Paul Goeken. In Memoriam.

Het is woensdag 22 juni, net na de middag. Enkele uren na de begrafenis van Paul op Cementerio Lomo de San Fernando, zijn laatste rustplaats in de bergen van Gran Canaria, komen we aan bij de riante villa in Maspalomas waar de familie eerder dit jaar neerstreek. Als we de poort binnenrijden vertelt Annemiek: ‘Paul noemde dit zijn mansion, een verschrikkelijk woord. We moesten hierheen. Paul moest zo snel mogelijk en zo ver mogelijk weg van het huis in de bergen waar we hiervoor zaten. Die plek had 'm ziek gemaakt. Daar was hij van overtuigd. Maar ach, dit huis was veel te groot voor ons. We passen hier niet. We waren al op zoek naar een ander, kleiner huis. Onder de mensen.’

Het is vijfendertig graden en we strijken neer op een van de terrassen in de achtertuin. Naast Annemiek en haar oudste zoon Loek is Pauls “schaduwteam” bijna compleet aanwezig: zijn beste vriend Arjan Kers, uitgever Steven Maat, redacteur Juliette van Wersch en ondergetekende. We graven in onze herinneringen en blikken terug op bijzondere belevenissen met Paul en we komen tot een belangrijke conclusie. Iedereen mag weten dat Paul meer was dan de auteur van de zes thrillers die hij onder zijn eigen naam publiceerde, dat hij het creatieve brein was achter een van de succesvolste thrillerauteurs van de laatste jaren: Suzanne Vermeer.

Paul Goeken, geboren op 4 oktober 1962, groeide op in de omgeving van Hilversum. Hij was zestien, zeventien jaar oud toen hij werd gegrepen door de duiksport. Al snel verzamelde hij als duiker alle belangrijke certificaten. Hij trouwde zijn jeugdliefde Annemiek en ze kregen al snel hun eerste zoon, Loek. Samen met haar runde hij een succesvolle zwem- en duikschool in Hilversum waar hij als PADI (Professional Association of Diving Instructors) Master Instructor vele honderden duikers in spé opleidde. Eind jaren negentig was het gezin Goeken compleet, met drie kinderen: Loek (1985), Paultje (1995) en Jack (1998) en was wel duidelijk dat hun echte droom niet in het Hilversumse zwembadwater lag. Paul en Annemiek droomden van een bestaan in een warm land.

Het werd het eiland Gran Canaria. ‘De mooiste en meest gezonde plek ter wereld,’ zei Paul altijd. ‘Het was een heel bewuste keuze om weg te gaan uit Nederland en wij hebben daar ook nog nooit spijt van gehad. Ik denk niet dat we ooit nog terug gaan naar Nederland.’ Op het Canarische eiland begonnen ze een nieuwe duikschool, maar eigenlijk wilde Paul maar één ding: schrijven! En bij die gedachte hielden zijn ambities niet op: ‘Als ik ergens mee begin wil ik er het hoogst haalbare in bereiken en dan is het klaar. Het leuke van schrijven is dat er zich elke keer weer nieuwe uitdagingen ontwikkelen.’

Het idee om te schrijven ontstond al een jaar eerder, tijdens een vakantie in Portugal. ‘Ik lag daar aan het strand en ineens zag ik het verhaal van Hammerhead voor me. Ik zei tegen Mieke: ik ga een boek schrijven. En Mieke zei ‘goed plan’ en draaide zich om. Zo is Mieke, eerst zien dan geloven. Heerlijk!’

Door een zakelijk conflict met een partner werd de duikschool op Gran Canaria vrij snel weer verkocht en openden Paul en Annemiek een toeristenwinkeltje in El Varadero, een modern winkelcentrum in Meloneras, net buiten Playa del Inglés. Hoewel de winkel in de beginjaren behoorlijk succesvol werd, was het voor Paul vooral een plek om te kunnen schrijven. Terwijl Annemiek zowel het gezin als de zakelijke kant van de winkel bestierde, kreeg Paul alle ruimte om zijn droom te verwezenlijken. Dag in, dag uit, zes dagen per week schreef hij zijn verhalen en boeken op zijn laptopje, achterin de winkel. Terwijl hij de meest ingenieuze plotten bedacht en de spannendste duikscènes op papier zette, hielp hij tussendoor de vele – vooral Duitse – klanten aan petjes, badpakken en toeristisch prullaria. ‘Het is voor mij namelijk onmogelijk om in alle rust te werken. Ik moet tussendoor contact hebben. Een babbeltje hier, een geintje daar. Lukt altijd, toeristen genoeg.’

Toch nam Paul het schrijven wel echt serieus. Hij wilde namelijk niet zo maar een schrijvertje zijn. Hij was een professional, maar besefte dat hij nog te onervaren was voor de eredivisie, zoals hij het zelf altijd noemde. Terwijl hij onder verschillende pseudoniemen korte “romannetjes” schreef om het vak te leren en wat geld te verdienen, verscheen in 2002 zijn eerste thriller, Hammerhead. In deze debuutthriller bracht hij zijn passie voor duiken en zijn liefde voor het vakantie-eiland bij elkaar. Enkele maanden later kwam er een berichtje in de mailbox van de net geopende thrillersite Crimezone: ‘Sander, jongen, je moet me bellen. Ik heb groot nieuws.’ Het bleek het begin te zijn van een bijzondere vriendschap tussen twee vakidioten met een gedeelde liefde voor het spannende boek. Zijn grote nieuws bleek het volgende boek te zijn, Dodelijke stijging, waarin hij opnieuw leunde op zijn ongelofelijke kennis van de duiksport en zijn ervaringen als professioneel duiker. Paul werd in de eerste jaren van de site een van de meest geziene en actieve gasten op het forum.

Nog datzelfde jaar belandde ik – tijdens een van onze vele vakanties op het zonovergoten eiland – in de bescheiden ‘residence’ Goeken te Maspalomas. Hier maakte ik kennis met zijn fantastische gezin, Annemiek, Loek, Paultje en Jack. Elk jaar werd ik weer ondergedompeld in een warm bad van gastvrijheid met de traditionele Goeken-BBQ met ‘de beste biefstuk van het eiland’, de overheerlijke zelfgemaakte tzatziki en de hoge stapels blikken Holanda-bier. Urenlang konden we het hebben over de ontwikkelingen in het boekenvak (Paul zorgde er altijd voor dat hij overal van op de hoogte was), de successen van Saskiaatje, Simoontje en Esthertje en bij welke uitgever hij zou moeten zitten. Gesprekken die soms tot diep in de nacht duurden, vaak tot groot ongenoegen van onze tafelgenoten.

Dat eerste jaar werkte Paul nog aan zijn derde thriller, Camouflage. Maar hij was toen ook al zeer gedisciplineerd bezig met zijn eigen promotie, want dat kon en wilde hij niet aan zijn toenmalige uitgever overlaten. Goeken zat overal bovenop. Want welke beginnende auteur krijgt het nu echt voor elkaar om al bij boek twee in een adem genoemd te worden met Clive Cussler én John Grisham. Dat was natuurlijk een giller van jewelste.

Ook voor de promotie van de auteur Paul Goeken vormden Paul en Annemiek een hecht, goed op elkaar ingespeeld team. In bijna elke supermarkt of boekwinkel in Playa del Inglés kon je dan ook zomaar tegen een exemplaar van Hammerhead of Dodelijke stijging aanlopen. Gewoon de Nederlandse edities, stuk voor stuk gesigneerd en voorzien van een persoonlijke boodschap van de auteur. Annemiek: ‘Ik heb wat lopen zeulen met die boeken. Paul had het goed voor elkaar hoor. Hij schreef, en ik ging met een koffer vol boeken langs de winkels.’

Ondertussen richtte Paul zijn pijlen op bekende schrijvers in Nederland om hem te helpen aan aanbevelingen voor Camouflage. En ook dat lukte. Op de eerste druk van zijn derde boek stonden nota bene al mooie quotes van Saskia Noort en Esther Verhoef en hij kreeg het voor elkaar om zijn boeken persoonlijk aan de selectiespelers van ‘zijn’ Feyenoord uit te reiken. Hij voelde dat de eredivisie lonkte…

In de zomer van 2004 belde Paul mij op. Het was een aantal dagen voordat hij naar Nederland zou komen voor de jaarlijkse duikbeurs waar hij altijd acte de présence gaf en grote stapels van zijn boeken signeerde. ‘Sander, je moet mij in contact brengen met A.W. Bruna. Ik kan vrijdag bij ze langsgaan.’ A.W. Bruna was de uitgeverij waarover we vaak spraken en waarvan we beiden dachten dat het de beste “match” met Goeken was. Paul was voor zijn gevoel klaar voor de volgende stap, niet in de laatste plaats omdat zijn toenmalige uitgever fout op fout maakte met de publicatie van zijn boeken. Werd bij Hammerhead al de epiloog zonder zijn medeweten gewijzigd, in Camouflage was ineens een hoofdstuk verdwenen. ‘Op een gegeven moment was ik daar klaar, ik kon niet meer verder. Na jaren voetbal bij een gewone club werd het tijd voor een eredivisieclub,’ zo vertelde hij desgevraagd in een interview met Ezzulia.

Steven Maat, uitgever bij A.W. Bruna, wilde Goeken wel ontvangen. Toevallig had hij net besloten dat ook in zijn imprint ruimte moest komen voor thrillerauteurs van eigen bodem. De Nederlandstalige thriller was onder aanvoering van Saskia Noort begonnen aan een stevige opmars in de Bestseller 60. In een interview met Ezzulia vertelt Paul over zijn eerste bezoek aan de uitgeverij in Utrecht: ‘De ochtend daarop liep ik door de gangen van A.W. Bruna. Overal posters van Grisham, George, Forsyth, Clancy en Baldacci. Geloof me, dan word je heel klein. Tijdens ons gesprek (met Steven Maat, red.) keek ik steeds in de rondte, op zoek naar een verborgen camera. Dit moest wel een revival van Banana split zijn, dacht ik. Met Paul Goeken als slachtoffer. Tot mijn verbazing pakte het anders uit.’

Paul kreeg een contract aangeboden en werd in januari 2005 aangekondigd als eerste Nederlandse auteur in 15 jaar bij uitgeverij A.W. Bruna. Een klein jaar later verscheen zijn eerste thriller bij de Utrechtse uitgever. De orde, het vierde deel in de Alfonso Silva-reeks, verscheen in het najaar van datzelfde jaar en was voor de uitgeverij blijkbaar reden genoeg om hem in te lijven voor minimaal nog drie boeken. ‘Inmiddels staan mijn boeken daar in de kast tussen Elizabeth George en John Grisham. In wezen geen slechte plek voor een ventje uit Hilversum, zou Willem van Hanegem zeggen.’

Na De orde verschenen in dezelfde reeks nog Spaanse Furie (2007) en De oversteek (2008) en daarna werd het ineens een beetje stil rondom auteur Paul Goeken. Achteraf bleek het allemaal slechts schone schijn, want Paul was drukker dan ooit tevoren. Al na De orde liep hij een tijdje rond met een idee voor een nieuw boek, een spannend verhaal waarin hij de misstanden in de vakantiewereld aan de kaak zou stellen: All inclusive. Toen hij het idee over dit boek aan zijn uitgever Steven Maat vertelde was het ze beiden wel duidelijk dat dit boek nu niet bepaald een typisch Paul Goeken-boek was. Toch sprak het idee de uitgever wél aan. Steven Maat: ‘Het verhaal was gewoon te goed om te laten liggen, we wisten zeker dat het veel lezers zou aanspreken, maar het was een heel ander verhaal dan Pauls eerdere thrillers. Het boek onder zijn eigen naam uitgeven was daarom eigenlijk geen optie. En Paul zei vaak dat je als man alleen nog maar kans maakt op een plek in de bestsellerlijst als je onder een vrouwennaam schrijft. Die gedachte hebben we samen verder uitgewerkt.’

De uitgever bedacht de naam: Suzanne Vermeer. Een oer-Hollandse naam die lekker in het gehoor lag. Ze zou tussen de 30 en 40 jaar oud zijn, in het buitenland wonen en alleen beschikbaar zijn voor interviews per e-mail. Suzanne Vermeer moest natuurlijk wel een gezicht krijgen. Steven herinnerde zich een model dat eerder op een aanbiedingsbrochure van de uitgeverij had gestaan. In het grootste geheim werd de foto geschoten, dusdanig gemaakt dat niemand haar zou herkennen. Het complot was gesmeed. Slechts een enkeling binnen de uitgeverij was ervan op de hoogte en het zou nog een tijdje duren voordat Paul het mij vertelde.

Van het debuut van Vermeer gingen er van de eerste uitgave ruim 17.000 exemplaren over de toonbank en stond een aantal weken in de Bestseller 60. Een net resultaat.
Steven: ‘Dit was mede te danken aan AKO Schiphol. Daar geloofde men in het boek, juist omdat de titel vakantiegangers direct zou aanspreken.’

De voorzichtige eerste stapjes naar succes werden ruim overtroffen met de verschijning van de voordeeleditie van het boek, negen maanden later, die in aanloop van de verschijning van de tweede Vermeer werd uitgegeven. Deze editie van All inclusive stond – vrij onverwacht – uiteindelijk meer dan twintig weken in de bovenste helft van de bestsellerlijst. Ook De vlucht werd gretig opgepakt. Met twee boeken in de Bestseller 60 was voor Paul het moment gekomen om ook mij te informeren over zijn mooie successen. Ik viel stijl achterover, maar wat was ik blij en vooral apetrots dat de eredivisiespeler uitgroeide tot een topscorer. De recensies van de vakpers waren misschien niet altijd even positief, maar de lezers van Vermeer kregen er duidelijk geen genoeg van. De derde loot, Zomertijd, verscheen in de zomer van 2008 en stond drie weken achtereen in de toplijst. Met Cruise, een jaar later, belandde de auteur al in de eerste week op de vijfde plaats. In het CPNB overzicht van dat jaar kon de naam Suzanne Vermeer stilzwijgend worden toegevoegd aan het rijtje Saskia Noort, Esther Verhoef, Simone van der Vlugt en Marion Pauw. In plaats van de Grote Vier kon er vanaf dat moment over de Grote Vijf worden gesproken, met Suzanne Vermeer als runner-up. Tot dat moment leek niemand zich echt druk te maken om de identiteit van de rijzende ster aan het thrillerfirmament.

Paul zelf relativeerde de kritiek op zijn boeken steeds makkelijker. ‘Het maakt me niet uit wat de pers ervan vindt,’ zei hij dan. ‘Ik ben een professional. Ik werk met professionals. Ik wéét wat de Vermeer-lezeressen willen lezen. Dat schrijf ik. Ik schrijf niet voor mezelf, zoals vele anderen, ik schrijf voor het publiek. Dan hoeft een boek niet volgepakt te worden met de mooiste zinnen en onbegrijpelijke plotwendingen.’

‘Paul leerde zich aan te schrijven als Suzanne. Zo professioneel was hij. Natuurlijk werd hij daarbij goed geholpen door Juliette, zijn redacteur hier op de uitgeverij,’ vertelt uitgever Steven Maat. ‘Dat het hem goed is gelukt, staat vast. Je kan bij Suzanne Vermeer niet met zekerheid zeggen of een schrijver óf schrijfster de boeken had geschreven. Dát vind ik misschien wel het grootste compliment dat hij heeft kunnen krijgen.’

Paul Goeken werkte vanuit zijn prachtige huis op Gran Canaria onverschrokken verder aan het succesvolle format van Vermeer. Hij wist wat zijn lezeressen wilden lezen en de ideeënmachine draaide op volle toeren. Op een dag stelde hij aan zijn uitgever voor om naast de zomervakantiethriller ook met een wintervariant te komen. De vakantie met zijn gezin naar de sneeuw was al geboekt. Voor het eerst zouden de Goekens de lange latten onderbinden. ‘Paul was zelf helemaal niet zo’n held en vond de blauwe pistes allang spannend genoeg,’ vertelt Annemiek over deze reis. ‘Maar hij liet ons mooi de rode en zwarte pistes betreden en bij terugkomst werden we gedetailleerd uitgehoord zodat hij alle informatie had over hoe het er allemaal uitzag en aan toe ging daarboven.’

De research was voor Paul van groot belang. Voor Bella Italia, het boek dat onlangs verscheen, ging hij met zijn gezin naar een camping aan het Gardameer in Italië. Ondanks de protesten van met name zijn jongste kinderen. Annemiek: ‘We zouden eigenlijk naar Hawaii gaan met het gezin, maar na een telefoontje met de uitgeverij bleek dat zij een andere gedachte hadden over de volgende vakantiebestemming van Vermeer. Paul, die in zijn leven nog nooit een camping van dichtbij heeft gezien, vond dat we het dan ook maar moesten meemaken. Oke, we zaten niet in een tentje en hadden de grootste stacaravan die Paul kon vinden, maar langzaam transformeerde hij wel tot een campinggast. “Dag buurman!” hoorde je ’m dan roepen en hij maakte praatjes met iedereen.’

Après-ski was de titel van de eerste wintervariant en overtrof zelfs het enorme verkoopsucces van de zomerboeken. Het boek kwam in de eerste week binnen op vier, bereikte de derde plaats en bleef acht weken in de top 10 staan. In de zomer van 2010 brak Goeken onder zijn pseudoniem Suzanne Vermeer weer records. De suite – het boek dat zich opmerkelijk genoeg afspeelt op de Canarische eilanden – zou zelfs elf weken achterelkaar in de top tien blijven staan, met als hoogste positie de tweede plek.

Thuis, op Gran Canaria, volgde Paul alles wat in Nederland gebeurde op de voet. Hij zat er bovenop als de nieuwe bestsellerlijst werd gepubliceerd, hij maakte prognoses, hij wist precies wanneer de titels van zijn “concurrenten” zouden verschijnen of werden uitgesteld en had wekelijks contact met de uitgeverij om te weten hoeveel voorraad er nog van zijn titels was en hoe de verkoop en marketing verliepen. Na de zomer van dat jaar bereikte het fenomeen Suzanne Vermeer een nieuw hoogtepunt toen bekend werd gemaakt dat Cruise genomineerd was voor de NS Publieksprijs 2010. Aan het onbezorgde genieten kwam echter abrupt een einde met het ‘Ernest van der Kwast-incident’. De eveneens genomineerde auteur van Mama Tandoori claimde in een persbericht de hij de auteur achter het pseudoniem Suzanne Vermeer zou zijn. Voor het eerst in vier jaar stuurde A.W. Bruna een officiële reactie uit en ontkrachtte het gerucht in alle toonaarden. Wel hielden ze, in samenspraak met Paul, stoïcijns vast aan de afspraak geen uitspraken te doen over de identiteit van Suzanne Vermeer. Paul en zijn uitgever waren van het begin af aan van mening dat het bij Suzanne Vermeer niet om de auteur, maar om de boeken moest gaan. De lezeressen hielden van de boeken die zij schreef, dat was wat belangrijk was, de rest was bijzaak. Het incident haalde het acht uur journaal, wekte de interesse van een handje vol journalisten, maar ging als een nachtkaars uit nadat de organisatie van de NS Publieksprijs Van der Kwast tot de orde riep. Simone van der Vlugt ging een kleine maand later uiteindelijk met de prijs naar huis.

Het risico van uitlekken lag natuurlijk altijd op de loer. Inmiddels waren meer dan een handvol mensen op de hoogte. En vooral Pauls moeder zou het het liefst van de daken hebben willen schreeuwen dat haar zoon achter het succes van Suzanne Vermeer zat.

Een paar maanden voor de uitreiking van de NS Publieksprijs begon Paul lichamelijk te kwakkelen. Het begon met hevige pijn in zijn rug en na alles te hebben geprobeerd, van manuele therapie tot chiropractors, werd hij in oktober doorverwezen naar een specialist in het ziekenhuis van Las Palmas. Inmiddels was Paul al vijftien kilo afgevallen. Ik herinnerde mij dat Paul het altijd had over “zijn dikke en zijn dunne periode” en ging er zelfs vanuit dat er weer eens een nieuwe periode was aangebroken. Op het moment dat Zwarte piste in januari de bestsellerlijst op de tweede plek binnenknalde, was er op Gran Canaria weinig reden tot juichen. Na maanden van onderzoek werd kanker geconstateerd in verschillende delen van zijn lichaam. ‘Deze jongen is van plan om 80 te worden,’ wist Paul mij begin februari nog opgewekt te vertellen. ‘Ik voel me goed, uitstekend zelfs.’ De eerste chemokuur stond voor de deur toen 3.200 kilometer verderop het Algemeen Dagbladde identiteit van thrillerauteur Tess Franke onthulde. Achter deze schrijfster van uitgeverij Anthos hield recensent Gert Jan de Vries zich schuil. De onthulling werd met het nodige hoongelach en veel kritiek van collegaschrijvers ontvangen. In verschillende artikelen werd het mysterie achter de identiteit van Suzanne Vermeer aangehaald, maar ook nu ging de storm snel liggen. In tegenstelling tot de verkopen en het succes. In het jaarlijkse Dossier over misdaadliteratuur (april 2011) rapporteerde CPNB dat Suzanne Vermeer, met Karin Slaughter de enige auteur is die ooit met zeven titels tegelijk in de Top 60 Spannende Boeken stond. Een ongekende prestatie voor een auteur waarbij de promotie door de afwezigheid van de auteur uiteraard aan handen en voeten gebonden was. Televisie en grote interviews bleven taboe.

Begin deze maand verscheen Bella Italia, de achtste Vermeer in een kleine vijf jaar. Het boek kwam de bestsellerlijst binnen op de tweede plaats, direct achter Nicci French. Paul Goeken lag op dat moment al een dag in coma in het ziekenhuis. Nog geen week later overleed hij aan de ziekte die hem van binnenuit ongenadig aanviel. Paul Goeken zou 4 oktober 49 jaar oud zijn geworden en rond die tijd wellicht één miljoen boeken op zijn naam hebben staan.

Dat zijn grote geheim nu onthuld wordt, ziet Annemiek juist als een mooie afsluiting. ‘Hoewel Paul toch onverwacht snel is gegaan, hebben we het hier gelukkig de laatste maanden vaak over gehad. Nadat hij in januari echt heel ziek is geweest heeft hij veel dingen geregeld. En hij was helemaal geen regelaar, hoor. Een volbloed chaoot. Maar het enige wat hij wilde was dat het ons, zijn gezin, aan niets te kort kwam. Ook niet als hij zou komen te overlijden. Daarom schreef hij twee boeken per jaar. Daarom kon hij zijn eigen eer, zijn eigen naam, wegcijferen en Suzanne Vermeer zijn. En daarom vond hij dat ik uiteindelijk de beslissing moest nemen als het zover was. Samen met zijn schaduwteam. En ik ben zo onwijs trots op hem, dat ik hoop dat iedereen het hoort!’

Of het overlijden van Paul Goeken ook het einde betekent voor Suzanne Vermeer valt nog te bezien. Hij zat nog vol met ideeën, waarvan er een aantal behoorlijk uitgewerkt zijn. In januari 2012 zou “haar” derde winterthriller Noorderlicht gaan verschijnen. Aan dit boek heeft hij gewerkt tot het niet meer kon en is voor driekwart klaar. Steven: ‘We hebben zelf ongeveer de helft ervan gelezen. Het restant zullen we binnenkort ontvangen. Ik heb begrepen dat Paul zich de laatste weken ineens zorgen ging maken over de invloed van zijn ziekte op het schrijven, maar wat we tot nu toe gelezen hebben is gewoon weer een ijzersterke Vermeer. Hoe we het verder precies gaan doen, daar gaan we ons nog op bezinnen. Noorderlicht komt er in elk geval, dat zijn we verplicht aan Paul. Maar we zijn niet alleen een van onze bestsellerauteurs verloren, maar ook een goede vriend. Dat zullen we ook moeten verwerken.’

Dat de typering van Esther Verhoef, “Goeken is een genre op zich”, nu een geheel andere lading heeft gekregen, zal niemand verbazen. Paul Goeken heeft niet alleen het linker rijtje in zijn eredivisie bepaald, hij zal de geschiedenis ingaan als de man achter de succesformule Suzanne Vermeer, de uitvinder van een nieuw subgenre, de “vakantiethriller”.

Paul Goeken. Je hébt het hoogst haalbare bereikt en wat mag je daar trots op zijn. Wij zijn er in ieder geval trots op. We zullen je humor missen. Je verhalen, je medeleven, je grenzeloze betrokkenheid bij de kleine hobbels in het leven. Onze bijzondere vriendschap. Lieve Paul. Rust zacht.