Recensie: Banville hanteert regelmatig een ironische ondertoon

Recensie: Ierse detective in winterse sferen ****

Door Gea Smits

John Banville (1945) is een Ierse schrijver die in 2005 de Booker Prize won voor De Zee. In 1989 was hij voor deze prijs al genomineerd voor Het boek der getuigenis. Banville is een veelzijdige schrijver. Naast literaire boeken over grote thema’s als liefde, rouw en identiteit, schrijft hij onder het pseudoniem ‘Benjamin Black’ detectives die zich vaak afspelen in de vijftiger jaren. Met Sneeuw, vertaald door Arie Storm, heeft hij zijn pseudoniem laten varen; het is de eerste detective onder zijn eigen naam. Hij heeft echter geen afscheid genomen van al zijn eerdere personages. Rechercheur Hackett uit Blacks Treurlied voor april is inmiddels opgeklommen tot hoofdinspecteur Hackett en heeft een bijrol in Sneeuw als leidinggevende van inspecteur Strafford die het onderzoek in dit boek leidt.

Banville valt meteen met de deur in huis, een priester wordt neergestoken, strompelt de trap af en probeert zich te verbergen in de bibliotheek waar hij wordt gecastreerd. Inspecteur Strafford doet samen met brigadier Jenkins het onderzoek ter plekke. De moord wordt in december gepleegd, tijdens een hevige sneeuwval, in het landhuis van kolonel Osborne. De kolonel woont daar met zijn gezin en een deel van het personeel, te weten zijn tweede vrouw – de eerste is verongelukt – zijn studerende zoon en dochter, en zijn huishoudster. Tijdens het onderzoek logeert Strafford in de plaatselijke herberg. Zie hier het winterse decor voor het onderzoek van Strafford naar de moord die net voor kerst is gepleegd.

De moord en het daarop volgende onderzoek vinden plaats in 1957. Heel even wordt de chronologie onderbroken door een kort intermezzo uit 1947 waarin het slachtoffer een stem krijgt. Omdat er veel nadruk wordt gelegd op het onderscheid tussen katholieken en protestanten, is het meteen duidelijk dat het verhaal zich in Ierland afspeelt. Strafford zelf is protestants en een buitenstaander. Saillant is dat er een moord is gepleegd op een katholieke pastoor in het huis van de protestantse landadel. Dit maakt de moord meteen politiek gevoelig. Er wordt voor een doofpot en de invloed van de kerk gevreesd.

Met de plotelementen verwijst de schrijver speels naar het gezelschapsspel Cluedo. Er is onder meer sprake van een kolonel, een geestelijke, een huishoudster, een dokter, een dolk en een kandelaar en met een beetje fantasie een femme fatale. Ook laat Banville zijn personages erop hinten. Zo roept Harry Hall, een lid van het forensisch team, onder meer uit:

'Het is een echte verdomde bibliotheek, en er ligt een lichaam in.'

Ook verwijst de schrijver regelmatig naar de boeken van Agatha Christie wanneer bijvoorbeeld iemand zegt:

'Het ontbreekt er nog maar aan dat Poirot straks zal komen opdagen.'

Ook de opzet van een klassieke whodunit wordt gehekeld door één van de verdachten:

'Heb je het al opgelost? Roep je ons allemaal tegen etenstijd bij elkaar om de plot toe te lichten en de naam van de moordenaar te onthullen? Ik zet mijn geld op de Witte Muis.'

De schrijver lijkt het boek hiermee af te doen als een simpele detective, maar niets is minder waar. Hij heeft veel aandacht voor de maatschappelijke verhoudingen uit die tijd. Tijdens het onderzoek komen bovendien zware thema’s achter de personages vandaan, waarmee de schrijver het boek enige diepgang meegeeft en plaatst in het Ierland uit de vijftiger jaren.

Banville beschrijft zowel het uiterlijk als het karakter van de personages beeldend. Banville hanteert hierbij regelmatig een ironische ondertoon en geeft tegelijk ook Strafford een flinke dosis ironie mee die een tegenwicht biedt tegen de soms wat melancholische ondertoon in zijn karakter.

Sneeuw is een echte detective. Het is geen pageturner maar eerder een aangename kennismaking met de levendige Ierse karakters die Banville heeft geschapen, en een boeiende speurtocht naar de dader van de moord, waarbij de epiloog nog een fraaie twist in petto heeft.