Op het nachtkastje van... Carly Wijs

op 10 mei 2016 door Daphne van Rijssel (crew) 1 reactie

Je kent haar waarschijnlijk als de bitchy Tamar Mendelbaum uit de dramaserie Divorce, maar Carly Wijs is naast actrice ook nog scenarist, regisseur én schrijver. Deze week verschijnt haar romandebuut 'Het twijfelexperiment', een zussenverhaal over een jong meisje dat zichzelf dreigt te verliezen in haar eigen fantasie. Heeft duizendpoot Wijs naast al deze bezigheden zelf nog wel tijd om te lezen? Op het nachtkastje van...Carly Wijs!

Vijf jaar deed Carly Wijs (1966) over haar debuutroman Het twijfelexperiment, die later deze week bij Ambo|Anthos uitgevers verschijnt. Niet zo vreemd dat ze haar tijd nam, als je bedenkt dat Wijs ook nog acteert en lesgeeft aan de theaterschool in de Brusselse wijk Molenbeek. Haar debuutroman gaat over de 10-jarige Vicky, de jongste van drie zussen. Haar oudste zus is geestelijk gehandicapt, maar Vicky vermoedt dat ze doet alsof. Ze start een experiment waarbij ze aan alles wat ze ziet begint te twijfelen: de liefde, het geloof, waar de mens vandaan komt, maar vooral: wat waar is en wat niet. Door dit experiment hoopt Vicky haar zus te kunnen ontmaskeren zodat ze weer thuis kan komen wonen en hun gezin net zo normaal en alledaags wordt als de wereld om hen heen. Maar dan keren de gebeurtenissen zich tegen Vicky en komt ze in een situatie terecht die ze juist uit alle macht wilde vermijden.

'Ik heb ooit iets gelezen over de grootste paddenstoel ter wereld. Een paddenstoel van wel negen vierkante kilometer, ongeveer de oppervlakte van de plaats waar we woonden. Die paddenstoel groeide grotendeels onder de grond en kwam op onverwachte plaatsen naar boven. Dan zag je weer een stukje hier verschijnen en dan weer een stukje daar. Het had duizend jaar geduurd voordat de paddenstoel zo groot was geworden. Als je al die stukjes die boven de grond uitstaken goed bekeek, dan kon je zien dat ze van dezelfde familie waren. Zo waren wij ook; als een grote paddenstoel die voornamelijk onder de grond groeide.'

Uit: Het twijfelexperiment

Hoe kwam Carly Wijs op het idee voor deze roman? Hoe combineert ze het schrijven met al haar andere bezigheden? En welke boeken leest ze zelf het liefst?

Op het nachtkastje van... Carly Wijs

Welk boek ligt momenteel op jouw nachtkastje?

'Maus van Art Spiegelman. Een student van mij maakt voor haar Masterproef een stripboek. Dat is zo’n mooi project dat ik in de stripboeken ben gedoken en daarbij een voor mij heel nieuw literair genre heb ontdekt.'

Wat is je favoriete leesplek?

'In bed of op de bank. In elk geval liggend…'

In welk genre lees je het liefst?

'Literaire romans, maar ook biografieën lees ik graag.'

En welk genre ligt echt buiten jouw comfort zone?

'Ik houd helemaal niet van fantasy. Dat lees ik nooit. Maar twee boeken maakten me wel heel ongemakkelijk. Ze bleven lang nawerken en raakte me op een manier die ik moeilijk comfortabel kon noemen: De weg van Cormac Mccarthy en Nacht van Edgar Hilsenrath. Twee magistrale boeken waar je niet echt vrolijk van wordt…'

Welk boek maakte onlangs veel indruk op je?

'Nacht van Edgar Hilsenrath met stip.'

Weleens moeten huilen om een boek?

'Ik heb het wel vaker gehad, maar de keer dat ik het me het meest levendig herinner was toen ik Stoner van John Williams uitlas. Ik moest op dat moment werken in Gotenborg en zat in het hotel aan het ontbijt toen ik de laatste pagina’s las. Vervolgens heb ik daar uitgebreid zitten snikken. Moet een treurig gezicht zijn geweest: een vrouw alleen grienend aan het ontbijt.'

Welk boek had je zelf wel willen schrijven?

'Black beauty van Anna Sewell. Ik was verliefd op die serie toen ik acht was en heb in die tijd geprobeerd een verhaal te schrijven in dezelfde stijl. Mijn versie heette Furie het paard. Verder was het geloof ik een kopie van een van de afleveringen, waar ik een paar details van had aangepast. Zoals de naam…'

Hoe kwam je op het idee voor Het twijfelexperiment ?

'Ik heb zelf een verstandelijk gehandicapte zus en als kind heb ik ooit gedacht: ze doet alsof. Dat vond ik een mooi beginpunt voor een verhaal. Nu hoor ik van veel mensen die een broer of zus hebben die gehandicapt is, dat ze dat wel eens gedacht hebben. Het is vermoed ik zo’n stiekeme wensgedachte.'

Heb je altijd al een roman willen schrijven?

'Misschien wel. Ik weet het niet. Ik heb wel altijd geschreven, maar meer voor toneel. Ik ben ook snel geïntimideerd door mooie boeken en bewerk die dan liever. Is veel veiliger.'

Hoe combineerde je het schrijven van Het twijfelexperiment met theater maken en acteren?

'Ik heb er vijf jaar over gedaan. In een maand of zes schreef ik een eerste versie. Toen kwam ik terecht bij Lolies van Grunsven, een literair agent, en heb ik herschreven en herschreven en herschreven. Als je er lang genoeg over doet kan je er alles naast doen denk ik. Ik heb ook die lange incubatietijd nodig. Een gedachte of zin wordt voor mij pas helder als ik hem heb weggelegd en weer oppak. Ook de personages in een roman hebben voor mij een eigen momentum, ze komen vanzelf tevoorschijn in het schrijfproces als je de tijd neemt en open staat voor gebeurtenissen die je in eerste instantie niet in je plot vond passen.'

Wat is het grootste verschil tussen het schrijven van een boek en het schrijven van een toneelstuk?

'Je moet veel meer duiden in een roman. Als er in een toneelstuk staat dat de vader zijn ogen neerslaat en treurig naar zijn kopje koffie staart, dan denkt de acteur die het gaat spelen: ‘ik bepaal zelf wel of ik mijn ogen neersla en treurig ben.’ Als je dat in een roman weglaat weet de lezer niet wat een personage meemaakt. Je kan niet alles in de dialoog zelf verwerken, want dan krijg je mensen die heel de tijd staan uit te leggen hoe ze zich voelen en wat ze denken. Op het toneel wordt de diepere laag van een personage gekleurd door de acteur, in een roman moet de schrijver dat doen.'

Welke schrijver in het bijzonder zou je graag jouw boek laten lezen?

'Aan de schrijvers die ik bewonder durf ik het niet te vragen, omdat hun niveau niet haal. Een van de mooiste boeken over dat onderwerp zijn Brieven aan een jonge dichter van Rainer Maria Rilke. Een jonge dichter vraagt zijn grote held Rilke om commentaar op zijn gedichten. Het is zo pijnlijk om te lezen hoe Rilke het werk fileert. Ik zou daarna nooit meer durven schrijven denk ik.'

Waar ben je momenteel allemaal mee bezig? Nieuwe schrijfplannen?

'Ik ben begonnen aan een boek over een jonge man in Molenbeek die levensmoe is en door de straten doolt. De werktitel is: Van je buren moet je het hebben. Maar het gaat jaren duren voor ik een boek zal hebben. Ik denk en schrijf niet met tien vingers, maar met twee…'