Op zoek naar de waarheid rond Viktor Rosenbaum

op 19 september 2020 door Hebban Crew

'Viktor' van Judith Fanto is geïnspireerd op de familie van de auteur, die ten tijde van de Anschluß in Wenen woonde. Oudoom Viktor heeft echt bestaan en komt dankzij Fanto’s schrijfstijl, een kwaliteit die je in de eerste zin al herkent, tot leven op de pagina. Een terechte winnaar van de Hebban Debuutprijs 2020, aldus de jury.

Wie Viktor leest, zal wellicht niet snel beseffen dat hoofdpersonage Geertje van den Berg gebaseerd is op Judith Fanto (1969) zelf. Pas wanneer Geertje haar voornaam via de rechtbank verandert in Judith is het duidelijk dat de auteur naast Viktor ook haar eigen alter ego laat optreden als spil van de roman. Fanto werd geboren als Geertruide van den Heuvel, vernoemd naar haar grootmoeder Trude. Voor haar literair pseudoniem koos ze de achternaam Fanto, naar een van haar Weense voorouders. De Weens-Joodse familie Rosenbaum, inclusief oudoom Viktor, heeft echt bestaan.

Fanto is jurist en maakt met Viktor haar debuut als auteur. Daarnaast heeft ze samen met haar partner Thomas Stichting OPA opgericht. De organisatie biedt kinderen en jongeren met psychiatrische problemen prikkelarme activiteiten in de natuur tijdens de zomervakantie. Een initiatief dat het echtpaar na aan het hart ligt; twee van hun drie kinderen hebben autisme.

Lees ook: Tien vragen aan... Judith Fanto

Over Viktor

‘Mijn grootmoeder werd geboren op de dag waarop Gustav Mahler stierf. Amper zeven jaar na de dood van Dvorák. En in de lente waarin Stravinsky’s Petroesjka zijn première beleefde.’

Zo begint de debuutroman van Judith Fanto, waarin hoofdpersoon Geertje op zoek gaat naar de waarheid rond Viktor Rosenbaum, de raadselachtige broer van haar grootvader. Van zijn bestaan getuigen enkele documenten, waaronder een deportatiebevel met het stempel van de Gestapo, dat hem in 1942 naar zijn gruwelijke dood in Minsk zou voeren. ‘Voor de rest moest ik het doen met de weerstand van mijn grootouders om over hem te praten, hun kennelijke verlegenheid met de hele situatie en het mogelijke familiegeheim dat schuilging achter mijn onbekende oudoom Viktor die mij, twee generaties later, gek genoeg soms bekender voorkwam dan alle andere dode familieleden, waarover trouwens wel voortdurend werd gesproken, al was het maar omdat hij de enige was met groene ogen, net als ik.’

Wisselend tussen de tijdlijn van het onrustige Wenen in de eerste, en die van het studentikoze Nijmegen in de tweede helft van de 20e eeuw, ontstaat een portret van een begaafde en kleurrijke Joodse familie die zich onder dreiging van het antisemitisme en de oprukkende moordmachine geplaatst ziet voor absurde keuzes. In vijf delen met elk een eigen karakter, als een Mahler-symfonie in woorden, beschrijft Fanto de invloed van grote gebeurtenissen op het wereldtoneel op de onherroepelijke wendingen in een familiegeschiedenis. In het licht van een complexe familiecode – een ingewikkelde verzameling do’s en don’ts waarvan de familie zich bedient om zich staande te houden in de nasleep van vervolging en onderdrukking – ontvouwt zich de diepe verbondenheid tussen de levenden en de doden, ook al hebben zij elkaar bij leven nooit gekend.

Viktor is meer dan een boek over de problematiek van de ‘tweede en derde generatie’ en de invloed van knellende familiewaarden op de vorming van de eigen identiteit. Op liefdevolle wijze, met humor en een vleugje Wiener schmäh schrijft de auteur over de invloed van je naam op je lotsbeschikking, het verschil tussen geboren worden en ter wereld komen en de relatieve betekenis van waarheid en leugen. Op haar eigen, authentieke manier durft Fanto gevoelige vragen te stellen, zonder zichzelf daarbij te sparen. Want van wie is de holocaust eigenlijk? En vooral: wie is Judith zonder haar Jodendom?