als je enige kennis van sprookjes hebt. Een deel daarvan komt rechtstreeks uit Repelsteeltje, zoals het belang van spinnen, het stampvoeten van de personages, de naamloze Staryk en het (heilige) drievoud. Maar we hebben ook een vuurdemon, die zielen eet. Een meisje met heel lang haar (Rapunzel), dat evenwel verder geen functie in het verhaal heeft, ook al verwacht je het hele boek een vlucht langs de vlecht uit een torenkamer. De boshut die wel heel interessante manieren heeft om reizigers te voeden, beschermen en verbergen is werkelijk prachtig neergezet. Het verhaal zit tjokvol details uit sprookjes en folklore. Het is voor de sprookjesliefhebber een ware sport om alles te ontdekken.

De welbekende thematiek en levenslessen uit sprookjes krijgt ook in de roman een plek, zonder het een zemelige toestand te maken. Natuurlijk is het goede doen uiteindelijk waardevoller dan egoïstische keuzes maken. Natuurlijk is het gulle helpen van anderen uiteindelijk een beloning waard. En natuurlijk begin je arm en hongerig en eindig je in een vredig en gevoed bestaan. En natuurlijk start je alleen en ongeliefd, maar maak je vrienden. Dat is wat gebeurt in sprookjes (alhoewel van oorsprong sprookjes ontzettend bruut en akelig zijn en eindigen). Maar tot dan moet iedereen in het boek heel sluw en dapper zijn.

Met vuurdemonen, een zilveren weg die onvoorspelbaar is, magie en schijnbaar levende hutten lijkt dit een klassieke fantasyroman. En voor de fantasyliefhebber is dit ook een absolute mustread. Maar niet enkel voor de lezer van dat genre. Spinning Silver is een detective, een historische roman, een sprookje in zichzelf en een volwaardige roman over jonge vrouwen in een zwaar bestaan, die opstaan en hun lot in eigen handen nemen.

Spinning Silver verschijnt op 10 juli bij Del Rey Books en op 14 september als Zilvergaren bij Luitingh-Sijthoff