De 77 beste Nederlandstalige thrillers / 76. Labyrint in Lan-fang
In Zutphen is een laan vernoemd naar een Nederlandse diplomaat die een studie maakte van het seksuele gedrag in de Chinese oudheid en daarnaast misdaadromans schreef. Zijn naam? Robert Hans van Gulik, geboren in Zutphen op 9 augustus 1910. Hij stierf al 57 jaar later in Den Haag, maar heeft zijn dagen bepaald niet verdaan met lummelen. Hij ontwikkelde zich tot sinoloog, trad in diplomatieke dienst en was schrijver en illustrator van de Rechter Tie-serie. Maar daarover later meer…
Van Gulik bracht een groot deel van zijn jeugd door in Soerabaja en Batavia in het toenmalige Nederlands-Indië. Na terugkeer in Nederland ging hij naar het gymnasium in Nijmegen. Hij koesterde al vroeg belangstelling voor vreemde talen en culturen, wat resulteerde in de studies Sanskriet, Chinees en Japans aan de universiteiten van Leiden en Utrecht. Zijn toenmalige collega-auteur Janwillem van de Wetering wist te melden dat Van Gulik al als kleuter Chinese karaktertekens begon te verzamelen, ‘zoals zijn leeftijdgenootjes dat deden met knikkers en als kind schreef hij al Chinees’. Van de Wetering was een mateloze bewonderaar van Van Gulik. Hij schreef een biografie over de diplomaat en schrijver.
Op zijn vijfentwintigste trad Van Gulik in dienst van het ministerie van Buitenlandse Zaken, waar hij als diplomaat in rap tempo carrière maakte. Hij woonde en werkte onder meer in China, India en Libanon. In 1958 werd hij ambassadeur in Kuala Lumpur en zeven jaar later leidde hij de Nederlandse diplomatieke toko in Tokio.
Chinese connectie
Van Gulik schreef over Chinese inktstenen, schilderkunst en muziek. Hij was bedreven in Chinese kalligrafie en bespeelde niet onverdienstelijk de gin, oftewel de Chinese luit. Nationaal en internationaal verwierf hij echter faam met zijn zestien Rechter Tie-detectiveromans waarvan de eerste in 1958 verscheen. Deze werden eerst in het Engels geschreven en later door hemzelf naar het Nederlands bewerkt. De reeks werd vertaald in achttien talen.
Rechter Tie heeft echt bestaan. Deze Chinese staatsman die van 630 tot 700 leefde, heette eigenlijk Di Renjie. Hij stond bij zijn volk bekend als een scherpzinnige speurder, de Chinese evenknie van Sherlock Holmes of Maigret. In de achttiende eeuw werd ook al over hem gepubliceerd. De verstokte roker Van Gulik zag wel enige verwantschap tussen hem en rechter Tie, erkende hij in een interview met het Nieuwsblad van het Noorden uit 1964. ‘Ik kom uit een familie van ambtenaren en militairen voor wie de ambtsplicht boven alles ging.’
Van Gulik hield zich bij het schrijven vast aan het adagium ‘less is more’. ‘Met een groot blauw potlood schrap ik alles wat niet van direct belang is voor het verhaal’, zei hij . ‘Je brengt 100 woorden terug tot 20 en dan kun je het nog best zeggen. Je wordt gedwongen je te concentreren en zuiver te formuleren. Er mag geen woord te veel staan. Er is niets opvoedkundiger dan met beperkingen te schrijven.’
De misdaadroman Labyrint in Lan-fang verscheen in 1956. Het verhaal: Na een lange reis arriveert rechter Tie in zijn nieuwe standplaats Lan-fang, een grensstad in het westen van het Chinese keizerrijk. Na zijn aankomst krijgt hij te maken met een plaatselijk dictatortje. Laatstgenoemde heeft alle bestuurlijke macht naar zich toe getrokken, en wil met behulp van het Oeigoerse buurvolk in Lan-fang een eigen rijk stichten.
Bovendien moet de rechter het mysterieuze testament van een groot staatsman afwikkelen, de moord op een ex-generaal in diens hermetisch afgesloten werkkamer oplossen, en de verdwijning van de dochter van een eenvoudige smid ophelderen. Het speurwerk hiervoor voeren hem en zijn trouwe assistenten langs een schilderij-met-verborgen-boodschap, een Oeigoerse achterbuurt en een verwaarloosde doolhof buiten de stad. Ook wordt Rechter Tie door een kluizenaar in de verleiding gebracht om zijn aardse bestaan als magistraat op te geven.
Bekijk hier de canon tot nu toe
