Peter de Zwaan: 'Ik schrijf nooit over daders'

Het schrijven van columns is een kwestie van liefde en zelfbeheersing. De moeilijkheidsgraad is vrijwel nul als je er een beetje aanleg voor hebt, maar lezers zonder aanleg denken dat het heel moeilijk is, omdat ze dat hebben gehoord van columnisten die er belang bij hebben dat lezers denken dat het moeilijk is. Veel lezers hebben waardering voor stukjes waarvan ze is verteld dat ze in pijn zijn geboren en daardoor is het schrijven van columns ook nog eens dankbaar werk.

Nu de liefde van de eerste regel. Daar word ik door bevangen als ik denk aan misdaadschrijvers. Zoveel werk (altijd), zo weinig waardering (meestal), zo weinig verdiensten (elk jaar weer). Soms denk ik: nu moet ik even boos worden, maar ... zelfbeheersing. Omdat ik bovendien erg van een grote schare vrienden hou, schrijf ik eigenlijk altijd mild over recensenten die een boek bespreken dat ze hooguit vlot hebben doorgekeken, over uitgevers die bij het maken van de jaarlijkse afrekening het e-boek vergeten, het groteletterboek en het dyslexie-boek, over bibliotheken die door een truc ineens geen leengeld meer hoeven te betalen.

Maar ik schrijf nooit over daders. Omdat het niet in me opkomt. Wat valt er nu over een dader te schrijven? Hij is soms nodig, dus bedenk je hem. Klaar. Punt. Uit. Omdat ik eigenlijk altijd ja zeg als iemand me vraagt een column te schrijven en het GNM me zeer aan het hart gaat, heb ik een etmaal aan zitten kijken tegen een stuk papier boven mijn computer waarop ‘dader’ staat. De begeleidende tekst van het GNM lag naast de computer. Af en toe las ik hem en, om eerlijk te zijn, ik begrijp er nog steeds geen hout van.

‘Misdaadromans en thrillers (...) hebben twee dingen gemeen: een dader en een slachtoffer.’
Is dat nou zo? Hebben ze dat gemeen? Ik zou zeggen: ze hebben gemeen dat er een hoofdpersoon is, maar dat hoeft geen dader te zijn. Ze hebben gemeen dat de schrijvers het alfabet gebruiken, al zijn er schrijvers die niet elke letter onder de knie hebben, ze hebben ... ho, De Zwaan, als je zo doorgaat, gelooft niemand meer iets van wat je over liefde schreef.

De dader. Ik heb me een ongeluk gepiekerd. Heb ik daders in mijn boeken? Zal best, want af en toe gaat iemand op niet-natuurlijke wijze dood. In een vechtpartij bijvoorbeeld, alleen heet dat geen dader, maar winnaar. Jeff Meeks, om eens een hoofdpersoon te noemen, schoot in De Voeder in zijn zenuwen een man dood die in de weg liep. Is Meeks een dader? Nee hoor, hij is een hoofdpersoon die niet altijd slim doet en die vaker neergeschoten wordt (‘De dwergbowler’) dan dat hij iemand neerschiet. Rockne Paradise is een huurmoordenaar van beroep en nou kun je hem wel een dader noemen, maar dan is een schilder de dader van mijn raamkozijn.

Daders. Altijd moeilijk. Maar als ze in mijn boeken voorkomen dan is het omdat ze in mijn hoofd opduiken als ik ze nodig heb. Niks krant, niks televisie, niks wel-eens-van-gehoord, gewoon: hoofd. Laat ik het zo zeggen: als ik voor het bedenken van een dader meer tijd nodig ga hebben dan voor het maken van een column (een half uurtje) dan zal niemand in mijn boeken ooit meer een dader aantreffen.

Deze columnreeks wordt gepubliceerd in samenwerking met het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs (GNM).