Pff, wat een cliché ... op Clichédag!
Wanneer een plotelement zo vaak is gebruikt dat het aan betekenis begint te verliezen en zelfs irritatie op kan wekken, spreken we van een cliché. En boeken staan er vol van! In veel gevallen werken ze nog steeds, want wat voor de doorgewinterde lezer een cliché is, is voor de nieuwe lezer een ontdekking. Al is er een aantal overbekende clichés waarvan iedereen weet dat ze veelvuldig voorkomen.
Toch hoeven clichés an sich geen vervelende leeservaring op te leveren. Je kunt ze gebruiken als grappig effect of zelfs helemaal op z'n kop zetten en daardoor spelen met de verwachtingen van de lezer. Ook in het geval van clichés gaat het erom hoe je ze gebruikt. En laten we eerlijk zijn, er bestaan clichés waar we van houden, zelfs al lezen we er nog zo vaak over.
LEES VERDER: Laten we het over het weer hebben...
De onverwachte erfenis
De onverwachte erfenis is een geliefde manier om je hoofdpersonage uit hun gewone leven te trekken en in de situatie te plaatsen waarin je ze hebben wilt. Ze erven een prachtig landhuis van een oudtante met een geheim verleden, ontvangen de nalatenschap van een onbekende miljardair of nemen een café over en vinden er hun thuis. Het is een cliché dat we veel in feelgood zien en ook zouden verwachten, maar ook de andere genres hebben er een handje van een erfenis door hun plot te weven.
De getroebleerde detective
Zijn er tegenwoordig nog detectives die geen zware emotionele last op hun schouders hebben liggen? Die goed aangepast met een gelukkig huwelijk, rijke vriendenkring en een gezonde dosis vertrouwen op zoek gaan naar oplossingen? Ze zijn er vast, maar ze zijn moeilijk te vinden tussen al die detectives met een alcohol- of drugsprobleem, een traumatische jeugd, fysieke en psychische problemen of een spoorloos verdwenen geliefde. Detectives zien veel narigheid, maar dit cliché begint ons wat te overmeesteren.
De chosen one
Ben jij een doodgewoon mens, niet heel bijzonder, niet heel knap en hou je niet van aandacht? Dan ben jij ongetwijfeld degene die de hele wereld zal gaan redden! Je wordt uit je dertien-in-een-dozijn leven gehaald omdat je een machtig magiër bent, verstrikt bent geraakt in het lot of unieke vaardigheden bezit. Natuurlijk kun je vrienden om je heen verzamelen, maar het laatste stukje moet je altijd alleen doen. Ja, jij. Er is geen manier om er onderuit te komen, maar wanneer je halverwege je verhaal bent, wil je dat ook niet meer. Je groeit als het ware in je speciaalheid.
De zoektocht naar roots
Je hebt je leven voor elkaar, maar toch knaagt het aan je: je weet niet waar je vandaan komt. En zo lang je dat niet weet, kun je je nooit helemaal compleet voelen. Het is een fijne manier voor auteurs om een plot om hun hoofdpersonage heen te bouwen, want het betekent dat je ze kunt laten reizen en grote emotionele passen kunt laten zetten. Dit cliché vind je bovendien niet alleen in fictie, er zijn ook heel wat auteurs die naar hun eigen wortels op zoek gaan en daar een verslaglegging van doen.
De verandering van omgeving
Een hoofdpersonage dat altijd in de stad heeft gewoond en nu naar het platteland trekt om daar op allerlei problemen te stuiten. Of een onbevangen tiener die plots op een drukke universiteit terecht komt. Een uitgebluste ambtenaar die een sabbatical neemt en een gezin dat op vakantie gaat om alle problemen thuis even te vergeten – om ze vervolgens gewoon mee te nemen. Als je je personages iets wilt laten beleven, dan laat je ze van omgeving veranderen en botsen met de situatie die ze daar vinden.
En vergeet ook deze niet:
De liefdesdriehoek: het hoofdpersonage kan uit twee liefdes kiezen en schippert regelmatig heen en weer.
De enemies-to-lovers: de hoofdpersonages kunnen elkaar niet uitstaan, maar haat en liefde blijken dicht bij elkaar te liggen.
De navelstaarder: het hoofdpersonage beschouwt zichzelf als beschadigd en kan zich daar niet uit losmaken
De queeste: het hoofdpersonage moet een langdurige en gevaarlijke zoektocht ondernemen om een bepaald doel te bereiken.
Het verloren gewaande manuscript: een oud geschrift, dat jaren of eeuwen zoek is geweest, duikt ineens weer op en is onderwerp van grote interesse.
De dader in ons midden: de dader die het hoofdpersonage zoekt blijkt wel heel dicht bij huis te zijn.
Goed versus kwaad: het kwaad is onherroepelijk slecht en het goede is onaantastbaar goed.
De lege telefoon: altijd wanneer je in levensgevaar bent, valt net je telefoon uit door een lege batterij of slecht bereik.
De profetie: het hoofdpersonage ontdekt onderdeel te zijn van een eeuwenoude profetie die zijn of haar levensdoel vastlegt.
De samenzwering: een schijnbaar toevallige gebeurtenis maakt onderdeel uit van een groot en diepgeworteld complot.
Manic Pixie Dream Girl: het opgewekte en quirky personage dat het teruggetrokken hoofdpersonage meesleept op spontane avonturen.
Laten we opsplitsen: in onbekende, gevaarlijke situaties uit elkaar gaan zodat het makkelijk wordt om iemand te ontvoeren of vermoorden.
'Ik moet je iets vertellen': het hoofdpersonage hoort belangrijke informatie te zullen ontvangen, ware het niet dat de informatiebrenger prompt iets overkomt.
Slechte communicatie: de hoofdpersonages handelen op basis van hun vermoedens zonder deze te verifiëren door met de ander te praten.
Hebban Topic: clichézinnen
Naast verhaalclichés zijn er natuurlijk ook heel wat clichézinnen te bedenken die auteurs regelmatig uit de kast trekken, die wij lezen terwijl we met onze dekentjes en een kop thee bij het haardvuur zitten, met een boek op schoot dat leest als een trein. Weet jij er nog een paar? Praat mee in het Topic!
