Frank van Zwol: Zoiets verzin je toch niet?

Tijdens mijn reizen en expedities doorkruis ik vaak uiterst onherbergzame gebieden. Plaatsen die zich veelal aan het zicht van de grote massa onttrekken en daardoor bij uitstek geschikt zijn voor het wegmoffelen van zaken die we eigenlijk niet mogen weten. Als je daar goed om je heen kijkt struikel je over de meest bizarre zaken.

Zo stuitte ik tijdens onze ski-oversteek van Groenland op het Amerikaanse radarstation DYE-2 uit de Koude Oorlog. In 1988 plotseling verlaten staat het daar, uitgestorven en in alle richtingen omgeven door honderden kilometers gletsjerijs. Via een brandtrap klauterden we het gebouw in. Ik struinde door de radarkamer en las handleidingen waar classified op stond terwijl het gebouw kraakte in de ijskoude poolwind. Alles ademde militair geheim en spionage.

In mijn hoofd vormde zich een complottheorie waarin de radarpost DYE-2 een rol speelt bij de verdwijning van een kernbom. Een verdwenen kernbom? Zoiets verzin je toch niet?

Dat klopt. Ik heb het niet bedacht, het is echt gebeurd.

In 1968 stortte een Amerikaanse B-52 bommenwerper met vier kernbommen aan boord neer nabij de luchtmachtbasis Thule in noordwest Groenland. Het toestel sloeg te pletter op het poolijs en veroorzaakte een nucleaire puinhoop. Bij de opruimwerkzaamheden bleek een van de bommen spoorloos. Stof genoeg voor mijn debuut, Het Thule-incident.

Het avontuur op Groenland werd gevolgd door een survivaltocht door de Canadese wildernis. Ik hoorde over een gestoord plan van oliemaatschappijen om een immense gaspijpleiding dwars door dit ongerepte gebied te leggen. Niet alleen de natuur zou het onderspit delven, ook de belangen van de lokale indianen werden vertrapt. Dit werd het thema voor mijn tweede thriller Klem. 

Klinkt bekend? Zoiets als de Dakota Access Pipeline?

Precies, de meest absurde scenario's hoef je niet te verzinnen, die zijn aan de orde van de dag.

'Kun je ook een terugkerende hoofdpersoon schrijven?' vroeg mijn uitgever.

“Natuurlijk,' flapte ik er uit, ook al had ik geen idee waar ik aan begon.

Zo ontstond Tom Brandt, geheim agent voor de inlichtingendienst MIVD. Een oud-marinier die met zijn freelance werk als fotograaf voor National Geographic de perfecte dekmantel heeft om overal op de aardbol met zijn camera rond te neuzen. En ik had direct een klus voor hem.

Al jaren eerder, tijdens een oversteek te voet van het arctische eiland Spitsbergen, raakte ik gefascineerd door de spookstad Pyramiden. Een verlaten Russische mijnwerkersenclave op nauwelijks duizend kilometer van de Noordpool. Verschillende bronnen op internet gaven als mogelijke reden voor het vertrek van de Russen de vliegramp met een Toepolev in 1996, waarbij alle 141 inzittenden, overwegend mijnwerkers op weg naar Pyramiden, om het leven kwamen.

Ik dook in het officiële rapport over de crash en stuitte op merkwaardige uitspraken over de gps van het toestel. De gps zat na de crash nog op het instrumentenpaneel, maar na de berging van de wrakstukken bleek die verdwenen. In het onderzoeksrapport worden er wel conclusies aan de instellingen van de gps verbonden, terwijl het apparaat nooit gevonden is. Mogelijk meegenomen door een ramptoerist, volgens de autoriteiten in het onderzoeksrapport. Dat verzin ik niet, het staat er echt.

De zaak stinkt werkelijk aan alle kanten dus ik moest terug naar Spitsbergen. Ik liep door de spookstad Pyramiden, waadde door een ijskoude gletsjerrivier naar de plaats van de crash op de berg Operafjellet en ging te voet naar Barentszburg, de andere Russische enclave. Met een geweer – tegen ijsberen – aan mijn rugzak wandelde ik daar het hotel binnen zonder dat iemand van de overige gasten er van op keek. Dat was niet zo gek, want ik was de enige gast.

In Niemandsland beschrijf ik mijn complottheorie over de daadwerkelijk verdwenen gps, vanuit het perspectief van Tom Brandt die het op het geopolitieke wespennest Spitsbergen stevig aan de stok krijgt met Russen, Noren en Amerikanen.

Het vervolg op Niemandsland diende zich aan op televisie. Tijdens een reportage op National Geographic Channel over het gevaar van de uiterst explosieve vulkaan Katla op IJsland die al jaren op uitbarsten staat, kreeg ik een ingeving. Zou het voor terroristen mogelijk zijn om deze vulkaan op de een of andere manier een duwtje te geven?

Met die vraag in mijn hoofd trok ik naar IJsland en stapte ik – net als Tom Brandt in Schokgolf – binnen bij Vedurstofa, het IJslands Meteorologisch Instituut. Met een knipoog van de receptioniste werd ik doorverwezen naar de aantrekkelijke vulkanologe van dienst. Ik begon uitgebreid te vertellen over een op handen zijnde terroristische aanslag op Katla, waarop ze wat bleekjes wegtrok. In mijn enthousiasme had ik blijkbaar onvoldoende duidelijk gemaakt dat ik fictie schrijf. Toen dat eenmaal helder was kreeg ik een uitgebreide rondleiding en uitleg over Katla, infrageluid en het fragiele evenwicht tussen de druk van de magma en de massa van Myrdalsjökull, de ijskap die op de vulkaan ligt. Al pratende begreep ik dat het verstoren van dit evenwicht de sleutel is tot het activeren van het monster Katla. Dat verzin ik niet, een deskundige heeft mij onbedoeld op het idee gebracht.

Ik hing nog wat rond in Reykjavik en de contouren van Schokgolf begonnen zich steeds duidelijker in mijn hoofd te vormen. Maar de stad is niet mijn favoriete biotoop. Ik wilde afdalen in de Thrihnukagigur, zoals ik in de televisiereportage had gezien. De ongekende kleurenpracht in de magmakamer was een must do voor Tom Brandt en toen ik zelf in het liftbakje aan vier kabels honderdtwintig meter afdaalde in de kraterpijp had ik echt het gevoel van: oké, stel je eens voor dat dit fout gaat? Dat werd de openingsscène van Schokgolf.

Tenslotte wilde ik ook bovenop Katla gestaan hebben. Met een monsterlijk grote terreinauto stuiterden we over een keienspoor naar een gletsjertong en ik croste vervolgens met een sneeuwscooter naar het hoogste punt van de ijskap, waar vierhonderd meter diep onder het ijs van Myrdalsjökull een kokend bergmeer verscholen ligt. Ik had toen inmiddels een globaal idee ontwikkelt voor het wapen waarmee een islamitische terreurcel de vulkaan in gang kan zetten, maar het was me inmiddels duidelijk geworden dat ik dit beter niet enthousiast aan de gids kon vertellen.

Thuis begon ik te schrijven aan Schokgolf en het stomme toeval wilde dat eind september 2016, nauwelijks twee maanden voor de verschijningsdatum, het alarmniveau van Katla verhoogd werd naar code geel, als gevolg van een plotselinge toename van aardbevingen in de krater. Vrijwel exact zoals ik het in Schokgolf beschrijf. Zoiets verzin je toch niet?