De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 66. Het schervengericht

Volgens schattingen ontvangt Charles Manson nog steeds zestigduizend brieven per jaar. Of hij de tijd heeft om ze nog allemaal te lezen, valt te betwijfelen. Want de Amerikaan is al 82 jaar en verkeert in een niet al te beste conditie.

Charles Milles Manson (1934) zit in de staatsgevangenis van Corcoran een levenslange gevangenisstraf uit wegens de moorden op onder anderen actrice Sharon Tate en zakenman Leno La Bianca en zijn vrouw Rosemary. De moorden werden gepleegd door leden van The Family, een groep hippies die hij vanaf 1967 om zich heen had verzameld.

In de nacht van 8 op 9 augustus 1969 drongen op instigatie van Manson vier sekteleden het huis van Tate binnen. Buiten het huis was de 18-jarige Steve Parent, die op bezoek was geweest bij William Garretson, de conciërge van het huis, het eerste slachtoffer. Net toen hij in zijn auto het terrein wilde verlaten, werd hij eerst met een mes aangevallen en vervolgens viermaal beschoten. In het huis werd Tate, de acht maanden zwangere echtgenote van regisseur Roman Polanski, samen met vier aanwezige vrienden op brute wijze vermoord. Bij het verlaten van het huis werd in bloed het woord Pig op de voordeur achtergelaten, een verwijzing naar Piggies van The Beatles, een satirisch lied tegen de bourgeoisie.

Een dag later werden de zakenman Leno La Bianca en zijn vrouw Rosemary in hun huis met mes- en vorksteken vermoord door zes sekteleden, onder wie Leslie van Houten. Met het bloed van de slachtoffers werd op de muren Rise, Helter Skelter en Death to Pigs geschreven. De bedoeling was om de moordpartijen in de schoenen van de zwarten te schuiven en zo een rassenoorlog te ontketenen.

Meer dan duizend pagina's

Op dit gruwelijke misdrijf baseerde A.F.Th. van der Heijden zijn meer dan duizend pagina’s tellende roman Het schervengericht uit 2007. Zijn verhaal speelt zich af tussen 1977 en 1978. De locatie is de gevangenis van Choreo in het Amerikaanse San Bernardino.  

Een beroemde filmregisseur (lees: Polanski) moet, vanwege de aanklacht van ontucht met een 13-jarig meisje, voor psychiatrisch onderzoek een aantal maanden in de cel doorbrengen.  Om zich te beschermen tegen medegedetineerden heeft hij een andere gedaante aangenomen. Onder de valse naam Remo Woodehouse betreedt hij op plateauzolen en met een zware baard de gevangenis. Remo wordt opgesloten in een kleine afdeling, waarin zich slechts één andere gevangene bevindt: Scott Maddox.

Het hoofd van deze Scott Maddox is ingezwachteld met verband omdat hij op een kwade dag door een gek in brand is gestoken. Zijn gezicht is daarbij verschroeid. Scott en Remo krijgen de taak toebedeeld om de gangen en cellen van Choreo schoon te maken. Tijdens het werk voeren de twee, allebei klein van gestalte, gesprekken met elkaar. Maddox’ verband ontneemt Woodehouse het zicht op zijn ware identiteit, maar gaandeweg wordt duidelijk dat Maddox verantwoordelijk is voor de moord op Woodehouses zwangere vrouw, zeven jaar eerder. Scott en Remo zoeken beiden naar de ware identiteit en geschiedenis van de ander. Een confrontatie kan niet uitblijven.

Een grote gatenkaas

Recensenten zijn over het algemeen lovend over het kloeke boek van A.F.Th. Elsbeth Etty schrijft in NRC Handelsblad: ‘In Advocaat van de hanen beschrijft Van der  Heijden de krakersrellen en de dood van kraker Hans Kok als een mythe van onze tijd. Volgens ongeveer hetzelfde procedé, een mengeling van documentaire en adembenemend spannende fictie, (re)construeert in Het schervengericht de wereldschokkende moordpartij die de sekte van Charles Manson in 1969 aanrichtte in Los Angeles, met als beroemdste slachtoffer filmactrice Sharon Tate.’

Rob Schouten schrijft in Trouw: ‘Weliswaar is ook deze roman ongehoord omvangrijk, meer dan duizend pagina’s, maar ze leest als een trein, het is enerverend, gloedvol geschreven, virtuoos gecomponeerd, met een relatief rechte en klare lijn, geconcentreerd om één geschiedenis, kortom het is A.F.Th. in optima forma, de man van het sprookje Het leven van een dag, maar dan met een veel langere adem.’

De schrijver zelf keek in een interview met Delft Integraal terug op het schrijven van het boek: ‘Ik kan me herinneren dat Het Schervengericht op 1 februari 2007 af was. De laatste correcties waren doorgevoerd. Ik zat in een espressobar, waar ik nog even aan de verantwoording had gesleuteld. En ik dacht: nu is het echt af. Ik ga dit stukje tekst naar Querido brengen, loop daar de deur uit, en dan ben ik vrij. Zo’n moment wordt een herinnering, het schrijven zelf niet. En als je heel veel schrijft, heb je dus ook veel tijd die je je niet herinnert. Het is te vergelijken met een notoire dronkaard: als die terugkijkt op zijn leven, is dat één grote gatenkaas. Nou ja, het hoort bij het vak.’

Bekijk hier de canon tot nu toe