One-book Wonders

Lee behoort daarmee definitief niet meer tot het lijstje van auteurs die beroemd en succesvol werden met één boek, maar behalve dat niets meer publiceerden (of in ieder geval niets waarvan we hem of haar nu nog kennen). Het is een lijstje dat onder meer bevolkt wordt door Antoine de Saint-Exupéry, die met Le Petit Prince (1943) een novelle schreef die binnen een paar jaar een cultstatus verwierf, in 80 landen vertaald werd en 40 miljoen keer verkocht. En nog steeds is Le Petit Prince alom bekend bij het grote publiek: als het niet is om het sprookjesachtige verhaal over een gestrande vliegenier die kennismaakt met een buitenaards jongetje dat hem leert hoe belachelijk de volwassen wereld is, dan wel vanwege de tekeningen die tegenwoordig posters, ontbijtservies, agenda’s en vriendschapsboekjes sieren. Saint-Exupéry, zelf piloot, stortte een jaar na verschijnen van Le Petit Prince met zijn vliegtuigje in zee.

Ook Mary Shelley en Bram Stoker, schrijvers van respectievelijk Frankenstein (1818) en Dracula (1897) zijn echte one-book wonders. Shelly schreef haar griezelklassieker, over een geniale geleerde die te gronde gericht wordt door een door hemzelf gecreëerd wezen, op 21-jarige leeftijd. Hoewel ze daarna nog een aantal romans publiceerde zou de rest van haar carrière overschaduwd worden door dit ene boek, dat aan de basis stond van de moderne sciencefictionroman en talloze malen werd verfilmd. Hetzelfde geldt voor Stoker, wiens Dracula, een sprookjesmonster dat kan transformeren tot een vleermuis en een wolf en zich voedt met het bloed van jonge vrouwen, een grote inspiratiebron is geweest voor makers van films, vampierboeken, pulpstrips en discoliedjes — en natuurlijk voor de bedenkers van Graaf Tel uit Sesamstraat.

In 1847 verscheen Wuthering Heights, Emily Brontë’s zwartromantische meesterwerk over Heathcliff, een mysterieuze vondeling die omstreeks 1770 bij een familie terechtkomt. Tussen hem en Catherine, de dochter des huizes, ontstaat een innige vriendschap, die kapot gaat wanneer Cathy besluit te trouwen met een buurjongen. Diep teleurgesteld en vernederd door Cathy’s broer besluit Heathcliff wraak te nemen. Hoewel Brontë ook gedichten schreef, was Wuthering Heights de enige roman die ze zou publiceren. Veel tijd kreeg ze dan ook niet om haar oeuvre uit te breiden: op 30-jarige leeftijd stierf ze aan tuberculose.

Veertig jaar lang probeerde Ralph Waldo Ellison een opvolger van zijn modernistische romandebuut te publiceren, maar toen hij in 1994 stierf was hem dat niet gelukt. Met Invisble Man (1952), waarin een zwarte man, gevlucht voor het racistische Amerika en verstopt in een kelder, zijn leven tot dan toe reconstrueert, werd hij in één klap de beroemdste Afro-Amerikaanse schrijver en won hij bovendien als eerste zwarte ooit de National Book Award. Helaas zou de wereld pas postuum, in de onaffe roman Juneteenth (1999) staaltjes te zien krijgen van het knappe, ‘jazzy’ schrijven (met veel terugkerende thema’s waarop geïmproviseerd wordt) dat hij in Invisible Man tentoonspreidde.

Frank Martinus Arion daarentegen bleef publiceren na zijn briljante debuut, maar geen van zijn latere romans haalde het bij Dubbelspel (1973), een verhaal over vier zwarte mannen die in een Curaçaos dorpje een potje domino spelen — met fatale gevolgen. Daar werd hij dan ook keer op keer door teleurgestelde critici en lezers op gewezen, maar de bewondering voor Dubbelspel bleef:  in 2006 werd de roman door het CPNB uitgekozen als eerste ‘nationale leesboek’.

Arion en Ellison hebben het succes van hun boeken tenminste nog meegemaakt. Dat gold niet voor Tomasi di Lampedusa, wiens De Tijgerkat (1958) tijdens zijn leven door alle uitgevers aan wie hij het aanbood werd geweigerd, maar, toen het postuum toch werd gepubliceerd, in 1959 de Premio Strega won (de meest prestigieuze Italiaanse literatuurprijs) en in 1963 verfilmd werd door Luchino Visconti. Het verhaal over een Siciliaanse prins die, als lid van een oud adelgeslacht, zoekt naar een modus vivendi in het moderniserende Italië en daartoe het geluk van zijn dochter opoffert, wordt inmiddels beschouwd als een van de grootste werken van de 20e-eeuwse Italiaanse literatuur.

Meer one-book wonders zijn te vinden in Steinz. Gids voor de wereldliteratuur (Nieuw Amsterdam, 2015).